ديباچه: آيا خياباني را مي‌شناسيد که در آن نانوايي, خواروبار فروشي, ميوه‌فروشي يا آرايشگاه نباشد؟ بي‌شک در هر خياباني مراکز خدماتي ياد شده و دهها واحد خدماتي ديگر به چشم مي‌خورد. اما چرا در حالي که هيچ سازمان يا نهادي مسؤول ايجاد اين مراکز در خيابان‌هاي مختلف نيست ما در هر خياباني به واحدهاي فوق دسترسي داريم؟راستي چرا بسياري از واحدهاي خدماتي 50 سال پيش مثل لحاف دوزي, چيني بندزني و حلبي‌سازي از بين رفته‌اند و در مقابل مغازه‌هاي تزئينات ساختماني و فروشگاه‌هاي لوازم صوتي و تصويري ايجاد شده است؟ علم اقتصاد به سؤال‌هاي فوق پاسخ مي‌دهدو اين که در يک جامعه چه عواملي باعث تخصيص منابع مي‌شود. به عبارت ديگر علم اقتصاد، علم تخصيص بهينه منابع است. منابعي که کم يا محدود هستند. اين علم در مراکز آموزش عالي تحت عنوان رشته علوم اقتصادي ارائه مي‌شود. رشته اقتصاد در مقطع کارشناسي داراي شش شاخه اقتصاد نظري, بازرگاني, کشاورزي, پول و بانکداري, صنعتي و حمل و نقل است و داوطلبان هر سه گروه آزمايشي علوم رياضي و فني, علوم تجربي و علوم انساني مي‌توانند اين رشته را انتخاب کنند. البته براي داوطلبان علوم انساني شاخه اقتصاد نظري ارائه نشده است. اما به گفته استادان اين رشته تفاوت شاخه‌هاي مختلف اقتصاد در مقطع کارشناسي کمتر از 30 واحد درسي است و چون دانشجويان مي‌توانند 9 واحد اختياري خود را از شاخه ديگر انتخاب کنند، تفاوت قابل توجهي بين شاخه‌هاي مختلف اين رشته وجود ندارد. بويژه اين که بين دروس تخصصي هر شاخه نيز تشابه‌هاي بسياري وجود دارد براي مثال از يازده درس اختصاصي شاخه اقتصاد پول و بانکداري , چهار درس آن با شاخه اقتصاد بازرگاني مشترک است. با اين همه ما براي آشنايي شما با شاخه‌هاي رشته اقتصاد, به معرفي اجمالي آنها مي‌پردازيم.
شاخه اقتصاد نظري:
هسته اصلي تئوري‌هاي اقتصادي مثل اقتصاد رياضي و اقتصاد سنجي در شاخه اقتصاد نظري مطالعه مي‌شود؛ يعني اين شاخه بيشتر جنبه انتزاعي و تئوري دارد و تأکيد آن بر روي تئوري‌هاي رياضي است و دانشجوي اقتصاد نظري کمتر پديده‌هايي از قبيل تجارت را مطالعه مي‌کند.
دروس تخصصي اقتصاد نظري :
اقتصاد کشاورزي, اقتصاد مديريت, اقتصاد رياضي, اقتصاد سنجي, تاريخ عقايد اقتصادي, برنامه‌ريزي اقتصادي, اقتصاد منابع .
شاخه اقتصاد بازرگاني:
اقتصاد بازرگاني يکي از شاخه‌هاي کاربردي اقتصاد است که در آن دانشجو با جنبه‌هاي توصيفي و تحليلي مديريت توليد, مديريت بازاريابي و کاربردهاي آن، قوانين و مقررات ماليات در ايران, انواع حسابرسي و اصول حسابداري آشنا مي‌شود. همچنين با استفاده از يک سري مدلهاي تصميم‌گيري و متدهاي کمي, تعيين خط مشي مطلوب را در مسائلي که يک مدير با آن مواجه مي‌شود، فرا مي‌گيرد.
دروس تخصصي اقتصاد بازرگاني :
اقتصاد مديريت, روش‌هاي مقداري در بازرگاني, مديريت توليد, ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي, حسابداري شرکت‌ها, حسابداري صنعتي, اصول بازاريابي, اصول بيمه, مديريت مالي.
شاخه اقتصاد صنعتي
در شاخه اقتصاد صنعتي دانشجويان طي چند واحد با ساختار بازار صنعت, بازرگاني بين‌المللي, منافع و مضرات انحصار, سياست رقابت, منافع مصرف‌کننده, هزينه‌ها و حقوق و مقررات کاري که تنظيم‌کننده روابط بين کارگران و کارفرمايان است, آشنا مي‌شوند.
دروس مشترک در همه شاخه‌هاي علوم‌اقتصادي :
زبان خارجه تخصصي, اصول سازماني و مديريت, حقوق تجارت, مباني جامعه‌شناسي, رياضيات, آمار, روش تحقيق, اصول حسابداري, جغرافياي اقتصادي ايران, اقتصاد خرد, اقتصاد کلان, پول و بانکداري, مباني فقهي اقتصاد صدر اسلام, نظام‌هاي اقتصادي, تجارت بين‌الملل, اقتصاد توسعه, اقتصاد ايران.
