تکثیر و پرورش ماهی پرت (Parrot fish)

ماهی پرت (Parrot fish) یاطوطی ماهی آب شیرین ، دو رگه ای زببا از خانواده سیچلاید ماهیان (Cichlidae) و راسته سوف ماهی شکلان (Perciformes) می باشد که طرفداران بسیاری را به خاطر نوع فیزیک چهره و رنگ آمیزی به خود اختصاص داده است .
چشمان درشت ، دهان مثلثی و منقار مانند (Beak – like) در آنها موجب چنین نامگذاری گشته و برای آنکه با طوطی ماهی دریایی که خود نیز گونه ای جذاب از خانواده (Scaridac) بوده اشتباه گرفته نشود . آن را طوطی ماهی آب شیرین می نامیم.
در میان ماهی ها بوجود آمدن دورگه ها چندان نا اشنا و دور از انتظار نبوده ، به طوری که از آمیزش برخی گونه ها مانند ماهی دم شمشیری نر (Swordtail) با ماهی پلاتی ماده (Platy)، فیل ماهی ماده (Beluga) با اسفرلیاد نر (Starlet)، آزاد ماهی چشمه ای (Book charr) با قزل آلای خال قرمز (Brown trout ) و یا با آزاد ماهی مها‌‌ جر آلپ (Charr) و ... نیز هیبرید تشکیل می گردد . این مقاله از مجموعه اطلاعات جمع آوری شده از تکثیر کنندگان ماهیان زینتی و خصوصا تولید کنندگان ماهی پرت در کشورهای چون تایوان ، چین و مالزی می باشد و با توجه به اینکه مراجع و منابع مختلفی در رابطه این ماهی سخن به میان آورده اند و نظرات مختلفی در رابطه با هیبریدهای آن ارائه کرده اند به طبع تردیدی در خصوص واقعیت خلقت این ماهی به افراد بیان خواهد کرد .
تاریخچه تولید ماهی پرت:
اطلاعات دقیقی در خصوص پیدایش این ماهی در دسترس نیست ولی تولید تصادفی آن را بین سال 1989 تا 1990 میلادی و به کشور چین نسبت می دهند که با انتشار مقاله ای تحت عنوان "یک ماهی دورگه جدید" به وسیله Chen Yan Qing به اطلاع عموم رسید Chinese Republic Yepublic Year Min Gou between 78 and 79 در این میان بنام Cai Jian تمرکز خود را در راه تولید این هیبرید و ارائه آن به عنوان یک ماهی زینتی جذاب به بازار فروش گذاشت که جزء نخستین سرمایه گذاران پرورش ماهی پرت به حساب می آید . البته برخی از منابع دیگر پیدایش این هیبرید را در سال 1986 و به کشور تایوان نسبت می دهند . پرورش دهندگان زینتی اغلب والدین این گونه را معمایی بزرگ پنداشته و همین امر موجب شد تا اغلب محققین پرورش ماهی در تایوان نتایج حاصله از هیبرید گیری هایشان را در اختیار یکدیگر بگذارند تا بدین وسیله به تبادل اطلاعات پرداخته و از تکرار روش های نادرست جلوگیری نمایند .

