بدبویی یا خوش‌بویی دهان چه دایمی و چه گذرا می‌تواند در روابط اجتماعی شما تاثیر گذار باشد. باورهای درست و غلطی در رابطه با بوی بد دهان وجود دارد که با هم آنها را مرور می‌کنیم:
بوی بد دهان نتیجه خرابی دندان است!
درست است.
در 10/9 موارد، منشا بوی بد دهان مشکلات دهانی و دندانی است. پوسیدگی، خالی شدن دندان، باقی ماندن غذا لای پروتز یا زیر زبان می‌تواند لانه باکتریها شده و به نفس، بوی بد دهند. معمولا افرادی که دندان‌ها و لثه سالمی دارند، نفس خوش‌بویی هم دارند.
گاهی مشکل از معده یا حلق است!
درست است.
وجود هرگونه عفونت در بینی یا حلق می‌تواند سبب بدبویی دهان شود. همین موضوع، در رابطه با معده هم صدق می‌کند و هرگونه مشکل گوارشی می‌تواند سبب بوی بد دهان شود.
مواد غذایی نقشی در بدبویی نفس ندارند!
اشتباه است.
مصرف پیاز، سیر، قهوه و پنیر می‌تواند دهان را بدبو کند. در مورد کسانی که معده ضعیفی دارند باید گفت مصرف بالای پروتئین به ویژه گوشت قرمز می‌تواند همین مشکل را ایجاد کند.
جویدن آدامس مشکل را برطرف می‌کند!
هم بله و هم خیر!
جویدن آدامس در کوتاه مدت سبب برطرف شدن بوی بد دهان می‌شود. اما مشکل اصلی را از بین نمی‌برد. خوبی آدامس این است که جویدن آن سبب ترشح بزاق و تمیزی بافت داخل دهان می‌شود. نوشیدن آب هم همین خاصیت را دارد. هر چه دهان خشک‌تر باشد، بوی بد آن بیشتر است. اگر دقت کرده باشید دهان اکثر آدم‌ها صبح پس از برخاستن بو می‌دهد.
انتخاب یک شیوه درست زندگی، بوی بد دهان را کاهش می‌دهد!
درست است!
مصرف نکردن الکل و سیگار کشیدن احتمال بروز بوی بد دهان را کاهش می‌دهد. استرس یکی از دلایل بد بویی نفس است که درمان آن هم کار سختی است.
هالیتوز یا بدبویی دهان یک شکایت شایع در بین بیماران مراجعه کننده به مطب متخصصین داخلی و گوش و حلق و بینی ، دندانپزشکان و پزشکان عمومی می باشد. اکثر بیماران بدون گرفتن نتیجه خاصی ، از مراکز درمانی خارج می شوند و گاه این پدیده باعث بروز مسایل جدی در خود و خانواده آنها می گردد.
دلایل هالیتوز به سه دسته تقسیم می شوند. علل غیر پاتولوژیک ،علل پاتولوژیک و علل روحی روانی . علاوه بر مسایل مطرح شده در کتب و مقالات اخیرا ارتباط محکمی را بین وجود هلیکوباکترپیلوری و پدیده بدبویی دهان عنوان کرده اند که روش درمان این عارضه را تغییر داده است.
هالیتوز حداقل از سه جهت مهم است :
۱) با آزار دیگران به صورت یک مانع در برخوردهای اجتماعی عمل می کند و باعث کاهش کارآیی فرد می شود.
۲) فردی که از بوی بد دهان خود آگاه است ممکن است بگونه ای نسبت به پاکی دهان دچار وسواس شود که با کارایی وی مداخله کند.
۳) هالیتوز نشانه ای از یک وضعیت غیر طبیعی است که نیاز به تشخیص و درمان دارد.
با وجود چنین شیوع و اهمیتی بررسیهای انجام شده روی آن اندک است و غالب کتابهای درسی دندانپزشکی و پزشکی درباره آن چیزی نگفته اند یا حاوی نکات اندکی هستند. برای همین دانش آموختگان، اغلب برخورد با این مسئله را مشکل می یابند. اندک بودن بررسیهای انجام شده عمدتا به علت مشکل اندازه گیری علمی هالیتوز است . از سوی دیگر شرکتهای بزرگ سازنده وسایل بهداشت دهان که قاعدتا باید چنین تحقیقاتی را پشتیبانی مالی کنند ، غالبا فقط مایل به پشتیبانی از تحقیقاتی هستند که محصولات آنها را بررسی کرده و فروش تجاری داشته باشد.
