نقشه استان فارس؛ عکس از Farstourism.ir و میراث فرهنگی
موقعیت جغرافیایی
مساحت استان فارس:122608 كيلومتر مربع جمعيت: 4336878 نفر (طبق سرشماري سال 1385) مركز استان : شهر شيراز( جمعيت 1227331 نفر)استان فارس در ناحيه جنوبي ايران ،بين مدارهاي 27 و31 درجه عرض شمالي و نصف النهار هاي50و55 درجه طول شرقي قرار گرفته است اين استان از شمال با استان اصفهان ،از شمال شرقي با استان يزد از شرق با استان كرمان از شمال غربي با استان كهگيلويه وبويراحمد ،از غرب با استان بوشهر واز جنوب با استان هرمزگان همسايه است اين استان داراي 26 شهرستان ،76 بخش، 197 دهستان و78 شهر مي باشد.
موقعیت طبیعی
درياچه ها
در استان فارس درياچه هاي متعددي وجود دارد . بيشترين تعداد درياچه هاي دائمي كشور در استان فارس وجـود دارد . اين درياچه ها نقشي مهم در چرخه زيست محيطي و طریقه زندگی دارد . درياچه هاي استان فارس را مي توان به درياچه هاي آب شور و درياچه هاي آب شيرين تقسيم بندي نمود. درياچه هاي آب شور استان عبارت است از : درياچه مهارلو، بختگان، طشك و هيرم. درياچه هاي آب شيرين استان عبارت است از : درياچه پريشان، تالاب ارژن، برم شور، درياچه كافتر، هفت برم، درياچه سد درودزن. وسعت درياچه هاي شور استان تقريبأ 145000 هكتار و وسعت درياچه هاي آب شيرين تقريبأ 30000 هكتار مي باشد.
دریاچه برم شور : دریاچه برم شور در 25 کیلومتری منطقه بابامنیر قرار دارد و حداکثر طول آن پنج کیلومتر است .
درياچه پريشان (فامور) : اين درياچه در سه کيلومتري روستاي ايازآباد که در 12 کيلومتري کازرون قرار دارد، به وجود آمده است. آب درياچه پريشان شيرين است ولي براي آشاميدن چندان مناسب نيست .
درياچه مهارلو : اين درياچه در 27 کيلومتري جنوب شرقي شيراز واقع شده است . این درياچه از نظر کيفي شور و غيرقابل استفاده است . از آب اين درياچه، براي تهيه استخراج نمک طعام استفاده مي‌شود و مکاني مناسب براي زيست پرندگان و حيوانات وحشي محسوب مي‌شود . وسعت درياچه 600 کيلومتر مربع است .
درياچه و تالاب ارژن : وسعت تقريبي اين درياچه در حدود 2000 هکتار و از جمله درياچه‌هاي آب شيرين کشور است . اين درياچه بخشي از منطقه حفاظت شده ارژن و پريشان است که در فاصله 60 کيلومتري شيراز و در مجاورت جاده اصلي شيراز- بوشهر قرار دارد.
درياچه برم فيروز سپیدان : درياچه زيبای برم فيروز سپیدان در ارتفاعات حاشيه شمالی شهراردکان در کنار جاده اردکان - مارگون - کمهر واقع شده است . آب اين درياچه از برف های ارتفاعات تأمين می شود.
كوه ها
كوه سفيد : اين كوه مطابق با جهت عمومي زاگرس از شمال غربي به جنوب شرقي كشيده شده و با 3943 متر ارتفاع ، بلندترين نقطۀ شهرستان اقليد است كه در شمال شرقي استان قرار دارد .
كوه گر : اين كوه در شمال شهرستان مرودشت قرار گرفته و 3109 متر ارتفاع دارد . جهت عمومي كوه هاي اين شهرستان نيز مطابق با جهت عمومي زاگرس (شمال غربي- جنوب شرقي) مي باشد.
