معرفی موزه ها و مراكز فرهنگی استان تهران

مجموعه فرهنگی – تاریخی سعدآباد

كاخ سعدآباد از هفت محله در زمان رضاشاه شكل گرفت. جدا از یك عمارت دوره قاجاریه، بقیه عمارت های موجود در دوره پهلوی اول ساخته شد. بعد از انقلاب اسلامی در این مجموعه به روی مردم باز شد. برخی از عمارت های این مجموعه به شكل كاخ – موزه، همان طور كه بود، مانند كاخ ملت (سفید) و 

  (شهوند) به نمایش گذاشته شده است و برخی دیگر با توجه به ویژگی بنا، تبدیل به موزه شد.

موزه پژوهشی مردم شناسی، موزه مینیاتور آبكار، موزه هنرهای زیبا، كاخ موزه ملت، كاخ موزه سبز، موزه نظامی، موزه بهزاد، موزه ملی آب، موزه میرعماد و موزه فرشچیان.

نشانی

خیابان ولی عصر، خیابان شهید فلاحی ( زعفرانیه ) ، خیابان شهید طاهری ، كاخ سعدآباد.

تلفن:

9- 2282031

  

 این كاخ به دستور رضاشاه در سال های 1304 تا 1308 بنا شد. ساختمان موزه با رعایت اصول معماری سنتی ایران ساخته شده و از نظر تزئینات داخلی با سایر كاخ موزه های موجود در این مجموعه تفاوت اساسی دارد. گچبری، تذهیب روی دیوارها، خاتم كاری و ... از ویژگی های معماری این بنا است. آثار آن دربرگیرنده فرش های ایرانی، انواع مبلمان، ظروف چینی، لوسترهای نفیس خارجی و ... است.

نشانی

كاخ سعدآباد - تلفن 9- 2282031

موزه خط و كتابت میرعماد

بنای موزه به دوره پهلوی اول تعلق دارد. این موزه به یاد یكی از بزرگترین خوشنویسان ایرانی یعنی میرعماد نام گذاری شده است و مجموعه ای از آثار خوشنویسی ایران از آغاز تا امروز در این موزه نگهداری می شود.

نشانی

كاخ سعدآباد . تلفن 9- 22282031

  

كاخ موزه ملت

این كاخ از مهمترین كاخ های مجموعه سعدآباد به شمار می رود. ساختمان آن در سال 1310 شمسی آغاز و در سال 1318 آماده بهره برداری شد. این كاخ در سه طبقه، دارای 54 تالار و اتاق است. معماری نمای خارجی آن به سبك معماری آلمان و معماری داخلی آن تلفیقی از معماری بیزانسی، روسی و ایرانی است. تزئینات و گچبری های به كار رفته در این كاخ در نوع خود بی نظیر است. این بنا به كاخ سفید نیز مشهور است.

نشانی

كاخ سعدآباد . تلفن 9- 22282031

  

 مجموعه آثار مینیاتور، تشعیر، تذهیب، نقش گره، جلد آلبوم و مجموعه آثار مردم شناسی كلارا آبكار ( متولد 1294 هـ . ش ) در این موزه به نمایش گذاشته شده است. كلارا آبكار مینیاتوریست اصفهانی و برنده گواهینامه درجه اول مینیاتور از وزارت پیشه و هنر ( 1230 هـ ش ) بود. وی تابلوهای خود را به سازمان میراث فرهنگی كشور اهدا كرده است. این موزه در سال 1373 هـ .ش گشایش یافت.

نشانی

كاخ سعدآباد . تلفن 9- 22282031

موزه هنرهای زیبا

  

این بنا دارای سه طبقه است و قبلاً وزارت دربار بود. بنای مذكور در سال 1359 شمسی به منظور نمایش تابلوهای نفیس نقاشی ( جمع آوری شده از كاخ ها و نقاط مختلف ) به موزه هنرهای زیبا تبدیل شد. آثار این موزه در برگیرنده آثار نقاشی هنرمندان ایران و جهان از سده شانزدهم میلادی به بعد است.

