به گزارش باشگاه خبرنگاران؛ اين بنا از چهار طرف به دشتهاي وسيع و مشرف و اين خود نشان اهميت ويژه آن است به گفته عوام نام اصلي اين قلعه شاه دزد بوده كه برگرفته از نام صاحب اصلي و اولي اين بناي تاريخي است .
بر اساس اين گزارش مي گويند: زال پدر رستم نيز خراج گذار شاه دزد بوده اما بعدها اين قلعه اين گونه خطاب مي شود شاه دژ قلعه اي باستاني و تاريخي در نهبندان است.
كارشناس ميراث فرهنگي نهبندان در گفتگو باخبرنگار باشگاه خبرنگاران با بيان اينكه اين قلعه مجتمعي بزرگ از عناصر و اجزاء معماري مختلف با كاركرد هاي گوناگون اما در مجموع بنايي نظامي و شبيه يك پادگان بزرگ است گفت: قدمت و پيشينه قلعه شاه دژ نهبندان مربوط به دوران ساساني تا حمله هلاكوخان كه منجر به ويراني قلعه هاي اسماعيليه در قهستان مي شد است .
شباني اضافه كرد:وقتي كه يك هزار و 400 متر از سطح دريا بالاتر مي رويد و به راس قله و مشرف شويد به عظمت اين بناي منحصر به فرد پي مي بريد.
وي با بيان اينكه در اين بنا 3هزار سرباز جاي داده مي شد خاطر نشان كرد : در وسعت 53 هزار متري بزرگترين قلعه سنگي كشور 9 آب انبار وجود دارد هم اكنون آثاري از آنها در اين مكان بجا مانده است .
شباني ادامه داد: تالارهاي موازي اتاقهايي كوچك و آجر فرش شده و كوچه روهاي مياني قلعه از ديگر مجذوبان بعدي اين بنا است.
وي افزود: به دليل اشرافيت كامل اين قلعه به شهر نهبندان و قلعه قديمي ديگر آن در همه زمانها مورد توجه حاكمان وقت قرار مي گرفته است.
كارشناس ميراث فرهنگي نهبندان اظهارداشت: معماري ايراني اين قلعه زبانزد است چرا كه سنگهايي در اين قلعه ديده مي شود كه بدون ساروج و هيچگونه ملاتي ديوارهاي اين قلعه را تشكيل مي دهد .
شباني با اشاره به اينكه مهمترين سؤال پيش آمده براي هر بيننده اين عظمت و كهن دژ تامين مايحتاج و آب آشاميدني اين قلعه و دژ نظامي است گفت: از طريق آبادي هاي اطراف كارگران آن را به ارتفاع هزار و 400 متري آن منتقل مي كردند و در زمان بارندگي و فصل سرما نيز از طريق جمع آوري آب باران آب مورد نياز تامين مي شد.
وي خاطر نشان كرد: هم اكنون شاه دژ با همه خاطرات تلخ و شيرين گذشتگانش در كنار مسير اصلي ترانزيتي شرق كشور با چشم اندازي گسترده و زيبا به مناظر اطراف يا سنگ هاي منظمي كه بدون هيچ ملاتي بنيانش را نهاده است در شيب هاي تند و كند طبيعي كوه خفته و خودنمايي مي كند .
يادآور مي شود، اهميت و سابقه تاريخي قلعه نهبندان از سفرنامه ايزودر خاراكسي كه وي يكي از يونانيان همراه اسكندر مقدوني در فتح ايران و لشكر كشي او به هندوستان بوده است مشخص مي شود .
لازم به ذكر است، ايزودر خاراكسي از نهبندان و شهر فراه به عنوان عمده و مهمترين شهرهاي شرق ايران ياد مي كند. اما مورخين ايراني از جمله حمدالله مستوفي مورخ قرن ششم و هفتم هجري شكل گيري نهبندان را مربوط به دوره ساسانيان و يكي از شهر هايي كه اردشير ساساني باني آن است مي داند./گ