خرمن كوه : اين كوه در شمال شهر فسا قرار دارد و مرتفع ترين نقطه اين شهرستان محسوب مي شود . ارتفاع قله آن در حدود 3183 متر از سطح دريا است.
كوه تودج : اين كوه از تنگ كرم آغاز مي شود و در جهت شمال غربي و جنوب شرقي امتداد مي يابد . بلندترين قله آن با 3150 متر ارتفاع در شمال شرقي داراب واقع شده است . كوه خرمن كوه و تودج در تمام زمسان و گاه با اوايل تابستان پوشيده از برف است.
كوه ختابان بوانات : اين کوه در شش كيلومتری جنوب و جنوب باختری بوانات قرار گرفته و 3362 متر ارتفاع دارد . اين کوه در دو قسمت ختابان خاوری و ختابان باختری قرار دارد و رودخانه های سرميدان و بوانات از اين کوه سرچشمه می گيرند.
كوه قلات بوانات : اين کوه در در 15 كيلومتری شمال باختری سوريان قرار دارد و ارتفاع آن 2550 متر می باشد . اين کوه به صورت رشته باريک و طويلی از شمال باختری به جنوب خاوری کشيده شده و دره بوانات را از حوضه آبريز کوير ابرکوه جدا می سازد.
كوه قند يله : اين کوه در دو كيلومتری خاور سوريان قرار گرفته و دره ها و گردنه های معروفی در اين كوه وجود دارد . کوه قنديله 2350 متر ارتفاع دارد و از طرف باختر به رشته کوه قلات متصل است.
رودخانه ها
رودخانه شادكام : اين رودخانه كه در گذشته به نام رودخانه سارياتن مشهور بود، از چشمه اي به همين نام در ارتفاعات كوه آلماليجه سرچشمه مي گيرد و پس از آبياري دشت نمدان، به درياچه كافتر مي ريزد.
رودخانه فهليان : اين رودخانه كه مهم ترين رودخانه شهرستان ممسني است ، از به هم پيوستن رودخانه شش پير و رودشير به وجود آمده است كه پس از عبور از كنار كوه قلعه سفيد، وارد منطقه فهليان مي شود .
رودخانه تنگ شيو : اين رودخانه از كوه هاي كهگيلويه و بويراحمد سرچشمه مي گيرد و پس از طي مسافتي ، در خاك كهگيلويه وارد منطقه ممسني مي شود و در دهستان رستم به رودخانه فهليان مي پيوندد.
رودخانه آغاج : اين رودخانه از دامنه كوه تابسك در دهستان دشمن زياري سرچشمه مي گيرد و پس از عبور از ميان دره اي در ناحيۀ شمال غربي شيراز ، در حوالي چهل چشمه از منطقه ممسني خارج مي شود.
رودخانه رودشير : اين رودخانه كوچك از كوه هاي منطقه جاويد سرچشمه مي گيرد و در دهستان جاويد جريان مي يابد و پس از طي مسافتي به رودخانه شش پير در شهرستان ممسني مي ريزد.
از دیگر رودخانه های این استان رودخانه شش پير، رودخانه پيرآب، رودخانه کر، رودخانه سيوند، رودخانه قره آغاج، رودخانه بشار، ودخانه مارگان، رودخانه چوبخله، رودخانه شور جهرم، رودخانه شور لار، رودخانه مهران شور، رودخانه فیروز آباد، رود پلوار، رودخانه پل فسا، رودخانه خشک، رودخانه دالكی، موند (مند)، رودخانه گله دار ، رودخانه شادكام اقلید، رودخانه اوجان اقلید.
شهرستان ها
شهرستان هاي استان : آباده، جهرم، شيراز، لار، ارسنجان، خرمبيد، فراشبند، لامرد، استهبان، خنج، فيروزآباد، مرودشت، اقليد، پاسارگاد، فسا، ممسني، بوانات، زرين دشت، قير و ارزين، مهر، داراب، سپيدان، كازرون و ني ريز شهرستان های استان فارس به شمار می روند .