نشانی

كاخ سعدآباد . تلفن 9- 22282031

موزه پژوهشی مردم شناسی

  

 این موزه در سال 1363 گشایش یافت و دارای دو طبقه و یك زیرزمین است. اشیای آن شامل وسایل صید، كشاورزی، دامداری، بافندگی و ... است. در این كاخ بایگانی ( آرشیو)، كتابخانه و كارگاه های مربوط قرار دارند. این بنا قبلاً كاخ شمس پهلوی بود.

نشانی

كاخ سعدآباد - تلفن 9- 22282031

  

موزه نظامی ساختمانی است دو طبقه كه برای نمایش ادوات جنگی و نظامی مورد استفاده قرار گرفته است. در موزه نظامی پوشاك نظامیان و سلاح ها و ادوات و ابزار جنگی از دوره مادها تا به امروز به شیوه علمی طبقه بندی و به نمایش گذاشته شده است. این بنا قبلاً كاخ شهرام بود.

نشانی

كاخ سعدآباد - تلفن 9- 22282031

  

این موزه شامل مجموعه ای ارزشمند از آثار حسین بهزاد است كه به لحاظ تكنیك به دو بخش «سبك قدیم» و «سبك جدید» تقسیم شده است.

نشانی :

كاخ سعدآباد - تلفن 9- 22282031

  

این موزه به منظور حفظ و احیا و معرفی میراث گذشتگان این مرز و بوم در صنعت آب، اعم از استحصال و انتقال، توزیع و بهره برداری تأسیس شده است.

نشانی

كاخ سعدآباد . تلفن 9- 22282031

  

این كاخ دارای بناهای متعدد و با ارزشی است كه از آنها می توان به اتاق موزه ( تالار سلام )، تالار عاج ، چادرخانه ، خلوت كریم خانی، عمارت بادگیر، ایوان تخت مرمر ( دارالحكومه )، تالار آیینه، تالار الماس، تالار برلیان، عمارت خوابگاه ، كاخ ابیض و موزه مردم شناسی اشاره كرد.

نشانی

كاخ و موزه گلستان ، میدان 15 خرداد - تلفن : 33113335

  

اتاق موزه

 ناصرالدین شاه پس از سفر به اروپا در سال 1290 هـ . ق و دیدن موزه ها و گالری های بزرگ كشورهای غربی دستور داد تا اتاق موزه را برای نگهداری اشیای نفیس بنا نهند. در این تالار نفیس ترین اشیا و آثار هنری و اهدایی نگهداری می شد. در سال 1345 به سبب برگزاری مراسم تاجگذاری محمدرضا پهلوی در این تالار، موزه آرایی آن به طور كلی دگرگون شد و به شكل امروزی در آمد.

ایوان تخت مرمر ( ایوان دارالحكومه )

  

تخت مرمر از 65 قطعه مرمر بزرگ و كوچك تشكیل شده و با طراحی میرزا بابای شیرازی نقاش باشی و به سرپرستی استاد محمد ابراهیم اصفهانی، حجاری و ساخته شد. بر حاشیه تخت مرمر اشعاری از فتحعلی خان صبا ذكر شده و شعر ماده تاریخ آن معلوم می دارد كه در سال 1221 هـ . ق ساخته شده است. نام محمد ابراهیم، سازنده آن نیز در پایه تخت ذكر شده است.

بعد از فتحعلی شاه، دیگر شاهان قاجار به ویژه ناصرالدین شاه، تصاویر سلاطین بعدی قاجار را در محل های مناسب آن تعبیه نمودند. آخرین مراسم رسمی كه در این ایوان برگزار شد تاجگذاری رضاشاه در سال 1304 شمسی بود.

تالار آیینه

  

 شهرت عمده تالار آیینه علاوه بر تزیینات آن بیشتر به دلیل نقاشی معروفی است كه 

  در سال 1309 هـ . ق از آن ترسیم كرده و اینك در كاخ گلستان نگهداری می شود.

