موزه ها و مراکز فرهنگی دیگر موزه آستانه مقدسه قم

  

این موزه که از موزه های قدیم ایران و از گنجینه های کم نظیر به شمار می رود ، در آبان ماه سال 1304 شمسی افتتاح شد و در سال های اخیر حیاتی دوباره یافت و فعالیت دوره جدید خود را در 19 تیرماه 1372 با چهره ای نوین و در سطحی بسیار بالاتر از پیش شروع کرد.

پیش از تشکیل موزه به صورت فعلی ، آثار و نفایس موجود در محلی موسوم به خزانه نگهداری می شد. در آبان سال 1314شمسی ، سالن موزه افتتاح شد و این محل مرکز ذخایر و نگهداری مجموعه آثار وقفی متعلق به آستانه بود که لزوم حفاظت از آنها موجب شد تا متولیان امر، موضوع تشکیل خزانه حراست از آثار و نفایس را مورد توجه قرار دهند.

فعالیت این موزه تا حدود سال های 1353 شمسی ادامه داشت و در این تاریخ به دلایل متعدد از جمله لزوم گسترش فضای جانبی موزه ، مجموعه آثار جمع آوری و به طور موقت در یکی از ملحقات و مقابر حرم مطهر به امانت گذارده شد.

برنامه احیای موزه در ساختمان کنونی با تغییراتی که در بنا صورت گرفت ، چندی به طول انجامید و همان گونه که از کتیبه سر در ساختمان مشهود است ، در هشتم فروردین سال 1361 شمسی موزه آستانه مقدسه مجدداً به روی علاقه مندان گشوده شد.

  

این دوره از حیات موزه تا اواخر سال 1371 ادامه داشت و متعاقب آن با افزایش آثار نفیس و اشیای بازیافته و انتقالی از سایر بقاع ، لزوم افزایش سطح و امکانات نمایشی موجب شد پاره ای تغییرات و تعمیرات همراه با افزایش ویترین های نمایشی ، بازسازی و الحاق طبقه زیرین بنا به فضاهای نمایشی و... صورت گیرد. موزه در 19 تیرماه 1372 هـ . ش باز گشایی شد . این موزه با مساحتی حدود هزار متر مربع در دو طبقه دارای بخش های نمایشی ، اداری و موزه داری است و از خدمات بخش مرمت و بازسازی آثار خطی نیز بهره می گیرد .

دو تالار بزرگ نمایشی با ازاره های کاشیکاری شده زیبا و بدیع که درکنار صحن حرم آستانه قرار دارد، مجموعه های بسیار نفیس و با ارزشی را در خود جای داده است .

مجموعه اصلی اموال فرهنگی این موزه را آثاری تشکیل می دهد که به صورت وقف و اهدا به مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) و یا به دلایل حفاظتی از سایر بقاع متبرکه شهرستان قم به این مرکز فرهنگی منتقل شده اند. در میان این آثار گنجینه کم نظیر قرآن های نفیس خطی قرار دارد که عموماً از وقفیات عصر صفویه تا پایان دوره قاجاریه است . همچنین قرآنی به خط کوفی از آخرین سال های قرن دوم هجری و چند جلد کلام الله مجید از ادوار تیموری تا پایان سده سیزدهم هجری به انواع خط کوفی ، ثلث ، نسخ و برخی با ترجمه فارسی به خط نستعلیق موجود است . این آثار در طبقه هم کف موزه در معرض تماشا قرار دارد و غالباً مُذَهّب و مزین به انواع هنرهای کتاب آرایی و جلد سازی ایرانی است.

  

در بخش دیگری از موزه ، مجموعه بافته های دوره صفوی ، کاشی های محراب ، مرقد و کتیبه های محراب ، مرقد و کتیبه های دوره ایلخانی تا قاجار در معرض دید قرار دارند. در میان آنها کاشی های لعابی لاجوردی وزرین فام وانواع خشتی و کوکبی ، چلیپا و سنگ های منقوش ازاره مقابر سلاطین صفوی و قاجاریه ، به ویژه کاشی های بقعه " علی بن جعفر " و شاهزاده اسماعیل و کاشی محراب متعلق به سال 667 هـ. ق شایان توجه هستند . بسیاری از این آثار با اشکال انسان و پرندگان ، احادیث منسوب به رسول اکرم و سوره هایی از قرآن کریم و اشعاری از شاهنامه فردوسی است و بعضی به تاریخ سده هفتم هـ . ق ساخت کارخانه سید رکن الدین کاشان است که تصاویر معدودی نظایر آنها زینت بخش معتبرترین موزه های جهان است.

جز آنچه ذکر شد موزه ی آستانه مقدسه نمونه هایی از تابلو نقاشی ، مینیاتور ، شمایل ، هنرهای خاتم سازی ، حجاری، حکاکی ، فلزکاری و قلمدان سازی را به ویژه از قرن دهم تا پایان قرن چهاردهم هـ . ق و ظروف شیشه و سفالین دوره های مختلف تاریخی و مجموعه ای از مسکوکات اسلامی ایرانی را که بخشی از آنها در ضرابخانه دارالایمان قم ضرب شده ، به معرض تماشا گذارده است.

کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی

  

این کتابخانه با حدود پانصد هزار جلد کتاب چاپی ، خطی ، عکس و نشریه ادواری ، از کتابخانه های بزرگ ایران است و به لحاظ داشتن نسخ خطی و کتب نفیس و کمیاب اعتباری خاص دارد . مؤسس و بانی کتابخانه ، حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی بود و تشکیل هسته اولیه آن به هشتاد سال پیش باز می گردد. به سبب کمبود فضا ، مکان فعلی در 15 شعبان 1349 هـ . ق ( 12 شهریور 1353 ) با حضور آیت الله مرعشی و جمعی از طلاب و فضلا و مردم رسماً افتتاح شد . کتابخانه 4500 متر مربع زیربنا دارد و نمای آن متأثر از معماری سنتی اسلامی با کاشیکاری معرق و تزیینی و طاق نماهای مقرنس است . تولیت کتابخانه بنا بر وصیت بانی آن ( آیت الله مرعشی نجفی ) برای همیشه در خاندان ایشان موروثی است.

سایر کتابخانه های مهم استان قم

کتابخانه دفتر تبلیغات اسلامی ، کتابخانه مسجد اعظم ، کتابخانه فیضیه ، کتابخانه حضرت معصومه (س) ، کتابخانه آیت الله گلپایگانی ، شهابیه ، و کتابخانه کانون پرورش فکری کوکان و نوجوانان .