ديباچه: حيات در کره زمين که مدام در جنب و جوش و حرکت است، بيشترين انرژي جنبشي، گرمايي و شيميايي خود را از نفت مي‌گيرد. در واقع به ياري اين ماده حياتي است که کوچکترين موتور ماشين تا غول‌آساترين ناوگان‌هاي سنگين به حرکت در مي‌آيد و هزاران نوع توليدات و مصنوعات صنايع سنگين و جديد پتروشيمي، کودهاي شيميايي، فرآورده‌هاي دارويي، پارچه‌ها و الياف مصنوعي، پلاستيک‌ها، چسب‌ها، فرآورده‌هاي بهداشتي و آرايشي و پوشش‌هاي استحفاظي ساخته مي‌شود. خوشبختانه کشور ما که در دل خليج نفت خيز فارس آرميده است، به عنوان يکي از منابع و معادن بزرگ نفت و گاز جهان به شمار مي‌رود. از همين رو تربيت نيرو انساني متخصص و کارآمد براي بهره‌برداري درست و بهينه از اين سرمايه خداداد و جوابگويي افراد به نياز‌هاي آتي صنعت نفت کشور، بسيار ضروري است. به همين منظور مجموعه کارشناسي مهندسي نفت که داراي چهار گرايش مهندسي اکتشاف نفت، مهندسي استخراج نفت ـ مخازن نفت، مهندسي استخراج نفت ـ حفاري و مهندسي استخراج نفت ـ بهره‌برداري از منابع نفت مي‌باشد، در دانشگاه صنعت نفت از سال 1378 داير شده است. اساس دروس اين رشته در همه گرايش‌ها مبتني بر مکانيک سيالات، ديناميک گازها، ترموديناميک سيالات، انتقال جرم و اقتصاد مهندسي است و هدف آن تربيت مهندسين کارآمدي است که بتوانند روش‌هاي بهينه بهره‌برداري از منابع نفت و گاز را طراحي و اجرا کنند.
گرايش مهندسي اکتشاف :
اولين مرحله براي بهره‌برداري يا برداشت نفت، کشف حوزه‌هاي نفتي است که اين کار توسط لرزه نگاري انجام مي‌گيرد. مهندسين اکتشاف، امواج صوتي را به اعماق زمين فرستاده و سپس امواج برگشتي را اندازه‌گيري و پردازش مي‌کنند تا به وجود يا عدم وجود نفت در درون زمين پي ببرند. اين گرايش ارتباط نزديکي با زمين‌شناسي دارد.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
دروس مشترک در گرايش‌هاي مختلف مهندسي نفت:
رياضي عمومي، معادلات ديفرانسيل، رياضيات مهندسي، شيمي عمومي، شيمي آلي، فيزيک، برنامه‌نويسي کامپيوتر، زمين‌شناسي عمومي، موازنه انرژي و مواد، استاتيک و مقاومت مصالح، ترموديناميک، مکانيک سيالات، انتقال حرارت، کنترل فرآيندها، زمين‌شناسي نفت ، مباني فرآيندهاي صنايع نفت، خواص سنگ‌هاي مخزن، خواص سيالات مخزن، کارگاه عمومي ، کاربرد رياضيات در مهندسي شيمي، مباني چاه آزمايي، نمودارگيري چاه ، مهندسي مخازن، زمين‌شناسي ساختمان.
دروس تخصصي گرايش مهندسي اکتشاف :
ژئوفيزيک، ژئوشيمي آلي (نفت)، تخمين و ارزيابي ذخاير نفتي، زمين‌شناسي ايران و مناطق همجوار، روش‌هاي افزايش برداشت از مخازن، عمليات زمين‌شناسي ايران، مهندسي مخازن نفت، ميکروپالئونتولوژي، اصول حفاري، گل حفاري و سيمانکاري چاه‌ها، زمين‌شناسي نفت، چاه‌نگاري، زمين‌شناسي مهندسي، زمين ساخت، مکانيک محيط‌هاي ناپيوسته سنگي، زمين‌شناسي مناطق دريايي، زمين‌شناسي عمومي، سنگ‌شناسي (رسوبي ـ آذرين و دگرگوني)، کاني‌شناسي، برداشت زمين‌شناسي، زمين‌شناسي ساختماني، فتوژئولوژي و سنجش از راه دور، پتروفيزيک،مکانيک سيالات، فسيل‌شناسي(ديرينه‌شناسي)، رسوب‌شناسي، چينه‌شناسي، بررسي فني ـ اقتصادي، مباني مهندسي نفت، زمين‌شناسي زيرزميني.
