در سال های اخیر با تغییر اكران سینماها ظرف چند روز اولیه نمایش، سی‌دی فیلم‌ها به صورت فیلمبرداری از روی پرده، پخش می شد اما به تازگی كپی برِخی فیلم ها با كیفیت عالی به صورت سی‌دی توسط دستفروشان به فروش می رسد.این کاسبی تا آنجا خود رای شده که سی دی فیلم ها کنار سینمای نمایش دهنده هم عرضه می شود!!در واقع فعالیت کسانی که به تازگی به عرضه سی دی فیلم های روی پرده مشغول شده اند، نه تنها سینمای ایران را با خطر مواجه کرده است، بلکه تعریف قاچاق را هم زیر سوال برده; زیرا آنها کار خود را علنی و در مقابل اغلب سینماهای معروف انجام می دهند و هیچ کالای غیرمجازی نیز ارائه نمی کنند و نهایتا اینکه جنس خود را هم از داخل کشور، حالای کجای آن، دقیقا مشخص نیست!، تهیه می کنند.
بحث داغ اهالی هنر و به خصوص اهالی سینما، درباره پدیده قاچاق فیلم های سینمایی در حال اکران و اتفاقی که کم کم می تواند تاثیر وحشتناکی بر بازار سینمای ایران گذاشته و حتی موجبات تعطیلی آن را فراهم سازد، از آن دسته اتفاقاتی است که اگر نگوییم تنها در ایران، باید اذعان کنیم که در کشورهای بسیار کمی رخ می دهد.
ریشه های ابتدایی قاچاق فیلم به پاییز سال 1383 و فیلم «مارمولک» برمی گردد. در آن زمان فیلم «مارمولک» که مخاطبان بسیاری را به سالن ها سینما کشانده بود; بعد از نزدیک به بیست روز اکران، تنها در تهران و فروش هفتصد میلیونی، به طور ناخواسته و تقریبا بالاجبار، به علت حساسیت های بوجود آمده پیرامون این فیلم، از اکران بازماند و این اتفاق فضا را برای عرضه کنندگان سی دی های این فیلم در پیاده روها آماده ساخت. البته از شروع اکران فیلم، سی دی های «مارمولک» که از روی پرده، با کیفیت بسیار پایین و در زمان جشنواره فیلم فجر تهیه شده بودند، در پیاده روهای مقابل سینماهای نمایش دهنده به فروش می رسید ولی بعد از توقیف خودخواسته و یا ناخواسته! فیلم، این عمل با شدت بیشتری دنبال شد و مطمئنا سود سرشاری را به جیب عاملان آن واریز کرد. سودی که شیرینی اش، آن اندازه بود تا عاملان تکثیر و توزیع غیرقانونی این فیلم خود را برای روزهای دیگر و اکران های بعدی آماده کنند. قربانی بعدی فیلم «کما» بود که سی دی هایش در کنار سی دی های «مارمولک» به فروش می رسید و فیلم هم بر روی پرده اکران می شد .
پدیده قاچاق فیلم در واقع نمود دیگری از مشکلات فرهنگی و اجتماعی جامعه امروز ایران است که حتی خود نیز علت نیست، بلکه معلول ضعف فرهنگی و اجتماعی ای است که ریشه های بسیار دارد
این تکثیرها و توزیع های غیر قانونی بی هیچ برخورد و بازتابی ادامه داشت و فیلم ها یکی پس از دیگری قربانی مافیای قاچاق فیلم می شدند و اعتراض سینماگران نیز راه به جایی نمی برد تا اینکه همزمان با آغاز اکران فیلم «اخراجی ها» و فروش میلیونی اش، بار دیگر بحث قاچاق فیلم و تکثیر و توزیع غیر قانونی آن در صدر اخبار فرهنگ و هنر قرار گرفت; چرا که همزمان با اکران این فیلم، سی دی های آن به طور گسترده و با کیفیت بسیار بالا در سطح شهر توزیع شد و ضربه اقتصادی هنگفتی را متوجه تهیه کنندگان و سازندگان فیلم کرد. و صد البته سود سرشاری را نیز روانه جیب پدرخوانده های مافیای قاچاق فیلم نمود. بعد از این اتفاق بود که فیلم سازان، تهیه کنندگان و علاقمندان سینما اعتراضات خود را در سطح بسیار گسترده ای ادامه دادند و حتی با سردار رادان، فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ، دیدار کرده و مراتب اعتراض خود را اعلام کردند. فرمانده نیروی انتظامی تهران نیز در این دیدار بدون اعلام راهکار مشخصی قول مساعد برای برخورد با این پدیده زشت داد که باز هم جای امیدواری دارد.