مولدین ماهی پرت:
پس از گذشت سال ها آزمون و خطا ، محققین پرورش ماهیان زینتی به نتیجه قابل قبولی در این خصوص رسیدند. انها با آمیزش میان ماهی شیطان سرخ با نام علمی Cichlasoma citrinellum و ماهی سیچلاید سر قرمز با نام علمی Cichlasoma synspillum ( گونه های بومی آمریکای مرکزی ) به این مهم رسیدند . آنها با قرار دادن مولد نر ماهی شیطان سرخ و مولد ماده سیچلاید سر قرمز در یک مخزن و با فراهم کردن محیطی آرام به همراه تغذیه ای مناسب به این موفقیت دست یافتند . ماهی سیچلاید سر قرمز حداکثر به طول 25 سانتی متررسیده و در سطوح صاف حدود 1000 تا 2000 تخم می گذارد که البته ممکن است تعدادی توسط والدین خورده شوند . لاروها حدودا 3 روز بعد با توجه به درجه حرارت محیط از تخم خارج می شوند .
در منابع اینگونه بیان می شود که ماهی پرت نر عقیم و نابارر بوده ولی جنس ماده دارای قدرت باروری میباشد . بنابراین ماهی پرت ماده را اغلب با جنس نر ماهی شیطان سرخ در یک تانک و به منظور تکثیر نگهداری می کنند . سایر احتمالات و نظریات در این خصوص هنوز به صورت علمی بررسی نشده است . ممکن است ماهی های تولید شده با یکدیگر و یا با والدین خود تفاوت های محسوسی داشته باشند که در ادامه به نحوه انتخاب گزینه های درست پرورشی آنها خواهیم پرداخت . متاسفانه در کشور ما به طور نادرست و انتخابی نامگذاری ماهیان زینتی صورت می گیرد که اغلب اوقات نیز این کار بدون هیچ گونه مطالعه ای صورت می گیرد . به عنوان نمونه ماهی شیطان سرخ را پوزه میمونی می نامند .