گرايش مهندسي حفاري :
طراحي تجهيزات حفاري و انجام عمليات در مناسبترين شرايط و ارزيابي اثرات تکنولوژي حفاري و استخراج بر محيط زيست کشور و ارائه راه‌هاي مناسب براي جلوگيري از تخريب آن، جزو فعاليت‌هاي اين گرايش است. يک مهندس حفار روش‌هايي را ارائه مي‌دهد که هزينه حفاري را پايين و راندمان کار را بالا مي‌برد.
دروس تخصصي گرايش مهندسي حفاري:
مباني مهندسي برق، ديناميک، مهندسي حفاري ، سيمان حفاري، گل حفاري، مهندسي حفاري پيشرفته ، اسيدکاري در عمليات.
گرايش مهندسي مخازن نفت :
دانش مهندسي مخازن به اين مي‌پردازد که ما در يک حوزه نفتي در اعماق زمين مثلاً در عمق 2 يا 3 هزار متري چه مقدار نفت و گاز داريم و چه مقدار از آن قابل دسترسي مي‌باشد و با چه سرعتي مي‌توان از مخزن مورد نظر برداشت کرد؟ مهندسي نفت گرايش مخازن، نوع مخزن نفت يا گاز و همچنين فشار، دما و عمق آن از سطح زمين را مشخص مي‌کند زيرا موارد فوق در نحوه برداشت و استخراج نفت از مخازن تأثير دارد.
دروس تخصصي گرايش مهندسي مخازن نفت:
مکانيک سيالات دو فازي، انتقال جرم، ترموديناميک، مهندسي مخازن، مطالعات مخازن، عمليات بهره‌برداري، روش‌هاي افزايش وبرداشت مخازن، مديريت و صيانت از مخازن. گرايش مهندسي بهره‌برداري از منابع نفت امروزه اکثر مخازن نفت کشور ما دچار افت فشار شده‌اند به همين دليل نفت به صورت طبيعي به سطح زمين نمي‌رسد و در نتيجه حضور مهندسين بهره‌برداري از منابع نفت، يک ضرورت اجتناب ناپذير است. افرادي که با استفاده از روش‌هاي علمي بهتر و اصولي‌تر، از مخازن نفتي بهره‌برداري مي‌کنند.
دروس تخصصي گرايش مهندسي بهره‌برداري از منابع نفت:
مکانيک سيالات دوفازي، اصول ژئوفيزيک اکتشافي، مهندسي مخازن ، مهندسي حفاري، عمليات بهره‌برداري، روش‌هاي افزايش و برداشت از مخازن، تخمين مخازن در چاه‌هاي اکتشافي، آزمايشگاه نفت.
توانايي‌هاي لازم :
علاوه بر دو درس رياضي و فيزيک که دو درس پايه در تمامي رشته‌هاي مهندسي از جمله رشته مهندسي نفت است، درس زبان انگليسي نيز در اين رشته اهميت ويژه‌اي دارد. در ضمن به دليل اينکه نوع کار فارغ‌التحصيلان اين رشته سنگين است و محيط کارشان نيز خارج از شهر است، دانشجويان اين دانشگاه از بين داوطلبان مرد انتخاب مي‌شوند. براي مثال يک مهندس حفاري در وزارت نفت بايد 15 روز خارج از شهر و دور از خانواده باشد و سپس يک هفته مرخصي دارد.
موقعيت شغلي در ايران :
قطعاً اولين بازار کار موجود براي فارغ‌التحصيلان اين رشته وزارت نفت است اما دانشگاه صنعت نفت در حال حاضر دانشجويان اين رشته را بورسيه نمي‌کند بلکه اگر سطح علمي دانشجويي خوب باشد، در نهايت جذب وزارت نفت مي‌شود. البته در حال حاضر بيش از 70 درصد از دانشجويان جذب وزارت نفت مي‌شوند و مابقي آنها نيز جذب صنايع شيمايي خصوصي مي‌شوند چرا که بيشتر واحدهاي رشته مهندسي نفت با رشته مهندسي شيمي مشترک است.
منبع: کتاب آشنايي با رشته هاي دانشگاهي سازمان سنجش آموزش کشورتاليف خانم فيروزه سودايي ونرم افزار سامان رشته ي سازمان سنجش
