قال الامام محمد تقی الجواد علیه السلام:
۱. توسد الصبر و اعتنق الفقر و ارفض الشهوات و خالف الهوی، و اعلم أنک لن تخلو من عین الله فانظر کیف تکون
صبر را بالش کن! و فقر را در آغوش گیر! و شهوات را به دور انداز! و با هوای نفس مخالفت کن! و بدان که در برابر دیده خدایی، پس بنگر که چگونهای؟
تحف العقول، ص ۴۷۸
۲. ثلاث من کن فیه لم یندم: ترک العجله، و المشوره، و التوکل علی الله عند العزم
سه چیز است که هر کس آن را مراعات کند، پشمیان نگردد:
۱ - اجتناب از عجله
۲ - مشورت کردن
۳ - توکل بر خدا در هنگام تصمیم گیری.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۷
۳. ان أنفسنا و أموالنا من مواهب الله الهنیئه، و عواریه المستودعه، یمتع بما متع منها فی سرور و غبطه، و یأخذ ما أخذ منها فی أجر و حسبه، فمن غلب جزعه علی صبره حبط أجره و نعوذ بالله من ذلک
جان و دارایی ما، از بخششهای گوارای خداست و عاریه سپرده اوست، تا آنجا که از آن بهرهمند شویم مایه خوشی و شادی است، و آنچه از آن برگرفته شود اجر و ثواب است، پس هر که جزعش بر صبرش غالب شود اجرش ضایع شده و پناه به خدا از آن.
تحف العقول، ص ۴۷۹
۴. من شهد أمرا فکرهه کان کمن غاب عنه، و من غاب عن أمر فرضیه کان کمن شهده
کسی که در امری حاضر باشد و آن را ناخوش دارد، چون کسی است که غائب بوده.و هر که در امری حاضر نباشد ولی بدان رضایت دهد، مانند کسی است که خود در آن بوده.
تحف العقول، ص ۴۷۹
۵. ثلاث یبلغن بالعبد رضوان الله تعالی: کثره الاستغفار، و لین الجانب، و کثره الصدقه
سه چیز است که بنده را به رضوان خدا میرساند:
۱ - زیادی استغفار
۲ - نرمخویی
۳ - صدقه بسیار دادن.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۷
۶. إیاک و مصاحبه الشریر، فإنه کالسیف المسلول یحسن منظره و یقبح أثره
از همراهی و رفاقت با آدم شرور و بدجنس بپرهیز! زیرا که او مانند شمشیر برهنه است که ظاهرش نیکو و اثرش زشت است.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۳
۷. تأخیر التوبه اغترار
به تأخیر انداختن توبه فریب خوردن است.
تحف العقول، ص ۴۸۰
۸. طول التسویف حیره
همواره به تأخیر انداختن انجام کارها، موجب سرگردانی است.
تحف العقول، ص ۴۸۰
۹. القصد الی الله تعالی بالقلوب أبلغ من إتعاب الجوارح بالأعمال
با دلها به سوی خداوند متعال آهنگ نمودن، رساتر از به زحمت انداختن اعضا با اعمال است.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۴
۱۰. الإصرار علی الذنب أمن لمکر الله " و لا یأمن مکر الله الا القوم الخاسرون "
اصرار بر گناه آسودگی از مکر خداست، " و از مکر خدا آسوده نباشد جز مردم زیانکار ".
تحف العقول، ص ۴۸۰
۱۱. لا ینقطع المزید من الله حتی ینقطع الشکر من العباد
افزونی نعمت از طرف خدا بریده نمیشود، مگر شکرگزاری از سوی بندگان بریده شود.
تحف العقول، ص ۴۸۰
۱۲. إظهار الشیء قبل أن یستحکم مفسده له
اظهار چیزی پیش از آنکه پایدار شود مایه تباهی آن است.
تحف العقول، ص ۴۸۰
۱۳. المؤمن یحتاج الی توفیق من الله، و واعظ من نفسه، و قبول ممن ینصحه
مؤمن نیاز دارد به توفیقی از طرف خدا، و به پندگویی از طرف خودش، و به پذیرش از کسی که او را نصیحت کند.
تحف العقول، ص ۴۸۰
۱۴. العلماء غرباء لکثره الجهال
عالمان، به سبب زیادی جاهلان، غریباند.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۷
۱۵. علم رسول الله (ص ) علیا (ع ) ألف کلمه، کل کلمه تفتح ألف کلمه
پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، هزار کلمه (از علوم را) به علی علیهالسلام آموخت، که از هر کلمهای هزار کلمه منشعب میشد.