خصوصیات مخازن تکثیر:
مخزن تکثیر به عنوان یکی از مولفه های موثر در تولید موفقیت آمیز ماهی پرت محسوب می گردد . همانطور که می دانید ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه ای در سیجلاید ماهیان بروز نماید ، بنابراین چنانچه دو ماهی شیطان سرخ و سیچلاید سر قرمز را در یک مخزن قرار دادید و شاهد چنین رفتارهایی ( که اغلب از جنس نر بروز می نماید ) بودید ، با استفاده از یک حایل ( یک شیشه و یا توری مناسب که به کیفیت آب لطمه ای وارد نسازد و در عین حال محکم و ثابت قرار گیرد ) آنها را موقتا از یکدیگر جدا نمایید . این حایل علاوه بر ویژگی های ذکر شده باید امکان رویت هر دو مولد را به یکدیگر بدهد .
مخزن تکثیر سیچلایدها همانند اغلب ماهی ها که به طور تجاری و انبوه تولید می شوند ، بستری بدون قلوه سنگ و شن داشته تا بتوان به راحتی کف آن را نظافت نمود . حرارت ایده آل برای آنها 27 الی 28 درجه سانتیگراد ، pH در حدود 7 ، به همراه اکسیژن رسانی و *****اسیون قوی مناسب خواهد بود . گنجایش تانک برای هر مولد حداقل 65 گالن و آب با سختی در حدود صفر تا 15 درجه مناسب خواهد بود .
با توجه به این که سیچلایدها در طبیعت دربستر آب بر روی تخته سنگ ها ، ریشه های درختان و ... تخم ریزی می نمایند ، تکثیر کنندگان نیز در مخازن تکثیر از تخته سنگ ها و یا ظروف بشقابی شکل بهره می گیرند تا پس از تخم ریزی بتوانند به سادگی با انتقال سنگ تخم و یا مولدین به مخزن دیگر ، شرایط را برای تخم ریزی مجدد آنها فراهم نمایند.
درجه بندی و تمایز:
همانطور که ذکر شد وجود تفاوت های ظاهری در میان گونه های تولید شده ماهیان پرت وجود دارد منجر به ایجاد تفاوت های در مدت زمان ماندگاری نوزادان ، تفاوت در قیمت و ... می گردد . این تفاوت ها در سنین پایین بیشتر نمایان بوده ، پس بهترین زمان برای تفکیک گونه های باارزش از گونه های ضعیف در همین سنین می باشد . بر همین اساس جدول زیر که از یک مقاله چاپ شده در ژوئن سال 1980 در ژورنال AquaLife می باشد استخراج شده و هنوز هم در کشورهای مختلف برای شناسایی نژادهای مختلف ماهی پرت مورد استفاده قرار می گیرد . این جدول در یازدهمین شماره ژورنال AquaPet نیز مورد تایید قرار گرفته و در آن طبقه بندی چهار گروه عمده از ماهیان پرت که شباهت بسیاری به یکدیگر دارند ، اشاره می گردد . درجه بندی طول کل (cm) بخش کوهانی شکل فوقانی اشکال و شرایط آبششها فرم دهان فرم پوست رنگ آمیزی سایر گروه A عالی 2/1ـ1 به طور واضح دارند فاقد گشایش بیرونی،بی عیب مثلثی،کامل بسته نمی شود صاف ، هموار نارنجی ، قرمز روشن - گروه A 5/1ـ2/1 اصلا ندارند فاقد گشایش بیرونی،بی عیب شبه مثلثی، کامل بسته می شود صاف ، هموار نارنجی ، قرمز روشن بدن با لکه های تیره گروه B 6/1ـ2/1 اصلا ندارند گشایش رو به بیرون، بی عیب عادی ، کامل بسته می شود ناهموار ، مخدوش نارنجی ، صورتی قرمز بدن با لکه های تیره سایر نژادها 2/2ـ5/1 اصلا ندارند گشایش رو به بیرون، بی عیب عادی ، کامل بسته می شود نیمه صاف صورتی قرمز، قرمز روشن شباهت بسیار به سوروم طلایی منظور از طل کل Total length دراین جدول ، فاصله بین نوک پوزه تا انتهای باله دمی ماهی می باشد. برای محاسبه دقیق تر این کار ، نتایج حاصله از بررسی نژادهای مختلف ماهی پرت را با ماهی سوروم طلایی از خانواده سیچلاید ماهیان به عنوان نمونه شاهد در نظر گرفتند . به نظر میرسد که این چهار گروه بیشترین شانس ماندگاری و فروش تجاری را در بین اقلام دیگر ماهی پرت داشته باشد که این انتخاب بهتر است در همان طول های ذکر شده صورت گیرد .
تغذیه : از نظر رژیم غذایی ، ماهی پرت چندان سخت گیر نبوده و اغلب از تمامی غذاهای ساختگی وطبیعی با اشتها استقبال می کند . غذاهای مختلفی مانند کرم خاکی خرده شده (earth worm) کرم خونی (blood worm) ، قطعات کاهو ، جگر بدون چربی و ریز شده گوساله ، غذاهای گرانولی یا گلوله ای شکل و .... می توانند رژیم غذایی متنوع و مناسبی را برای آنها در طول هفته تشکیل بدهند. طول عمر این ماهی در صورت رعایت تمامی شرایط زیست محیطی تا حدود 10 سال نیز ادامه خواهد یافت .
رنگ آمیزی:
رنگ های طبیعی حاصل از ادغام والدین ماهی پرت ، به صورت قرمز ، نارنجی ، زرد و یا کرم رنگ بروز می نماید که به همین علت آن را Blood Parrot با پرت خونی می نامند و از آنجایی که رنگ آمیزی آن به طرق مصنوعی هم انجام می شود . به آن Dyed Parrot یا پرت رنگ شده نیز می گویند .
امروزه مکانیسم های مختلفی جهت رنگ امیزی مصنوعی ماهی ها بکار گرفته می شود که همگی در جهت افزایش بازارپسندی آنها خواهد بود و با گذشت زمان از بین خواهند رفت . قدمت رنگ آمیزی مصنوعی ماهیان رابه سال 1980 نسبت می دهند که انگلیسی ها برای نخستین بار وارد کننده ارقام تجاری چندین هزار ماهی شیشه ای (Glass Fish) از یکی از کشورهای جنوب شرقی آسیا بوده است . عمده ترین این رنگ ها که به رنگ های کشنده یا Deadly dye معروفند . شامل Benzide , Nigrosine , Indoline و ... می شود که با توجه به گونه و سایز ماهی نحوه استفاده متفاوتی را خواهند داشت. تزریق ، غوطه وری ، رنگ آمیزی سطحی و ... ازانواع این روش ها هستند که می توان برای رنگ آمیزی ماهی ها از آنها استفاده کرد.
سایر ویژگی ها:
از آنجایی که پرت یک ماهی دو رگه است ، طبیعتا زیستگاه طبیعی و حتی نام علمی نیز برای آن درنظرگرفته نمی شود . این ماهی ها به علت خمیدگی ستون فقرات به آهستگی شنا کرده ولی رفتارهای شیطنت آمیز درون گله ای در هنگام شنا ، حفر گودال و پنهان شدن در بخش هایی از آکواریوم در آنها بسیار مشهود است . کوچک بودن دهان در آنها مانعی دیگر برای آزار سایر گونه ها بوده ولی گاها می توانند ماهی های کوچک تر از خود را اذیت نمایند . آنها را اغلب با سایر سیچلایدهای هم اندازه به راحتی می توان دریک آکواریوم نگهداری کرد . ادغام گونه هایی که دارای سرعت بیشتری در شنا هستند در کنار آنها حتی با وجود کوچک بودن جثه ، مشکلی را به وجود نمی آورد .