دروس تخصصي اقتصاد نظري :
اقتصاد صنعتي, حسابداري شرکت‌ها, حسابداري صنعتي, اقتصاد منابع, مديريت توليد, ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي, اقتصاد سنجي, حقوق کار و روابط صنعتي, پژوهش عملياتي.شاخه اقتصاد پول و بانکداريدانشجويان اين شاخه با نحوه عملکرد بانک‌هاي داخلي و خارجي, اسناد اعتباري ارزي, سياست‌هاي پولي و مالي به عنوان مهمترين سياست‌هاي تثبيت اقتصادي و چگونگي تجزيه و تحليل صورت حساب‌هاي مالي آشنا مي‌شوند.
دروس تخصصي اقتصاد پول و بانکداري :
عمليات بانکي داخلي, عمليات بانکي خارجي, سياست‌هاي پولي و مالي, بانکداري اسلامي, روش‌هاي مقداري در بازرگاني, سازمان‌هاي پولي و مالي بين‌المللي, حسابداري شرکت‌ها, تجزيه و تحليل صورت‌هاي مالي, ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي, تأمين منابع مالي و بورس اوراق بهادار, مديريت مالي.
شاخه اقتصاد کشاورزي
دانشجويان اين شاخه, اقتصادي را که به محصولات کشاورزي و زمين و زراعت باز مي‌گردد, مطالعه مي‌کنند. زيرا بازار محصولات کشاورزي به دليل اينکه در بسياري از موارد، پيوستگي توليد را ندارد همچنين متغيرهايي مثل آب و هوا و خاک در آن اثر عمده‌اي مي‌گذارد, به مطالعه تخصصي و ويژه‌اي نيازمند است؛ يعني کارشناس اقتصادي اين بخش بايد علاوه بر آشنايي با اصول و مباني علم اقتصاد, با مسائل کشاورزي از قبيل توليد کشاورزي و بازارهاي محصولات کشاورزي آشنايي داشته باشد.
دروس تخصصي اقتصاد کشاورزي :
اقتصاد کشاورزي, توسعه و سياست کشاورزي, اقتصاد منابع, اقتصاد سنجي, ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي, بازاريابي محصولات کشاورزي, مديريت مزرعه, جامعه‌شناسي روستايي, پژوهش عملياتي.
توانايي‌هاي لازم :
در مقطع متوسطه, کتاب اقتصاد تنها براي دانش‌آموزان رشته علوم‌انساني ارائه شده است و چون مباحث اين کتاب جنبه حفظي دارد, بسياري از داوطلبان آزمون سراسري تصور مي‌کنند که براي موفقيت در رشته اقتصاد بايد حافظه قوي داشت تا بتوان مفاهيم و نظريه‌هاي متعدد را حفظ کرد. در حالي که به گفته استادان و دانشجويان اين رشته, دانشجوي اقتصاد بيش از هر چيز بايد در درس رياضي قوي باشد تا بتواند در اين رشته موفق گردد.همچنين دانشجوي اقتصاد لازم است که به مباحث اجتماعي علاقه‌مند بوده و الفباي جامعه‌شناسي, علوم سياسي و روانشناسي را بداند چون اقتصاد يک حلقه از علوم اجتماعي است و زنجيره علوم اجتماعي نيز به هم مرتبط است.
موقعيت شغلي در ايران :
دانشجويان دوره کارشناسي اقتصاد بيشتر اطلاعات اوليه و پايه را مطالعه مي‌کنند در نتيجه نبايد انتظار داشته باشند که پس از فارغ‌التحصيلي به طور تخصصي و کاربردي فعاليت نمايند مگر دانشجوياني که خودشان مطالعه و فعاليت بيشتري داشته و تئوري‌هايي را که مطالعه مي‌کنند, به کار نيز مي‌گيرند. يعني مي‌توانند مدلهاي اقتصادي نوشته, تجزيه و تحليل کرده و پيشنهادهاي تازه‌اي براي رفع مشکلات اقتصادي مؤسسه و سازمان‌هاي مختلف ارائه دهند.البته اين به آن معنا نيست که در حال حاضر فارغالتحصيلان اين رشته بازار کار ندارند بلکه مي‌توانند در بخش‌هاي مختلف وزارت اقتصاد مثل بخش ماليات, وزارت صنايع, سازمان برنامه و بودجه, بانک مرکزي و مرکز آمار فعاليت کنند و مهمتر از همه اينکه حتي اگر فارغالتحصيلان اقتصاد در رشته تخصصي خود فعاليت نکنند, به دليل داشتن ذهني باز و تحليل‌گر و آشنايي صحيح با مسائل و مباحث اقتصادي, نگاه کارشناسانه‌اي نسبت به جامعه و پيرامون خود دارند و مي‌توانند در هر شغلي موفق و کارآمد باشند.
