از طجرشت تا تجریش

تجریش مرکز شهرستان شمیرانات است. منطقه ای که اگرچه این روزها محلی برای زیارت، خرید و گذراندن اوقات فراغت و البته گذری برای دسترسی به برخی ییلاقات شمال شهر تهران محسوب می شود اما در قدیم یکی از مهم ترین نقاط گردشگری حاشیه تهران محسوب می شد که در بهار و تابستان پذیرای مسافران تهرانی بود.

تجریش به لحاظ تاریخی قدمت بالایی دارد. به گونه ای که راوندی در شرح سلطنت طغرل به آن اشاره کرده و از آن بانام «طجرشت» یاد می کند. درباره محل تجریش اهالی قدیم این گونه موقعیت محل زندگانی خود را تعریف می کردند که: نزدیک پل رومی در جاده شمیران رو به شمال طرف دست راست، روی تپه باغی بزرگ به نام گل باوکان (به کسر گاف و واو ) است.

دو دهکده تجریش و دزاشیب (دژآشوب) زیر مجموعه های منطقه شمیرانات بودند اما بعد از چندی کم کم محله تجریش تشکیل شد و ده تجریش جمعیت خود را به سمت این محله روانه کرد. اهالی منطقه دلیل تشکیل ده تجریش را با پیدایش امامزاده صالح مرتبط می دانند. به گفته آنها همزمان با پیدا شدن امامزاده صالح پسر امام موسی کاظم (ع) در ار اضی اطراف این باغ ها، گرگ فراوان پیدا شد و اسباب زحمت اهالی شد.

 اهالی این اراضی را رها کرده و به حوالی امامزاده روی آوردند و ساختمان سازی کردند و تجریش فعلی را به وجود آوردند.

این طجرشت نوستالژیک

امروزه تجریش را می توان به دو محله بالا و پایین تقسیم کرد. باغ فردوس، چهار راه حسابی، زعفرانیه، الهیه، ناودانک، قلعه نو و محمدیه محله بالا را تشکیل می دهند و ظهیرالدوله، سه راه دزاشیب، سه راه قیطریه، اسدی و فردوسی به محله پایین معروف شده اند. مناطق بالا و پایین تجریش امروزه جزء مناطق ا عیان نشین و از جمله گران ترین محله های تهران محسوب می شوند.

علاوه بر دیدنی ها و جذابیت های محله های تجریش آنچه که بیش از همه می تواند برای یک گردشگر جذاب باشد و یک روز آن را به خوبی پر کند، مجموعه بازار تجریش و حومه آن است که با گردآوری طیف رنگارنگی از جاذبه ها، همه روزه انبوهی از جمعیت بومی وغیر بومی را به خود جلب می کند و البته محور این جاذبه ها همانا زیارتگاه امامزاده صالح بن موسی کاظم (ع) است که با بازار اطراف آن الگوی کاملی از ساختار شهری و مناسبات سنی جامعه ایرانی را به نمایش می گذارد.

ساختمان زیارتگاه را به قرن هفتم و هشتم هجری منتسب می کنند که هولاکوخان فرزند فتحعلی شاه قاجار در سال 1210 آن را با اضافه کردن گنبد، تزئینات و اصلاحاتی مرمت کرده است. در داخل حرم، آیینه کاری ها، مقرنس ها و دیگر تزئینات به عمل آمده جلوه خاصی را به فضای روحانی بقعه بخشیده اند. خیل عظیم زائران از زن و مرد، نذر و نیاز های ایشان و دیگر مراسم مورد استفاده در این محل، از دیدنی ترین جاذبه های تجریش محسوب می گردد.