برخی منابع ماهی پرت را گونه ای خجالتی نامیده اند که به تدریج و پس از گذشت یک هفته از ورود به آکواریوم جدید ، کمتر پنهان گشته و به شنای با نشاط می پردازد . آنها به آمونیاک محلول در آب حساس بوده ، بنابراین وجود *****اسیون قوی و بکار گیری *****های زیستی در مخازن آنها اجتناب ناپذیر است ( حداقل گنجایش مخزن برای یک ماهی پرت بالغ 55 گالن می باشد )

بتعیین جنسیت آنها از روی برجستگی های معقد میسر خواهد بود . ماهی پرت در هنگام تولید مثل پررنگ تر خواهد شد ( در گونه های رنگ نشده ) و نوار صورتی رنگی خصوصا در کنار سرپوش های آبششی اش مشاهده می‌گردد. آنها مانند اغلب سیچلایدها پس از آشیانه سازی و تخم ریزی از تخم ها ولاروها محافظت خواهند کرد و مانع از نزدیک شدن سایر ماهی ها به آشیانه می شوند . در برخی منابع ذکر شده که با تزریق (Injection ) هورمون تولید مثل آنها با موفقیت انجام شده است .

بررسی سایر مولدین:
بیشتر منابع موجود ، مولدین ماهی پرت را همان دو گونه ذکر شده اعلام نموده اند و برخی نیز نظرات دیگری را در این خصوص مطرح کرده اند که به بررسی آنها می پردازیم . نکته بسیار مهمی که در خصوص هیپریدگیری باید مدنظر قرار گرفته شود ، اصالت ژنتیکی والدین مذکور می باشد . در اینجا به طور فهرست وار به سایر احتمالات اشاره شده که احتمال صحت و وقوع هیپرید ماهی پرت از آنها بسیار کم می باشد اشاره می گردد :

1ـ آمیزش بین جنس نر ماهی Cichlasoms iryhraeum با جنس ماده ماهی سیچلاید سر قرمز
2ـ آمیزش بین ماهی سوروم با نام علمی Heros severus با ماهی C.irythraeum
3ـ آمیزش بین ماهی سوروم طلایی با نام علمی Severum Cichlasoms با ماهی شیطان سرخ.
4ـ آمیزش بین ماهی سوروم با ماهی شیطان قرمز با نام علمی Amphilophus labiatus .
در پایان لازم به ذکر است که تمامی این نتایج در صورت وجود سیچلاید سر سرخ ، سیچلاید میداس و ... در کشورمان قابل بررسی و تکرار خواهد بود .




پاورقی‌ها:
1. Hybrid
2. Red devil or Midas Cichlid
3. Redheaded Cichlid or Quetzel
4. Shape of the hump in upper back
5. Gold Severum
6. Midas Cichlid or Red devil
نویسنده : مهندس علیرضا خیابانی
دانشجوی کارشناسی ارشد بیولوژی ماهیان دریا