به احترام آب و طبیعت، مردم بلوچستان تمساح مردابی را شکار نمی‌کنند و همین است که هنوز نسل تمساح مردابی ایران منقرض نشده و در پناه طبیعت و مردم بلوچستان این‌گونه جانوری کمیاب ایرانی حیاتش را ادامه می‌دهد.
بلوچ‌ها معتقدند هر جا آب هست، تمساح هم هست.این‌دو در نگاه مردم بلوچ لازم و ملزوم یکدیگرند که اگر یکی برود دیگری هم به قهر سرزمین را ترک می‌کند؛ پس به حرمت آب و زمین، تمساح مرداب از شکار جان به در می‌برد و در رودخانه‌های بلوچستان نسل اندر نسل زندگی می‌کند.
رودخانه‌های بلوچستان باران که ببارد طغیان می‌کنند و درخت و سنگ و خانه را با خود می‌برند، روزهای دیگر سال کم آب می‌شوند، بعضی‌ها خشک می‌شوند اما باریکه آبی در بعضی‌ها باقی می‌مانند؛ همان‌ها می‌شوند زیستگاه تمساح مردابی ایران.
رودخانه‌های این منطقه هرچند در فصل تابستان روزهای کم‌آبی را سپری می‌کنند اما هنوز بهترین مأمن تمساح مردابی ایران هستند.
تمساح مردابی را مردم بلوچ گاندو می‌نامند، تنها زیستگاه این نوع تمساح در منطقه حفاظت شده گاندو با وسعتی بیش از 465 هزار هکتار در استان سیستان و بلوچستان است. این منطقه در محدوده شهرهای سرباز و چابهار و بخش‌هایی از شهرستان نیکشهر گسترده شده است.
این منطقه در طول مرز ایران و پاکستان قرار دارد و از کوه‌ها و مناطق خشک و بیابانی تشکیل شده و تا رودخانه سرباز در بلوچستان گسترده شده‌است. زیستگاه گاندو پوشیده از جنگل‌های حرا است که بخشی از آن را اراضی پست مرکز و جنوب منطقه یا همان دشت باهو کلات تشکیل می‌دهد. این منطقه با توجه به اینکه زیستگاه تمساح مردابی است به نام گاندو شهرت یافته است.
این بخش از بلوچستان ایران در واقع غربی‌ترین نقطه زندگی کروکودیل در آسیاست و از آنجا که این جانور امروزه در پاکستان و هندوستان هم از جمعیت بسیار کمی برخوردار است و در سطح جهانی نیز آن را نادر و در معرض خطر انقراض اعلام کرده‌اند حفظ زیستگاه این نوع تمساح از اهمیت بسیاری برخوردار است.
تمساح های تماشایی
تمساح مردابی یا پوزه کوتاه به‌عنوان تنها گونه از راسته تمساح‌ها در ایران است که پهن‌ترین پوزه را در مقایسه با سایر تمساح‌ها دارد و از ویژگی‌های مخصوص این‌گونه جانوری می‌توان به پاهای عقبی بسیار قوی آن اشاره کرد که با اتکا بر این پاها می‌تواند مسافت زیادی را در خشکی راهپیمایی کند در حالی که دیگر تمساح‌ها این توانایی را ندارند. یکی از عادت‌های بارز این‌گونه تمساح‌ها حفر تونل است، تمساح مردابی در جاهایی که شرایط مناسب باشد به حفر تونل اقدام کرده و در فصول خیلی سرد یا گرم برای فرار از گرما و سرمای زیاد به تونلش پناه می‌برد، این تمساح دارای قد متوسط است و2 تا 3 متری است و پوستش هم از جمله پوست‌های کلاسیک و گران است. در 8 تا 10 سالگی به بلوغ رسیده و اگر شرایط مهیا باشد 20 تا 30 سال عمر می‌کند. فصل تخم‌گذاری‌اش اردیبهشت ماه است و نوزادان در تیر ماه سر از تخم در می‌‌‌آورند.
جمعیتی که در حال حاضر از گاندوها در کشورمان داریم در طول 30سال گذشته یک جمعیت پایدار است، ممکن است گاهی کاهش داشته اما معمولا این کاهش جبران شده و به همان تعداد پایداری رسیده است، که البته نه به شکل دقیق اما تخمین زده می‌شود که جمعیت گاندوهای ساکن بلوچستان ایران حدود200 تا 300 تا باشد.
جمعیت تمساح‌های مردابی به‌شدت پراکنده است یعنی فاصله بین زیستگاه‌ها خیلی زیاد است و ممکن است در یک زیستگاه فقط 2تمساح زندگی کنند و با فاصله‌ای چندین کیلومتری چند تمساح دیگر در زیستگاهی دیگر لانه‌سازی کنند به همین دلیل کارشناسان محیط‌زیست کشور هنوز نتوانسته‌اند سرشماری دقیقی از جمعیت این‌گونه جانوری داشته باشند.
زیستگاه امن
مهم‌ترین خطری که گاندوها را تهدید می‌کند عوامل طبیعی مثل سیل و خشکسالی است. تأثیر این پدیده‌ها به‌ویژه وقتی بیشتر می‌شود که در فصل تخم‌گذاری تمساح‌ها رخ بدهند. سیل معمولا لانه‌ها را با خود می‌برد و نوزادان تمساح قادر به نجات جان خود نیستند از همین رو پیش از اینکه به سن رشد و باروری برسند تلف می‌شوند. از سوی دیگر خشکسالی‌های مکرر باعث خشکی رودخانه‌های محل زندگی گاندوها شده‌است و همین امر سبب می‌شود تا نوزادان تلف شده و تمساح‌های جوان به امید پیدا کردن زیستگاه جدید سرگردان شده و سرانجام بی‌آنکه محل مناسبی بیابند جانشان را از دست بدهند. دیگر عامل تهدید‌کننده گاندوهای بلوچستان شکارچیان طبیعی هستند چرا که بسیاری از نوزادان گاندو طعمه پرندگان ماهیگیر و حتی تمساح‌های بزرگ می‌شوند و در واقع درصد اندکی از تخم‌های گاندو به تمساح‌هایی بالغ تبدیل می‌شوند.
یکی از روش‌هایی که برای بهبود شرایط زندگی این‌گونه جانوری پیشنهاد شده انتخاب برخی زیستگاه‌ها و حفاظت از آنهاست. در باره مطلوبیت زیستگاه پیش از این مطالعاتی از سوی سازمان محیط‌زیست انجام شده و نتیجه این مطالعه تا‌کنون مشخص کرده که کدام یک از این زیستگاه‌ها از مطلوبیت بیشتری برخوردار است و قرار است سال‌های آینده این زیستگاه معرفی شده و تمساح‌های جوان در این زیستگاه‌ها رها شوند. جمعیت گاندوهای بلوچستان هر چند در سالیان گذشته کاهش نداشته اما افزایش قابل توجهی را هم ندیده، تمام توان مردم بومی برای حمایت از این‌گونه جانوری سبب شده تا گاندوهای ایرانی از انقراض در امان بمانند، این روزها مردم بلوچستان در انتظار برنامه‌ریزی بهتری برای جلوگیری از تخریب محیط‌زیست و گونه‌های نادر جانوری‌اند.