یکی از مراسم جالبی که در صحن حیاط امامزاده به طور معمول صورت می پذیرد، ادای نذرهایی است که معتقدین برای گرفتن حاجت و یا به دلیل بر آورده شدن حاجاتشان ادا می کنند و بدین ترتیب انواع واقسام خوراکی های سبک در ظروف یکبار مصرف و یا پیچیده شده در میان نان های سنتی از جمله لواش وسنگک را به صورت رایگان در میان حضار تقسیم می کنند. این مراسم آن چنان شایع است که تقریبأ در هر زمان که فردی به محل امامزاده وارد شود، بدین ترتیب مورد پذیرایی زائران و ارباب حاجات قرار می گیرد. البته در حال حاضر ساختمان امامزاده با تصمیم هیات امنا و به دلیل ایجاد امکان پذیرایی از تعداد بیشتری از زائران، در حال گسترش است و البته این گسترش هزینه هایی نیز به همراه داشته است.

نخستین قربانی این توسعه، درخت چنار عظیم و معروف امامزاده صالح بود که قدیمی ترین چنار ایران لقب داشت. قطر این درخت چنار آنچنان بود که پینه دوزی برای سالها در داخل بدنه آن استقرار یافته بود و به کار می پرداخت. از دیگر دیدنی های تجریش، بازار است. بازار سنتی که امروزه با افزایش جمعیت بازدید کنندگان و افزایش قیمت های املاک و سر قفلی، آرام آرام جای خود را به پاساژهای مدرن با درب های شیشه ای و راهروهای سنگی و قفسه های ام. دی. اف می دهند. بازار سنتی تجریش هنوز پا برجاست ؛ اما به سختی تحت فشار زندگی مدرن قرار گرفته است.

در این بازار ابتدا و انتهای آن را تکیه بالا و تکیه پایین تجریش که خود از جمله جاذبه های بازار محسوب می شوند، تشکیل می دهند. انواع واقسام اجناس داخلی و خارجی وابسته مطابق با نیازهای بازدیدکنندگان در این بازار موجود است. از ظروف مسی گرفته تا عروسک های خارجی و از لباسهای ارزان قیمت چینی تا نقاشی های قهوه خانه ای. از کبوتر و بلبل تا تسبیح و کتاب دعا و از کیف و کفش با برند های معروف تا سی دی کارتون های روز دنیا. در این بازار هر گردشگری می تواند با کمی گشتن و کنجکاوی، سوغاتی مناسب علاقه خود بیابد و با خود به خانه ببرد.

خوردنی های تجریش

اگر چه که صبح ها کله پاچه و بعد از ظهر ها سیراب و شیردان تجریش طرفداران خاص خودشان را دارند، اما در سالهای اخیر به خوراکی های سنتی تجریش سمنو و آش هم اضافه شده که فروشگاه های آنها پاتوق امروزی های تهران شده اند.

اما از دیگر جاذبه های بازار تجریش تکیه بالا و تکیه پایین است. محل هایی که در طول سال فروشندگان و حجره داران اجناس خود را در آنها عرضه می کنند، اما در طول ماه محرم که برا ی شیعیان ماه عزاداری است، این تکیه ها از فروشندگان خالی می شود و غرق در سمبل هایی می شود که رابطه ای بسیار قوی و عاطفی با روح ایرانی دارد.

مراسم ماه محرم به ویژه در روزهای تاسوعاو عاشورا در بازار تجریش با شکوه فراوان برگزار می شود و بسیاری از نقاط دور ونزدیک برای شرکت در این مراسم و یا تماشای آن به این محل سرازیر می گردند. از دیدنی های تکایای تجریش که در تمام ماه های سال قابل دیدن است، سقف بزرگ با شیروانی عظیم ان به همراه ستون های بزرگ چوبی و علم ها و نخل مخصوص مراسم ماه محرم است. در کنار موارد ذکر شده، تجریش از جاذبه های دیگری نیز برخوردار است. سینما، باشگاه های ورزشی، کتابخانه ها، مساجد کوچک و بزرگ، کاریز ها و... همه وهمه بخشی از هویتی زنده به نام بازار تجریش هستند.