ديباچه: اساس و پايه بيوتکنولوژي جديد را مي‌توان انتقال ژن‌هاي يک موجود به موجود ديگر و فعال ساختن آنها در موجود جديد دانست؛ فن‌آوري رو به گسترشي که امروزه به سرعت در صنايع دارويي، غذايي، پزشکي، شيميايي و کشاورزي وارد شده است. براي مثال ممکن است اين ژن‌ها وارد يک باکتري شوند و پس از فعال شدن، ترکيبات کم مقدار ولي باارزشي چون هورمون رشد يا انسولين ايجاد کنند يا ممکن است اين ژن‌ها به گياهان منتقل شده و گونه‌هايي را ايجاد کنند که در مقابل آفت‌کش‌ها مقاوم هستند يا اين که بازدهي بالايي دارند. به اين ترتيب استفاده از انسولين براي بيماران ديابتي محدوديت خاصي نخواهد داشت همچنين کشاورزان مي‌توانند در پرورش گياهاني چون سويا از سموم و آفت‌کش‌هاي کمتري استفاده کنند وبا استفاده از نژادهاي جديد، با همان سرمايه‌گذاري قبلي، محصولي تا چند برابر به دست آورند.رشته بيوتکنولوژي يک رشته کاربردي و ميان رشته‌اي مهندسي ـ علوم پايه است که قلمرو آن حداقل 33 حوزه تخصصي علوم را در برمي‌گيرد. اين رشته در کشور ما از سال 1378 در دانشکده علوم دانشگاه تهران در مقطع دکتراي پيوسته ارائه مي‌شود.رشته بيوتکنولوژي از سه مرحله کارشناسي، کارشناسي‌ارشد و دکتري تشکيل شده است که دانشجويان در مرحله کارشناسي پس از گذراندن موفقيت‌آميز 132 واحد دروس مشترک معرفتي- نظري، علوم پايه، پزشکي، مهندسي و مباني بيوتکنولوژي به اضافه آموختن زبان انگليسي در حد 550 نمره تافل و آشنايي کامل با يک زبان برنامه‌نويسي کامپيوتر در صورتي که معدل آنها در هر نيمسال تحصيلي کمتر از 15 نباشد، مي‌توانند وارد مرحله دوم؛ يعني مقطع کارشناسي‌ارشد شوند که در اين مقطع يکي از 6 گرايش بيوتکنولوژي ميکروبي، بيوتکنولوژي پزشکي، بيوتکنولوژي محيطي و دريايي، بيوتکنولوژي مولکولي، فرآورش زيستي و بيوتکنولوژي کشاورزي (گياهي) را انتخاب کرده و بعد از گذراندن 48 واحد در يکي از گرايش‌هاي تخصصي، و انجام معادل 6 واحد پژوهش‌هاي انفرادي و ارائه 2 واحد سمينار از مقطع کارشناسي‌ارشد فارغ‌التحصيل مي‌شوند. در اين مرحله در صورتي که ميانگين نمرات دروس مقطع کارشناسي‌ارشد آنها حداقل 16 باشد، مي‌توانند در امتحان جامع شرکت کنند و در صورت موفقيت در اين امتحان، وارد مرحله دکتراي تخصصي (Ph.D) شده و رسماً براي ثبت پايان نامه دکتري اقدام کنند.به عبارت ديگر دانشجويان اين رشته نيز براي ورود به مقطع کارشناسي‌ارشد و دکتري بايد شرايط لازم را داشته باشند؛ يعني بايد ميانگين معدل بالايي داشته و در آزمون جامع موفق شوند اما در يک آزمون رقابتي شرکت نمي‌کنند.