اثرات چاي در برطرف کردن بوي بد دهان اثرات چاي در برطرف کردن بوي بد دهان
يک فنجان چاي روح و روان را گرم کرده ، نفس شما را تازه کرده و حتي با عفونت ها مقابله مي کند . اخيراً در دو مطالعه اثرات مفيد چاي بر روي سلامتي نشان داده شده است .
در مطالعه اول عصاره چاي سبز با انواع متعدد و مختلف باکتريها از جمله انواعي که باعث گلودرد و فساد دندان مي شوند مخلوط شد و مشخص شد که چاي سبز رشد باکتريها را مهار مي کند .
در حقيقت همين مطالعه نشان داد که چاي سبز همچنين با از بين بردن باکتريها به خميردندان و دهان شويه کمک مي کند تا بر ضد ويروس ها عمل کنند . خميردندان يا دهان شويه به تنهائي اثر کمي در مقابله با ويروس ها دارد ولي با افزودن عصاره چاي سبز باکتريها تقريباً نابود مي شوند و سپس خميردندان قادر به مقابله با ويروس ها خواهد بود .
ماده مفيد و موثر موجود در چاي چيست؟
چاي داراي انواع پلي فنل است که آنتي اکسيدانهائي هستند که سلولهاي انسان را از صدمه محافظت مي کنند . فلاونيدها گروهي از پلي فنل ها هستند که بطور طبيعي در چاي وجود دارند . به نظر مي رسد سطوح بالاي اين پلي فنل ها در بدن مي تواند علاوه بر ويروسها با سرطانهاي لوزالمعده ، کولون ، مثانه ، پروستات و سينه نيز مقابله کند .
در مطالعه دوم ، يعني مطالعه در مورد بوي بد دهان عصاره هاي چاي سياه با سه گونه باکتري که عامل بوي بد دهان هستند در ظروف آزمايشگاهي براي ۴۸ ساعت ترکيب شد . نتايج حاصله با ظرف حاوي فقط باکتري مقايسه شد .
در تمام موارد پلي فنل هاي چاي رشد باکتريها را تا ۳۰ درصد کاهش داده و توليد ترکيباتي که باعث بوي بد دهان مي شوند را کم کردند .
اين مطالعه نشان داد که شستشوي دهان با چاي سياه مانع تشکيل پلاک شده و اسيدهائي را که باعث تخريب دندان مي شوند از بين مي برند .
بوى بد دهان يك علامت شناخته شده با سابقه تاريخى قديمى است كه مى تواند دليل عمومى يا موضعى داشته باشد. مشخص شده كه تقريباً ۸۵ درصد بوى دهان ناشى از عوامل موضعى است از اين جهت اهميت روش هاى بهداشتى مثل مسواك زدن دندان ها و زبان محرز شده است. بايد يادآورى كرد كه بوى بد دهان به تنهايى يك بيمارى نيست بلكه علامت بيمارى هاى مختلف است. وجود بوى بد دهان معمولاً در اكثر مواقع ناشى از عوامل بيمارى زا است و نشان دهنده وجود يك بيمارى است كه بايد شناسايى و تصحيح شود همين طور اكثر افراد احساس نگرانى درباره بوى بد دهان خود دارند.
• بوى بد دهان ناشى از عوامل بيمارى زا
در اين حالت بوى بد دهان به وسيله وضعيت هاى موضعى مثل بهداشت ضعيف دهان و عفونت لثه (ژنژيويت) مزمن به وجود مى آيد مخصوصاً در ژنژيويت مزمن اگر همراه با خونريزى از لثه ها باشد موجب بوى زننده و تنفرآور به خصوص هنگام صبح مى شود.در تنفس دهانى (مثلاً در وجود لوزه هاى بزرگ) بدبويى دهان در نتيجه ممانعت از شسته شدن طبيعى مخاط و دندان ها توسط بزاق است. زبان شياردار، زبان مودار و زبان باردار چون به تجمع و نگهدارى مواد غذايى كمك مى كنند در ايجاد بوى بد دهان دخالت دارند. بيمارى هاى سينوس نظير سينوزيت مزمن و فيستول سينوس دهانى و بيمارى هاى بينى از جمله رينيت آتروفيك سل و سيفيليس و رينيت چركى همراه با ترشح و بيمار هاى حلق نيز از علل بوى بد دهان هستند.