مسند الامام الجواد، ص ۹۷
۱۶. إن رسول الله (ص ) قال لفاطمه (ع ): اذا أنا مت فلا تخمشی علی وجها، و لا ترخی علی شعرا، و لا تنادی بالویل، و لا تقیمی علی نائحه، ثم قال: هذا المعروف الذی قال الله عز و جل فی کتابه و لا یعصینک فی معروف "
رسول خدا صلوات الله علیه و آله به فاطمه سلام الله علیها فرمود: وقتی که من از دنیا رفتم به خاطر من صورت نخراش! و مو پریشان مکن! و واویلا نکن و بر من نوحه نخوان! سپس فرمود: این همان معروفی است که خداوند عز و جل در کتابش فرموده: "و تو را در معروفی نافرمانی نکنند."
مسند الامام الجواد، ص ۱۰۱
۱۷. إن القائم منا هو المهدی الذی یجب أن ینتظر فی غیبته و یطاع فی ظهوره، و هو الثالث من ولدی
قائم ما همان مهدی است که در غیبتش باید منتظرش شوند، و در ظهورش اطاعتش کنند. او سومی از پسران من است.
مسند الامام الجواد، ص ۱۳۱
۱۸. ملاقاه الاخوان نشره و تلقیح للعقل، و إن کان نزرا قلیلا
ملاقات و زیارت برادران سبب گسترش و باروری عقل است، اگر چه کم و اندک باشد.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۲
۱۹. من أطاع هواه أعطی عدوه مناه
کسی که فرمان هوای نفس خویش برد، آرزوی دشمنش را برآورد.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۳
۲۰. الثقه بالله ثمن لکل غال و سلم الی کل عال
اعتماد به خداوند بهای هر چیز گرانبها و نردبان هر امر بلند مرتبهای است.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۴
۲۱. کیف یضیع من الله کافله، و کیف ینجو من الله طالبه، و من انقطع الی غیر الله و َکّله الله إلیه
چگونه ضایع میشود کسی که خدا عهده دار و سرپرست اوست، چگونه فرار میکند کسی که خدا جوینده اوست، و کسی که توجهش به غیر خدا جلب گردد، خداوند او را به همان شخص واگذار نماید.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۳
۲۲. من لم یعرف الموارد أعیته المصادر
کسی که محل ورود را نشناسد، از یافتن محل خروج درمانده گردد.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۳
۲۳. إتئد تصب أو تکد
اگر آرام حرکت کنید، به مقصود دست یابید یا به آن نزدیک میشوید.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۳
۲۴. نعمه لا تشکر کسیئه لا تغفر
نعمتی که برای آن شکرگزاری نشود، مانند گناهی است که آمرزیده نگردد.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۳
۲۵. من هجر المداراه قاربه المکروه
کسی که سازش و مدارا با مردم را رها کند، ناراحتی به او روی میآورد.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۳
۲۶. من عمل علی غیر علم ما یفسد أکثر مما یصلح
کسی که بدون علم و دانش کار کند، خراب کاریاش بیش از اصلاحش خواهد بود.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۴
۲۷. اذا نزل القضاء ضاق الفضاء
چون قضای الهی فرود آید، عرصه بر آدمی تنگ آید.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۴
۲۸. الأیام تهتک لک الأمر عن الأسرار الکامنه
روزگار و گذشت زمان، پرده از رازهای نهفته برمیدارد.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۵
۲۹. التحفظ علی قدر الخوف
به مقدار ترس احتیاط کنید.
مسند الامام الجواد، ص ۲۴۵
۲۹. لا هَدمَ لِلدینِ مِثْلُ البدعِ وَلا اَفْسَدَ لِلرّجُلِ مِنَ الطَّمَعِ
هیچ چیزی برای دین مخربتر از بدعت و برای انسان تباه کنندهتر از طمع نیست.
(نور الابصار، ص ۳۳۲)
۳۰. اَرْبَعُ مَنْ کُنّ فیهِ اِستَکْمَلَ ایمانَه: مَنْ اَعْطی للّه وَمَن مَنَع فِی اللّه وَاحَبّ لِلّه وَاَبْغَضَ فیه
چهار خصلت که در هر کس باشد، ایمانش کامل است؛ کسی که برای خدا ببخشد و در راه خدا منع نماید و برای خدا دوست بدارد و برای او خشمگین شود.
(کشف الغمه، ج ۲، ص ۳۴۹)
۳۱. عَلَیْکُمْ بِطَلَبِ الْعِلْمِ، فَإنَّ طَلَبَهُ فَریضَهٌ وَالْبَحْثَ عَنْهُ نافِلَهٌ، وَ هُوَ صِلَهُ بَیْنَ الاْخْوانِ، وَ دَلیلٌ عَلَى الْمُرُوَّهِ، وَ تُحْفَهٌ فِى الْمَجالِسِ، وَ صاحِبٌ فِى السَّفَرِ، وَ أُنْسٌ فِى الْغُرْبَه
بر شما باد به تحصیل علم و معرفت، زیرا فراگیرى آن واجب و بحث پیرامون آن مستحب و سودمند است. علم ارتباط میان دوستان و برادران، نشانه مروّت و جوانمردى، تحفه مجالس و محافل، همدم و رفیق انسان در سفر و انیس و مونس او در تنهایى است.
