اقتصاد و امنیت آب

تابستان گذشته شهر استکهلم پایتخت سوئد شاهد حضور ۱۵۰۰ کارشناس آب از ۱۴۰ کشور جهان بود. این کارشناسان، به مناسبت هفته جهانی آب، در پایتخت سوئد گرد آمدند تا مشکلات جهان را در این زمینه مورد بررسی قرار دهند. به همین مناسبت، بنیاد بین المللی مدیریت آب، نتیجه تحقیقاتی را منتشر کرد که ۷۰۰ کارشناس از سراسر جهان روی آن کار کرده اند. بر اساس همین تحقیقات، امروزه یک سوم انسان ها یا در مناطقی زندگی می کنند که در آن ها زیاده روی در مصرف، سبب کاهش آب های سطحی و خشکی رودخانه ها می شود و یا به آب سالم و کافی دسترسی ندارند. رییس بنیاد بین المللی مدیریت آب، در کنفرانس استکهلم گفت: «در سال ۲۰۰۰ پیش بینی شد که تا سال ۲۰۰۵ یک سوم جمعیت جهان با مشکل کمبود آب روبرو خواهد شد. اما تحقیقات ما نشان می دهد که وضعیت بسیار بدتر شده است: با توجه به بحران کمبود فزاینده آب در کشورهائی مثل هند، چین، آمریکا و مکزیک، نمی توانیم با مساله آب مثل گذشته برخورد کنیم.» مساله، از دید کارشناسان به کمبود طبیعی آب مربوط نمی شود، بلکه ناشی از نوع برخورد انسان ها با این ماده حیاتی است.
در کنفرانس جهانی استکهلم، Asit K. Biswas دانشمند کانادایی جایزه آب استکهلم را دریافت کرد. وی به پیش بینی هایی که می گویند در آینده، جهان شاهد جنگ بر سر منابع آب خواهد بود اعتقاد ندارد. بیسواز می گوید: «من به آنچه همکارانم پیش بینی می کنند و رسانه های گروهی با اشتیاق به نقل آن می پردازند، اعتقاد زیادی ندارم. تا آن جا که به آب مربوط می شود، حق با آن ها نیست. آب به اندازه کافی در جهان وجود دارد. حتی اگر در سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به ۱۰ میلیارد نفر برسد، باز هم آب کافی خواهد بود. در تمام مناطق جهان، اگر با آب عاقلانه برخورد کنیم، مقدار آن کافی خواهد بود.»
دانشمند کانادایی، در مراسم گشایش کنفرانس استکهلم به این نکته اشاره کرد که بحران های موجود، ناشی از مدیریت نادرست منابع آب است و برای تقسیم عادلانه آب، بازنگری در نحوه مدیریت آن ضروری است. باید با فساد مبارزه کرد و دولت ها باید راه های تازه ای را برای تامین آب همگان بیابند.
در خاورمیانه، تنها یک حکومت به تامین آب کافی برای شهروندان و تبدیل کویر به اراضی بارور شهرت دارد. این حکومت اسرائیل است که منابع ابی همسایگان خود از جمله سوریه را اشغال کرده است. در تازه ترین شماره نشریه علمی «ساینس» مقالات متعددی در زمینه تامین آب انتشار یافت. یکی از این مقالات را، آلون تال از همکاران انستیتو «یاکوب بلاواشتاین» دانشگاه بن گوریون نوشت. این مقاله، استراتژی اسرائیل را در زمینه مدیریت منابع آب تشریح می کند. آلون، در پایان مقاله خود به این نتیجه می رسد: «در دورانی که بسیاری از ملت ها از خشکسالی رنج می برند و با بحران ناشی از کمبود آب درگیرند، تجربه مدیریت آب در اسرائیل واقعا زمینه ساز خوش بینی است.» ولی واقعیت آن است که اسراییل بیش از آن که مدیریت منابع آب کند، آب همسایگان خود را به غارت برده است. از سال ۱۹۶۴ اسرائیلی ها اقدام به ایجاد شبکه عظیم کانال هایی کردند که این کشور را از منابع منطقه الجلیل آبیاری می کند. پس از اشغال بلندی های جولان و بخش هایی از اردن در جنگ ۱۹۶۷ غارت منابع آبی اعراب وسط اسراییل تشدید شد.
تحقیقات بنیاد بین المللی مدیریت آب، نشان می دهد که تقریبا ۸۰ درصد آب جهان به مصرف کشاورزی و تنها ۱۸ درصد آن به مصرف صنایع می رسد. برای تولید هر یک کیلو ذرت، ۵۰۰ تا ۴ هزار لیتر و برای تولید هرکیلو گوشت گاو تا ۱۰ هزار لیتر آب مصرف می شود. مدرن کردن کشاورزی نیز بدون همکاری تنگاتنگ با مدیریت منابع آبی ممکن نیست.
جمعیت کره زمین، هر سال ۸۰۰ میلیون نفر افزایش می یابد و تا چند دهه دیگر، به ۱۰ میلیارد نفر خواهد رسید. همزمان با این رشد، نیاز جهان به مواد غذایی نیز تشدید می شود و تامین این نیاز، تنها در سایه پیشرفت تکنولوژی کشاورزی و مدیریت منابع آب امکان پذیر است.
برای بررسی مسایل مربوط به تکنولوژی کشاورزی، ۸۰۰ کارشناس از ۵۵ کشور جهان، اخیرا در بن گردآمدند. از جمله مسایل مهمی که در آغاز این همایش مطرح شد، پیش بینی سازمان جهانی تغذیه بود. بر اساس این پیش بینی، تولید غلات جهان، می بایست تا سال ۲۰۳۰ یک میلیارد تن نسبت به امروز افزایش یابد. این امر، نه تنها برای تغذیه انسان، بلکه برای تولید گوشت کافی نیز ضروری است، زیرا با بهبود سطح زندگی انسان ها، تقاضای گوشت نیز افزایش می یابد و برای تولید هر یک کیلو گوشت گاو، ۹ کیلو غلات مصرفی دام مورد نیاز است و هر دوی این ها به تامین منابع کافی آب وابسته هستند.
به موجب طرح «اهداف هزاره» سازمان ملل متحد، تا سال ۲۰۱۵ میلادی باید تعداد انسان هائی که از گرسنگی و فقر مطلق رنج می برند، به نصف کاهش یابد. کارشناسان معتقدند که دستیابی به این هدف تنها در صورتی امکان پذیر است که بخش های صنعت، تحقیقات و تکنولوژی کشاورزی در سراسر جهان هماهنگ شوند و آب کافی نیز وجود داشته باشد.