تالار الماس

 تالار الماس از تالار بزرگی تشكیل شده كه جبهه اصلی آن رو به باغ قرار دارد و دو سوی آن پلكان، كفش كن و دهلیز جای دارد. طبقه پایین آن زیرزمین، متناسب با وضع اقلیمی تهران ساخته شده است.

تالار عاج

  

 این تالار و حوضخانه، دهلیز، راهرو ، تزیینات نقاشی و گچبری، تمامی به شیوه ایرانی و بسیار نزدیك به سبك بناهای دوره زندیه است. در این تالار در زمان ناصرالدین شاه، هدایای پادشاهان دولت های خارجی نگهداری می شد و در زمان پهلوی محل پذیرایی و برپایی مهمانی های رسمی دربار بود.

تالار برلیان

  

 این عمارت در زمان پهلوی برای برگزاری جلسات رسمی با سران دول خارجی و مراسم تشریفاتی مورد استفاده بود.

خلوت كریمخانی ( جلوخان )

  

 در گوشه شمال غربی محوطه كاخ گلستان، دیوار به دیوار تالار سلام، بنایی سرپوشیده و ستون دار به صورت ایوان سه دهنه ای وجود دارد كه در مركز آن حوضی ساخته شده است. پیشترها، آب قنات شاه از میان حوض می جوشید. امروزه تنها بخش كمی از این بنا باقی است.

عمارت بادگیر

 این عمارت از یك تالار بزرگ مركزی كه به نقاشی، گچبری و آیینه كاری های زیبا مزین شده تشكیل شده است. در طرفین این تالار دهلیزها و پله های مرمری به زیرزمین وسیع راه می یابد. در چهار گوشه زیرزمین چهار بادگیر بلند پوشیده از كاشی های معرق، آبی، زرد و سیاه با قبه های زرین ساخته شده است.

عمارت خوابگاه

 در سال 1338 شمسی به مناسبت سفر ملكه الیزابت به ایران عمارت خوابگاه احداث شد. این ساختمان محل اقامت پادشاهان و رؤسای جمهوری بود. در این ساختمان آخرین بار در سال 1357 شمسی از رئیس جمهور چین پذیرایی شد.

كاخ ابیض

  

 این بنا به علت رنگ سفید نمای آن كه به شیوه بناهای قرن 18 اروپا گچبری و نماسازی شده و نیز به سبب آن كه پله ها و ازاره های سراسری كاخ از مرمر سفید رگه دار است، كاخ ابیض (سفید) نامیده شده است. این كاخ از همان ابتدای بنای آن، به محل كار صدراعظم های دوره قاجار و پهلوی اختصاص یافت.

موزه مردم شناسی

  

 این موزه در سال 1314 شمسی بنیاد شد و محل اولیه آن در خیابان بوعلی بود. در سال 1347 شمسی موزه مردم شناسی از محل سابق به كاخ ابیض در مجموعه كاخ گلستان انتقال داده شد. این موزه دارای كارگاه های خطاطی، عكاسی، مجسمه سازی، نجاری و نیز كتابخانه، قرائت خانه، سالن سخنرانی و چهل و هفت غرفه مربوط به آثار گردآوری شده از سراسر ایران است. آثار موزه به شیوه موضوعی طبقه بندی شده و به نمایش در آمده اند.

نگارخانه

 نگارخانه بخشی از حوضخانه طبقه زیرین تالار سلام است كه برای ارائه آثار نقاشی هنرمندان ایران در دوره قاجار اختصاص یافته است. تعدادی از آثار كمال الملك نقاش بزرگ معاصر ایران، در این نگارخانه نگهداری می شود.

تمامی بناهای ذكر شده در داخل محوطه كاخ گلستان، واقع در میدان 15 خرداد قرار دارند.

تلفن : 33110653 و 3111868

مجموعه تاریخی – فرهنگی نیاوران

  

كاخ موزه نیاوران

بنای كاخ اصلی نیاوران در سال 1346 به اتمام رسید. معماران و طراحان اصلی این بنا محسن فروغی و به قولی استاد عباس دهقانی بودند. این كاخ در سال 1347 مورد بهره برداری قرار گرفت. بنای رفیع و زیبای كاخ نیاوران و همچنین تزئینات هنرمندانه ای كه در ساخت آن به كار رفته مانند گچبری ها و كاشیكاری های درون و بیرون، بسیار چشمگیر و قابل توجه است.