شیراز
موقعیت سیاسی:
از شمال به شهرستان های ارسنجان، مرودشت، سپیدان، ممسنی و از جنوب به شهرستان های جهرم، فیروزآباد و از شرق به شهرستان های نی ریز، استهبان، فسا و از غرب به شهرستان های ممسنی و کازرون محدود می شود.
موقعیت جغرافیایی:
شهر شيراز امروزی، واقع در استان فارس، بر روي جلگه وسيعي که داراي 15 کيلومتر عرض و 120 کيلومتر طول متوسط مي باشد واقع شده است. شهر شیراز در 51 درجه و 51 دقیقه تا 53 درجه و 40 دقیقه طول شرقی و 29 درجه و 2 دقیقه تا 39 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی از نصف النهار مبدا قرار دارد.
شرایط آب و هوایی:
ارتفاع متوسط شهر از سطح دريا 1550 متر است. به علت ارتفاع اين جلگه از سطح دريا و آنچه در نقشه مربوط به بارندگي در سطح کشور بر مي آيد، بارندگي در اين قسمت بيشتر از نواحي ديگر مي باشد. ولي وجود کوههاي مرتفع و بادهاي خشک عربستان در اطراف اين جلگه باعث خشکي هوا مي شود.
به طور کلي ريزش برف در شيراز کم است ولي در ناحيه غربي و جنوب غربي آن در زمستان برف هاي سنگين مي بارد. ميزان درجه حرارت در زمستان در حدود 3 درجه زير صفر و در تابستان 38 درجه بالاي صفر است و اعتدال هواي ناحيه از اين جهت است که اين جلگه بين دو منطقه گرمسير جنوب و سردسير شمال قرار گرفته است.
تاریخچه و ویژگی های آثار:
پايه اوليه شهر در سال 74 ه.ق به دست حکام اموی (41 تا 132 ه.ق) گذارده شد. در اين زمان شهر شامل داراللاماره و چندين مسجد و يک بازار بود . از اين تاريخ تا زمان صفاريان ( 261 تا 287 ه.ق )، شهر توسعه طبيعی خود را داشته است. با روی کار آمدن صفاريان (261 تا 287 ه.ق) ، دوره جديدی از تحولات و توسعه شهر آغاز گرديد و در اين زمان بود که مسجد جامع عتيق، نخستين مسجد جامع شهر، ساخته شد. دوره اتابکان – اتابکان سلغری نزدیک به 130 سال در شیراز فرمانروایی کردند و در آبادانی شهر کوشیدند ، مسجد نو در شیراز از بناهای این خاندان است و از شاعران بنام سعدی می باشد. شیراز در روزگار صفویه جایگاه شایسته و ارجمندی داشت. اله وردی خان و پسرش امام قلی روی هم رفته نزدیک به 40سال بر فارس فرمان راندند، در زمان امام قلی خان دو بنای ماندگار از خود بر جای نهاد یکی مدرسه خان و دیگری پل خان می باشند.
شیراز در دوره زندیه تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذارد. روزگار کریم خان زند یکی از بهترین و آرام ترین دوران بوده، او مدت 13 سال نسبت به آبادانی این شهر همت گماشت. مجموعه با ارزشی زندیه شامل: ارگ کریم خان، بازار، مسجد، حمام و آب انبار وکیل از یادگارهای این دوران است.
حوادثی چون غارت شهر توسط آقا محمد خان قاجار ( 1210 تا 1345 ه.ق ) و زمين لرزه های پی در پی، آسيب زيادی را به اين شهر وارد کرد . با اين وجود، بناهای با ارزشی مانند مجموعه نصيرالملک، مجموعه مشير، مجموعه قوام ، … از جمله آثار با ارزش دوران قاجار می باشند.