در اين ميان دانشجويان گرايش "بيوتکنولوژي ميکروبي" در زمينه بيوتکنولوژي غذايي و دارويي، توليد آنزيم‌ها، پروتئين‌ها، پلي ساکاري‌ها، قارچ‌ها و مخمرها اطلاعات لازم را به دست مي‌آورند."بيوتکنولوژي پزشکي" نيز در زمينه ژنتيک پزشکي، تشخيص بيماري‌هاي عفوني، ارثي و سرطاني، تعيين نقشه ژني و درمان‌هاي مولکولي، کاربرد بيوتکنولوژي در پزشکي قانوني، توليد فرآورده‌هاي نوترکيب و واکسن‌ها و مواد تشخيصي است و "بيوتکنولوژي محيطي و دريايي" به استخراج معادن از طريق بيولوژيک، تصفيه فاضلاب‌ها و آلاينده‌هاي خطرناک و جامد، رفع آلودگي درياها و بازسازي بيولوژيکي محيط مي‌پردازد."بيوتکنولوژي مولکولي" شامل مهندسي ژنتيک، مهندسي پروتئين، توليد آنتي‌بادي‌هاي منوکلونال، غشاء و سنسورهاي بيولوژيک و انجام تحقيقات بنيادي بيوتکنولوژي مي‌شود و "فرآورش زيستي" (مهندسي فرآيندهاي زيستي) به طراحي راکتورهاي بيوشيميايي، تکنولوژي فراورش مواد غذايي، آنزيم‌ها و داروها مي‌پردازد. و بالاخره " بيوتکنولوژي گياهي" (کشاورزي) به کشت سلول و بافت گياهي، تعيين نقشه ژني گياهي، مهندسي ژنتيک گياهي، توليد بذر و نهال مقاوم به شرايط نامناسب محيط، بيماري‌هاي متداول و حشرات و آفات عمده، توليد کودهاي زيستي و آنزيم‌ها و هورمون‌ها با منشاء گياهي مي‌پردازد.
توانايي‌هاي لازم :
رشته بيوتکنولوژي از بين داوطلبان گروه آزمايشي رياضي و فني و علوم تجربي دانشجو مي‌پذيرد چرا که بعضي از گرايش‌هاي اين رشته به علوم پزشکي و بعضي ديگر از گرايش‌ها به رشته‌هاي مهندسي مربوط مي‌شود.گفتني است که دوره دکتراي مستقيم بيوتکنولوژي، دوره آموزشي خاصي است که مناسب با توانايي‌هاي دانشجويانِ سرآمد به صورت پيوسته و فشرده تنظيم شده است و با پذيرش دانشجوياني که از نظر بهره هوشي، قدرت درک و استدلال، توان نوآوري و خلاقيت، خودآموزي و استفاده مناسب از وقت، علاقه و انگيزه شديد به يادگيري و توانايي‌هاي ذهني و رواني سرآمد همگنان خود هستند، آنان را براي اخذ درجه دکتري در اين رشته آماده مي‌کند.از همين‌رو نيمي از ظرفيت پذيرش اين رشته به داوطلباني اختصاص دارد که در مرحله ماقبل نهايي المپيادهاي دانش‌آموزي رياضي،فيزيک، شيمي، کامپيوتر و زيست‌شناسي پذيرفته شده باشند و نيمي ديگر نيز مخصوص داوطلباني است که از طريق آزمون سراسري وارد شده و نمره کل آزمون سراسري آنها از 000 , 10 کمتر نباشد.در ضمن از پذيرفته‌شدگان اين رشته، مصاحبه علمي به عمل مي‌آيد تا دانشجوياني که واقعاً علاقه‌مند بوده و انگيزه علمي لازم را دارند، وارد اين رشته شوند.