• بوى بد دهان ناشى از بيمارى هاى عمومى بدن
در اين نوع بيمارى ها، بيمارى هاى دستگاه تنفس تحتانى از درجه اول اهميت برخوردارند. آبسه ريه بوى گنديده شبيه به بوى گوشت فاسد دارد كه حتى گاهى اولين علامت بيمارى است. علت اين بوى بد بيشتر باكترى هاى بى هوازى هستند. سل ريوى در حالت پيشرفته به سبب نكروز كازئوز و زخمى شدن ضايعات سلى باعث بدبويى دهان و بازدم ناشى از تنفس مى شود. ساير بيمارى هاى ريوى نظير برونشيت مزمن، پنومونى نكروزه و كلاً هر حالت بيمارى زا كه بر روى درخت تنفسى و ناى اثر بگذارد ممكن است بوهاى قابل اعتراض توليد كند. در اختلالات گوارشى و سوء هضم، زخم هاى معده، سرطان مرى و معده، يبوست و عفونت هاى روده اى نيز بوى بد دهان مشاهده مى شود. در ديابت بوى استون در هواى بازدم به مشام مى رسد. در نارسايى كليه بويى شبيه آمونياك و در سيروز كبدى بوى كيك گنديده به مشام مى رسد. كمبود ويتامين و هر بيمارى كه سبب تب شود از علل بوى بد دهان هستند.
• بوى بد دهان ناشى از عوامل غيربيمارى زا
از اين عوامل سيگاركشيدن را بايد نام برد كه نه تنها به خاطر بوى خود سيگار و توتون بلكه به سبب ايجاد زبان مودار و كاهش جريان بزاق به بدبويى دهان كمك مى كند. همچنين مى توان بوى دهان صبحگاهى ناشى از توقف حركت گونه، زبان و لب ها و نيز بر اثر كاهش جريان بزاق طى شب اشاره كرد. به همين دليل مسواك زدن قبل از خواب در كاهش بوى دهان صبحگاهى تاثير زيادى دارد. پروتزهاى ثابت و متحرك دندانپزشكى نيز درصورتى كه بهداشت دهان رعايت نشود سبب بدبويى دهان مى شوند.
• بوى بد دهان ناشى از عوامل عمومى غيربيمارى زا
دوران قاعدگى چون با افزايش ميكروب هاى بزاق و همچنين افزايش ۳۰۰ درصدى تركيبات سولفوردار همراه است بوى بد دهان را به دنبال دارد.در حاملگى، يائسگى و بلوغ نيز به دليل تغييرات هورمونى بوى بد دهان وجود دارد. در گرسنگى به علت فساد شيره پانكراس بوى بد دهان وجود دارد كه حتى با مسواك زدن از بين نمى رود. در افراد مسن بوى بد دهان به سبب تغييرات متابوليك و ساير علل نظير كم آبى بدن، كاهش مقاومت به عفونت، كاهش اشتها و غيره است. در خستگى و ضعف كه بدن نمى تواند محصولات فرعى زائد را با سرعتى بيش از سرعت توليد آنها دفع كند امكان بوى بد دهان است. بوى بد دهان در خانم ها بيشتر از آقايان وجود دارد.در مورد نقش تغذيه در ايجاد بوى بد دهان بايد گفت كه دهان ما بوى آن چيزى را كه مى خوريم مى دهد. به همين دليل آنهايى كه برنامه غذايى با فرآورده هاى گوشتى دارند دهانشان بوهاى مختلف زيادى نسبت به گياه خواران مى دهد. همچنين مشخص شده است كه مصرف رژيم پرچربى منجر به ايجاد اسيدوز مى شود و در هواى تنفسى بويى شبيه به آنچه در كماى ديابتى وجود دارد به وجود مى آيد. به طور كلى غذاهايى كه پروتئين زياد و مواد قندى كمى دارند به علت ايجاد مواد سولفوردار باعث بدبوشدن دهان مى شود. البته نقش غذاهاى بودارى مثل سير و پياز كاملاً معلوم است.
