آشنایی انسان با پدیده حمل و نقل به زمانهای باستانی مربوط می شود. در واقع حمل و نقل و ارتباطات همزمان با انسان تولد یافته و با گسترش تمدن و فرهنگ انسانی توسعه و تکامل یافته است. بدین لحاظ است که در توضیح علل و انگیزه های تاریخی حمل و نقل به عوامل بی شماری می توان اشاره کرد: مثلاً پدیده های طبیعی مانند تغییرات آب و هوایی عصر یخچالها، خشکسالیهای متناوب، خرابیهای ناشی از سیلابها و طغیان آبهای سطحی زمین، وقوع زلزله و آتشفشانهای مخرب، هر یک در حد خود زندگی انسانهای گذشته را پیوسته تهدید کرده و هر یک در نوع خود سبب انجام نقل و انتقالاتی شده اند.
علاوه بر همه این انگیزه ها که دارای پی سازهای طبیعی است، پاره ای پدیده های انسانی نیز مانند سفرهای علمی و اکتشافی، برخوردهای نظامی، فعالیت مسیونهای مذهبی و سفرهای حج، از جمله انگیزه های انتقال و جابجایی های انسان در گذشته بوده اند.
علی رغم همه این عوامل، انگیزه های اصلی و در عین حال قدیمی حمل و نقل مسئله احتیاج و نیاز انسان ها بوده است. زیرا توزیع ناهماهنگ منابع تولید و پراکندگی ناموزون سرزمین های قابل بهره برداری و افزایش مداوم جمعیت در سطح زمین، سه عامل عمده و شناخته شده در جابجایی های انسان بشمار می روند. این سه عامل عمده که در واقع نشانه ای از تفاوت های مکانی در سطح زمین می باشند، در طول تاریخ مشوق اصلی نقل و انتقالات انسانی بوده و بنیان گذار مبادله و تجارت بشمار می روند. اسناد جغرافیایی نشان می دهد که تفاوتهای اقلیمی در غرب آفریقا همیشه سبب ظهور یکسری مبادلات کالایی بین ساکنین ناحیه مداری و مناطق خشک استپی بوده است. تفاوت میان مناطق مختلف اقلیمی، امروز نیز در مقیاس وسیعی عامل ظهور مبادلات گسترده ای بین سرزمینهای گرم مداری و مناطق معتدله می باشند. اینگونه ارتباطات و مناسبات تجاری را بین نواحی ساحلی و بخشهای درونی قاره ها و یا بین سرزمین های کوهستانی و جلگه های صاف و هموار پایکوهی نیز می توان ملاحظه کرد که همه زائیده یکسری تفاوت های مکانی است که در همه آنها تقاضا برای حرکت زمینه ساز فعالیت های حمل و نقل بوده است. اصولاً هیچ نوع مبادله ای بدون تغییر محل افراد، اشیاء و افکار عملی نیست. در باستانی ترین طریقه تجارت نیز که هنوز آثار آن را در میان قبایل مناطق مداری می توان دید، مبادله جنس با جنس بوده که ضرورتاً نیازمند حمل و نقل و جابجایی اجناس می باشد. در جدیدترین شیوه های تجاری نیز که به طریق “معاملات بورس” انجام می گیرد، انتقال و مبادله یکسری اطلاعات و مقررات ضرورت می یابند. بدین سان ضرورت مبادله، تجارت و یا به عبارت دقیقتر نقل و انتقالات مواد و کالاها از قدیمیترین ازمنه های تاریخی پدید آمده و به تدریج که احتیاجات انسان به تدارک نیروهای تولید افزایش یافته نیاز به توسعه قلمرو نقل و انتقالات نیز محسوستر شده است. امروزه رشد فزاینده حمل و نقل بین مراکز مهم تولید محصولات زراعی و مواد معدنی با مراکز مهم صنعتی یک واقعیت آشکار است. به ویژه آنکه گسترش دامنه تخصص گرایی در تولید و تغییرات فراوان در سطح رشد و توسعه اقتصادی، به خصوص توسعه ناهماهنگ تکنولوژی، تنوع نظامهای سیاسی و اجتماعی، تغییر در نوع مبادلات و روند توسعه حمل و نقل را تهیج کرده است.
مسائل نظامی نیز در نوع خود ضرورتهای دیگری بوده اند که در شرایط زمانی و مکانی ویژه ای فعالیت های حمل و نقل را توسعه داده اند. هیچ نوع دولت و یا سازمان سیاسی بدون حمل و نقل و ارتباطات موجودیت خود را نمی توانند تثبیت کنند. زیرا اداره تشکیلات داخلی و نشر اصول و قوانین مملکتی جابجایی نیروهای امنیتی در همه حال نیازمند برخورداری از یک سیستم اطمینان بخش حمل و نقل و ارتباطات می باشد. در جریان تاریخ، فتح و دست اندازی به سرزمینهای جدید پیوسته به دنبال گسترش راههای ارتباطی صورت گرفته. عظمت امپراتوری رم بیش از هر چیز به قدرت شبکه راههای احداثی رومیان تکیه داشت و در سرتاسر این راهها به دنبال لژیونهای رم، معمولاً مأمورین اداری، پست و تجار روانه می شده اند.
راه، چه از نظر اینکه نقاط مختلف یک امپراطوری را بهم ارتباط دهد و چه از اینکه مرزهای یک ملت قدرتمند عبور کرده و برای ایجاد حاکمیت در سرزمین های دیگر نفوذ کند، همواره محکمترین ابزار امپریالیزم بوده است. در ده اخیر ایجاد راهها و ازدیاد وسایط نقلیه پیوسته با سیاست توسعه استعمار و گسترش فتوحات همگانی داشته است. تاریخ استعمار سرزمینهای مداری که هنوز بازماندگان استعمار در بعضی از آنها بیداد می کند، ارتباط و پیوستگی بسیار نزدیکی با اطلاعات دریانوردی و مهارت در تسلط بر راههای دریایی استعمارگران اروپایی داشته است. قدرت استعماگران انگلستان هرگز بدون ناوگانهای دریایی قادر به ایجاد پایگاه های مهم استعماری نبود.
راههای ارتباطی به صورت بسیار آشکار توسعه دولتها و مناسبات آنها را با جوامع دیگری بین المللی نمایان می سازد. با یک نگاه پویا به نقشه راههای آبی، راه آهن شوسه و راههای هوایی، تعقیب سیاست تمرکز دولتها و هدفهای استراتژیکی و تمایلات توسعه طلبی آنها را که روی مناطق خاصی توجه شده به وضوح می توان دریافت.