موقعيت شغلي در ايران :
رشته بيوتکنولوژي، يک رشته جديد است و بي‌شک مدتي زمان خواهد برد تا فارغ‌التحصيلان آن، جايگاه واقعي خويش را پيدا کنند اما اين به معناي آن نيست که موقعيت شغلي براي فارغ‌التحصيلان اين رشته مهيا نيست چون زمينه کار بيوتکنولوژي در داخل کشور مساعد است و براي مثال در حال حاضر عده‌اي از دانشجويان دوره دکتراي ميکروبيولوژي که در زمينه بيوتکنولوژي ميکروبي مطالعه مي‌کنند، بر روي آب‌هاي شور کشور مثل درياچه اروميه که امکان رشد موجودات در آن پيچيده و مشکل است، تحقيق مي‌کنند تا با بهره‌گيري از تکنيک‌هاي بيوتکنولوژي، محيطي مناسب براي رشد موجودات دريايي در داخل آن فراهم آورند.از سوي ديگر فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند به عنوان نيروي انساني متخصص براي مديريت مياني و هدايت امور فني خطوط توليد، مزارع و آزمايشگاه‌ها مشغول به فعاليت شوند.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل:
دروس مشترک در گرايش‌هاي مختلف بيوتکنولوژي :
روانشناسي عمومي، فلسفه عمومي، فلسفه هنر و زيبايي‌شناسي، فلسفه و روش شناسي علوم، تاريخ علم، روش تحقيق، مباني منطق ، منطق رياضي، اصول و مباني مديريت صنعتي، آشنايي با قرآن کريم، مباني علم حقوق و روابط بين‌الملل، اصول علم اقتصاد، رياضي عمومي ، آمار و احتمالات، محاسبات علمي عددي، شيمي عمومي، شيمي‌آلي ، شيمي تجزيه، شيمي فيزيک ، مکانيک ، الکتريسته و مغناطيس، موج و حرارت، فيزيک جديد، زيست‌شناسي عمومي ، زيست‌شناسي سلولي ، زيست‌شناسي مولکولي، ژنتيک عمومي، ژنتيک ميکروارگانيسم‌ها، اصول مهندسي ژنتيک، ميکروبيولوژي عمومي ، ميکروبيولوژي کاربردي، بيوشيمي ساختماني، متابوليسم، روش‌هاي بيوشيمي و دستگاه‌ها، ايمني‌شناسي، زيست‌شناسي پرتوي، اصول مهندسي بيوشيمي، موازنه جرم و انرژي، مکانيک سيالات ، انتقال حرارت، انتقال جرم، مباني بيوتکنولوژي پزشکي، مباني بيوتکنولوژي مولکولي، مباني بيوتکنولوژي کشاورزي، مباني بيوتکنولوژي محيطي ، مقررات زيست ايمني.
دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي پزشکي:
ايمونوژنتيک، ايمني‌شناسي سلولي - مولکولي، ژنتيک پزشکي، متابوليت‌هاي ميکروبي، فاراماکوژنتيک، فرآورده‌هاي نوترکيب، مهندسي ژنتيک پيشرفته، آنزيمولوژي.
دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي محيطي و دريايي:
فروشوئي ميکروبي، تصفيه بيولوژيکي فاضلاب‌ها، تصفيه بيولوژيکي آلاينده‌هاي خطرناک، آلودگي دريا و بيوتکنولوژي دريايي، پاکسازي زيستي، مدلسازي و شبيه‌سازي فرآيندها، معادلات ديفرانسيل، شيمي فيزيک ، ميکروبيولوژي محيطي.
دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي مولکولي:
بيوفيزيک سلولي مولکولي، مهندسي ژنتيک پيشرفته، آنزيمولوژي، ساختمان و عمل پروتئين‌ها، ساختمان و عمل اسيدهاي نوکلئيک، زيست‌شناسي مولکول پيشرفته، بيولوژي سلولي - مولکولي تکويني، شيمي فيزيک .
دروس تخصصي گرايش فرآورش زيستي:
مهندسي واکنش‌هاي شيميايي، فرآيندهاي جداسازي، طراحي راکتورهاي بيوشيميايي(بيوراکتورها)، مباني بيوتکنولوژي تخمير، پديده‌هاي انتقالي در سيستم‌هاي بيوشيمي، کنترل فرآيند، طرح و اقتصاد مهندسي، معادلات ديفرانسيل، شيمي فيزيک.
دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي کشاورزي:
سيتوژنتيک (کلاسيک و نوين)، اصول اصلاح نباتات، اصلاح نباتات پيشرفته، کشت بافت گياهي و کاربردهاي آن، تعيين نقشه ژني گياهي (کلاسيک ونوين)، ژنتيک مولکولي گياهي ، روش‌هاي نوين انتقال ژن به گياهان، آفات و بيماري‌هاي گياهي، مهندسي ژنتيک پيشرفته.
دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي ميکروبي:
ميکروبيولوژي محيطي، فيزيولوژي ميکروارگانيسم‌ها، پديده‌هاي تخميري، پروتئين‌ها و پلي ساکاريدهاي ميکروبي، بيوتکنولوژي غذايي، بيوتکنولوژي آرکي باکترها، آنتي بيوتيک‌ها، بيوتکنولوژي قارچ‌ها.
