اذان، ندایِ آسمان

ندایِ الهی

اذان ندایی است مُشیر به ادای نماز؛ و علامت وقت عبادت در شریعت حضرت رسالت صلی الله علیه و آله گفتنِ اذان است. کافران آن را لهو و لعب دانستندی و بازیچه تصوّر کردندی، لاجرم بدین نوع گوشمال توبیخ یافتند که: بأَنَّهُم قَومٌ لا یَعْقِلون.

معاذ جبل روایت کند که خواجه صلی الله علیه و آله فرمود: أفسق الفاسقین و أفجر الفاجرین کسی باشد که آواز مؤذّن شنود و جواب ندهد.

اقسامِ ندا

ای عزیز ندا پنج [قسم] است:

یکی ندای خلیل الرّحمن صلوات اللّه علیه و آله که خداوند خطاب به ابراهیم گفت: «در میان مردم به [انجام] حجّ ندا کن».

دوم، ندایِ اسرافیل که: «و بشنو از منادی زمانی که ندا می کند از مکانی نزدیک»

سوم، ندای گماشته یوسف علیه السلام که: «سپس منادی ای ندا کرد ای کاروان همانا شما سارق هستید».

چهارم، ندای مؤذّنان که: «و کیست نیکو سخن تر از کسی که به سوی خدا فرا می خواند»

پنجم، ندای حضرت حقّ مر مؤمنان را که: «یا أیّها الذّین امَنُوا تُوبُوا إلی اللّه»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! به سوی خدا توبه کنید.

از آن پنج ندا دو گذشته است [ندای ابراهیم و ندای منادی یوسف علیه السلام ] و یکی ندای آینده است مر اسرافیل را و یکی گاه هست و گاه نه و آن ندای مؤذّنان است، و یکی ندائی است که همیشه هست و آن ندای حقّ است امّا جز گوشِ هوش استماع آن نکند.

فضیلت مؤذن

مؤذّن را فضیلت بسیار است به شرط آن که این کار نه برایِ ریا و غرض و جزا کند بلکه خاصّ برای خدا کند تا درین جمع داخل گردد که: «روز محشر از جمله گروه بشر، مؤذّنان بلندتر باشند» یعنی پایه عالی تر و رتبه وافی تر بدیشان دهند.

بعضی گفته اند: مراد آن است که به حسبِ معنی در مرتبه، ایشان اعلی باشند از غیر خود؛ و جمعی ظاهر را گیرند و گویند: به حسب صورت مؤذّنان بر مقامی بلند باشند در عرصه گاه و در بهشت.

همان طور که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: من داخل بهشت شدم و در آن جا منبرهایی دیدم از لؤلؤ. پرسیدم که: ای جبرئیل! این منابر از [آن] کدام طایفه است؟ گفت: از مؤذّنان و پیش نمازان امّت تو.

ثوابِ جواب اذان

هم چنان که مؤذّنان را فضیلت است، کسی که جوابِ مؤذّن گوید، او را نیز ثواب بسیار است. از صادق آل محمّد علیه السلام نقل است که: هرکه آوازِ مؤذّنان شنود و گوید: مرحبا به گویندگان به عدل و مرحبا به نماز؛ حقّ تعالی بفرماید تا هزار حسنه در دیوان عمل او بنویسند و هزار سیّئه محو کنند و هزار درجه در بهشت وی را دهند.

امامت جماعت

از ابن عبّاس منقول است که: مردی نزد من آمد و گفت: مرا کاری آموز که به رحمت خدای نزدیک شوم.

گفت [ابن عباس]: امام جماعتی باش که من از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که گفت: هرکس امامت جماعتی را کند با صبر و احتساب، در بهشت، پیش برند و راهنمایی کننده آنان به بهشت خواهد بود.

آن مرد گفت که: امامت از من بر نمی آید که استطاعت آن ندارم.

گفت: مؤذّن باش که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: «مؤذّنان را حشر می کنند بر شترانی از نور در کجاوه ها و هودج هایی از دُرّ و یاقوت که از غایت لطافتْ ظاهر آن ها از باطن آن ها و باطن آن ها از ظاهر آن ها پیداست.