این اتفاق مبارک برای سینمای ایران افتاد اما امروز آن چه در کنار دیگر سی‌دی‌ها در گوشه خیابان و روی زمین به قیمت 500 تومان و تقریبا در تمام مراکز تجاری شهر فروش می‌رود، حاصل زحمت عده‌ای هنرمند و بازیگر است که سال‌ها زحمت کشیده‌اند.
البته باید توجه داشت که فروش غیرمجاز این فیلم ها تنها در نتیجه بدخواهی دستفروشان نیست، بلکه از آن روست که هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی در زمینه تولید یک فیلم انجام نمی‌شود و دستفروشان نیز به‌طور قطع، از زحمتی که برای تولید یک اثر کشیده می‌شود، خبر ندارند. از همین روست که به محض تولید و پخش یک فیلم به سرعت با تجهیزاتی که امروز در هر جایی پیدا می شوند، روی یک سی‌دی ، کپی کرده و به قیمت 500 تومان می‌فروشند.
سرانجام در حالیكه نگرانی تهیه‌كنندگان و دست‌اندركاران سینمای ایران بخاطر سرمایه گذاری برای تولید فیلم است، وجود یك قانون در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد؛ چراكه این اتفاق فقط برای یك فیلم یا بخشی از سینمای ایران نیفتاده، بلكه با ادامه این روند هیچ تهیه‌كنندگی حاضر نخواهد بود سرمایه خود را به خطر بیاندازد و در این میان شاید تنها چیزی که به چشم نمی‌آید، پرده اشکی است که از سر دلگیری و در بغض این ضربه، بر چهره هنرمندی می‌نشیند که دیگر حتی اگر بهترین کار عمر هنری خود را نیز تولید کند، کپی؛ اجازه فروش به آن نمی‌دهد. شرکت‌های سرمایه‌گذار نیز در این میان یا ورشکسته می‌شوند یا تغییر شغل را بر هر چیزی مقدم می‌شمارند و آنها نیز هنرمندان را تنها می‌گذارند.
ریشه های اجتماعی و راهکارها
اما به این پدیده نوظهور از منظر دیگری هم می توان نگاه کرد. به عبارتی هنگامی که در یک جامعه هزینه تفریحات ناسالم بسیار کمتر از هزینه تفریحات سالم و مفید است، چه انتظاری است که از این قبیل اتفاقات رخ ندهد و بدتر از آن اینکه مورد استقبال قرار نگیرد؟ نگاهی به قیمت سیگار، قلیان، انواع مواد شادی زا و تولیداتی از این دست در قیاس با قیمت کتاب، نشریات، بلیت های سینما و سایر اقلام فرهنگی دیگر نتایج بسیار تلخی را در پی دارد. در واقع هنگامی که شما با 500 تومان می توانید سی دی یک فیلم روی پرده را خریداری کرده و به طور نامحدود (ز لحاظ بینندگان و دفعات مشاهده) از آن استفاده کنید و حتی با کپی آن، لطفی در حق دوستان خود انجام دهید! چه لزومی دارد که تنها برای خودتان 1500 تومان خرج کنید و فیلم را روی پرده ببینید؟ البته نیازی به توضیح نیست که با عدم خرید این سی دی ها و از بین رفتن توجیه اقتصادی قاچاق فیلم، به تدریج روند آن هم متوقف خواهد شد . یا هنگامی که صدا و سیما به عنوان رسانه ملی حمایت بسیار کمی از سینمای ایران انجام می دهد ومسئولین نیز به همین طریق عمل می کنند، یا در دورانی که سالن های سینما اغلب از امکانات کافی و رفاهی برخوردار نیستند و حتی تعداد سالن های سینما نیز مناسب نیست، (البته وضعیت تعداد سالن ها و امکاناتشان در شهرستان ها حالتی فاجعه بار به خود می گیرد) چه انتظاری است که شاهد چنین اتفاقات نامیمون و مخربی نباشیم؟
سخن آخر
پدیده قاچاق فیلم در واقع نمود دیگری از مشکلات فرهنگی و اجتماعی جامعه امروز ایران است که حتی خود نیز علت نیست، بلکه معلول ضعف فرهنگی و اجتماعی ای است که ریشه های بسیار دارد. مسلما بررسی عوامل و تاثیرات این پدیده در کنار پدیده های دیگر تلاش مضاعف جامعه شناسان و فعالان فرهنگی را می طلبد و انتشار نتایج اینگونه پژوهش ها (البته اگر با توجه مسئولین امر مواجه شود) نقش بسیار مثبتی در آگاهی جامعه و بهبود این شرایط نامطلوب خواهد داشت.
امید است این حرکت سرآغاز توقف پدیده شوم قاچاق فیلم های سینمایی شده، مسئولین و دست اندرکاران با توجه به اظهارنظرها و راهکارهای پیشنهادی از طرف اهالی سینما، که مسلما بهتر این درد را می شناسند، مانع ادامه قاچاق فیلم های سینمایی ایران شوند.