جدول شماره (۱) : عوامل موثر در ایجاد هالیتوز
۱- علل غیر پاتولوژیک
- تغییرات بالینی
- تنفس صبحگاهی
- تنفس گرسنگی
- تنفس قاعدگی
- تنفس سیگاری
- غذا
- دارو
۲- علل پاتولوژیک
- با منشا دهان و دندان
- با منشا بینی
- با منشا سینوس ها
- با منشا لوزه ها و حلق
- با منشا دستگاه گوارش
- با منشا ریوی
- با منشا بیماریهای سیستمیک
۳-علل روانی
- توهم بویایی
*با منشا خارجی
*با منشا داخلی
- صرع و لوب گیجگاهی
عوامل و آسیب زایی
همیشه نمی توان علتی برای هالیتوز یافت و معمولا نیز چنین است. این امر به علت تنوع علل آن و اندک بودن بررسیهای انجام شده است . هنگام برخورد با بیمار شاکی از هالیتوز باید سه گروه اتیولوژیک را در نظر داشت : گروه غیر پاتولوژیک ، گروه پاتولوژیک و گروه با منشا روانی ( جدول ۱ ).
الف – علل غیر پاتولوژیک
۱-افزایش سن
بوی دهان شیرخواران و کودکان شیرین ، بوی دهان در دوره بلوغ غیر ناخوشایند ، بوی دهان بالغین تند و بوی دهان افراد سالخورده سنگین و زننده توصیف شده است. همراه با افزایش سن باکتریهای دهان افزایش می یابد و شاید به همین سبب زنندگی بوی دهان با افزایش سن بیشتر می شود.
۲- نفس صبحگاهی
شاید شایعترین علت هالیتوز باشد. دهان سرتاسر روز بوسیله بزاق شستشو می شود.PH بزاق حدود ۵/۶ و بطور خفیفی برای باکتریهای گرم منفی و بی هوازیها باکتریواستاتیک است . به هنگام خواب جریان بزاق کم می شود و بزاق گرد آمده به آرامی تغییر می کند . PHآن به حدود ۷ می رسد و آنزیم ها تخریب می شوند که خود باعث بودار شدن بزاق می گردد. از سوی دیگر ذرات غذا و اپیتلیوم جدا شده ، محیطی مناسب برای تغییر فلور دهان است . با تشدید رشد باکتریها و تخریب این مواد نفس ناخوشایند صبحگاهی پدید می آید. پس از برخاستن از خواب با خوردن ، نوشیدن و صحبت کردن جریان بزاق تحریک شده مواد را شسته و نفس صبحگاهی بطور طبیعی برطرف می گردد.
۳- نفس گرسنگی
دهان کسانی که به عللی چون رژیم غذایی یا روزه داری یک یا چند وعـــــده غذایی را نخورده اند ، بوی ناخوشایندی می دهد ، برخی معتقدند این امر به علت بازدم ریوی محصولات فرار متابولیسم چربیها و پروتئینهای بدن است . کاهش جریان بزاق و خشکی دهان نیز قطعا نقش مهمی دارد.
۴- نفس قاعدگی
در برخی منابع به بوی بد دهان در زنان قاعده اشاره شده است . احتمالا روز قبل از شروع قاعدگی شروع می شود و گفته شده در زنان با قاعدگی دردناک بیشتر رخ می دهد.
۵- غذا
– سیر شناخته شده ترین غذا در این ارتباط است . دیده شده که دادن سیر از راه فیستولهای دستگاه گوارش و حتی مالیدن آن به پاهای فرد می تواند منجر به بوی سیر در دهان وی شود . پیاز ، ماهی ، غذاهای ادویه دار ، رژیم های پرچربی ، نوشابه های الکلی و رنگهای غذایی از سایر مواردی هستند که باعث بوی مخصوص به خــــــــود می شوند.