  

این بنا دارای سه طبقه است، طبقه اول شامل هال و سرسرا است. اتاق پذیرایی و اتاق انتظار نیز در طبقه همكف قرار دارد. در انتهای راهروی سرسرا سالن سینمای كاخ واقع شده است.

در نیم طبقه دوم نیز دفتر كاخ فرح (همسرشاه) و رختكن شاه قرار دارد. كمدها و كشوها مملو از انواع لباس، پیراهن ها و كفش هایی است كه اكنون به اشیای موزه تبدیل شده اند.

  

طبقه سوم در برگیرنده اتاق نشیمن، اتاق خواب شاه و اتاق آرایش و رختكن فرح و اتاق بچه هاست. وسایل داخل ساختمان غیر از فرش ها، تقریباً همگی ساخت كشورهای خارجی است.

  

در این میان فرش ها و گلیم های بافته شده در كارگاه های مشهور قالی بافی ایران نیز به چشم می خورد كه از نمونه های بارز و قابل توجه آن می توان به دو فرش موسوم به مشاهیر اشاره كرد. بر روی یكی از این فرش ها نقش پادشاهان ایران از ابتدا تا احمدشاه قاجار بافته شده است.

بعد از انقلاب اسلامی این كاخ به میراث فرهنگی سپرده شد و در سال 1365 در آن به روی مردم باز شد. این مجموعه از كاخ صاحبقرانیه، كاخ نیاوران، موزه جهان نما و كوشك احمدشاهی تشكیل شده است.

نشانی

خیابان باهنر ( نیاوران ) - تلفن 5- 22282012

  

 این كاخ در سال 1267 هـ . ق به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد. سبك معماری آن تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی است. آئینه كاری های عالی و تابلوهای نقاشی و سرسراها و پلكان های زیبا و منظر عالی این بنای مهم تاریخی، بسیار جالب توجه است. این كاخ دارای كرسی خانه ، حوضخانه و ... در طبقه اول است. همه تالارها و اتاق های این كاخ با مجالس نقاشی، تصاویر تابلوهای گرانبها و اشیای نفیس تزیین شده است. از تالارهای مهم این كاخ می توان به تالار جهان نما و تالار آیینه در طبقه دوم اشاره كرد.

كاخ صاحبقرانیه بعد از انقلاب اسلامی در سال 1377 به روی مردم باز شد. در این كاخ مجموعه ای از آثار هنری دوره قاجار و پهلوی به نمایش گذاشته شده است.

نشانی

خیابان باهنر ( نیاوران ) . تلفن 5- 22282012

 موزه جهان نما در ضلع غربی كاخ صاحبقرانیه قرار دارد و در واقع جزئی از بنای این كاخ است. در این موزه مجموعه ای از آثار باستانی از كشورهای ایران، هند و ... نگهداری می شود. مجموعه ای از آثار هنرهای تجسمی معاصر ایران و جهان از جمله آثاری از حسن زنده رودی، بهمن محصص، ژاله طباطبایی و ... از هنرمندان خارجی آثاری از پابلو پیكاسو، فرنان لژه، رنوار و ... نیز در این موزه در معرض دید عموم قرار دارد.

نشانی

میدان شهید باهنر ( نیاوران ) - تلفن 15- 22282012

این موزه در بر گیرنده سیر تاریخ خط و كتابت در ایران است.

نشانی

میدان شهید باهنر ( نیاوران ) - تلفن 15- 22282012

 شامل تابلو، مجسمه، سفال و آثار به جا مانده از دوران پهلوی است.

نشانی :

میدان شهید باهنر ( نیاوران ) . تلفن 15- 22282012

در قسمت بعد به معرفی دیگر موزه های استان تهران می پردازیم.