حلیه الأبرار، جلد ۴، صفحه ۵۹۹.
۳۲. لَنْ یَسْتَکْمِلَ الْعَبْدُ حَقیقَهَ الاْیمانِ حَتّى یُؤْثِرَ دینَهُ عَلى شَهْوَتِهِ، وَ لَنْ یُهْلِکَ حَتّى یُؤْثِرَ شَهْوَتَهُ عَلى دینِهِ
بنده حقیقت ایمان را در نمىیابد، مگر آنکه دین و احکام الهى را بر تمایلات و هواهاى نفسانى خود مقدّم دارد و کسى هلاک و بدبخت نمىشود، مگر آنکه هواها و خواستههاى نفسانى خود را بر احکام إلهى مقدّم نماید.
بحارالأنوار: ج ۷۵، ص ۸۰، ح ۶۳.
۳۳. إنَّ بَیْنَ جَبَلَىْ طُوس قَبْضَهٌ قُبِضَتْ مِنَ الْجَنَّهِ، مَنْ دَخَلَها کانَ آمِناً یَوْمَ الْقِیامَهِ مِنَ النّار.
همانا بین دو سمت شهر طوس قطعهاى مى باشد که از بهشت گرفته شده است، هر که داخل آن شود و با معرفت زیارت کند، روز قیامت از آتش در أمان خواهد بود.
عیون اخبارالرّضا(علیه السلام) - شیخ صدوق - ج ۲، ص ۲۵۶، ح ۶.
۳۴. مَنْ زارَ قَبْرَ أخیهِ الْمُؤْمِنِ فَجَلَسَ عِنْدَ قَبْرِهِ وَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَهَ وَ وَضَعَ یَدَهُ عَلَى الْقَبْرِ وَقَرَءَ: «إنّاأنْزَلْناهُ فى لَیْلَهِ الْقَدْرِ» سَبْعَ مَرّات، أمِنَ مِنَ الْفَزَعَ الاْکْبَرِ.
هرکس بر بالین قبر مؤمنى حضور یابد و رو به قبله بنشیند و دست خود را روى قبر بگذارد و هفت مرتبه سوره مبارکه «إنّا أنزلناه» را بخواند از شداید و سختیهاى صحراى محشر در أمان قرار مىگیرد.
اختیار معرفه الرّجال - شیخ طوسی - ص ۵۶۴، ح ۱۰۶۶.
۳۵. ثَلاثُ خِصال تُجْلَبُ بِهَا المَوَدَّهُ: أَلاِْنْصافُ وَ الْمُعاشَرَهُ وَالْمُواساهُ فِى الشِّدَّهِ وَ الاِْنْطِواءُ عَلى قَلْب سَلیم.
سه چیز است که به وسیله آن دوستى حاصل گردد:انصاف، و معاشرت و همیارى در وقت سختى، و سپرى نمودن عمر با قلب پاک.
۳۶. الْعامِلُ بِالظُّلْمِ، وَالْمُعینُ لَهُ، وَالرّاضى بِهِ شُرَکاءٌ.
انجام دهنده ظلم، کمک دهنده ظلم و کسى که راضى به ظلم باشد، هر سه شریک خواهند بود.
کشف الغمّه: ج ۲، ص ۳۴۸، س ۱۸، بحار: ج ۷۵، ص ۸۱، ح ۶۹.
۳۷. التَّواضُعُ زینَهُ الْحَسَبِ، وَالْفَصاحَهُ زینَهُ الْکَلامِ، وَ الْعَدْلُ زینَهُ الاْیمانِ، وَالسَّکینَهُ زینَهُ الْعِبادَهِ، وَالْحِفْظُ زینُهُ الرِّوایَهِ.
تواضع و فروتنى زینت بخش حسب و شرف، فصاحت زینت بخش کلام، عدالت زینت بخش ایمان و اعتقادات، وقار و ادب زینت بخش اعمال و عبادات; و دقّت در ضبط و حفظ آن، زینت بخش نقل روایت و سخن مىباشد.
کشف الغمّه: ج ۲، ص ۳۴۷، س ۱۹، بحار: ج ۷۵، ص ۸۰، ح ۶۵.
۳۸. التَّوْبَهُ عَلى أرْبَع دَعائِم: نَدَمٌ بِالْقَلْبِ، وَاسْتِغْفارٌ بِاللِّسانِ، وَ عَمَلٌ بِالْجَوارِحِ، وَ عَزْمٌ أنْ لایَعُودَ.
شرایط پذیرش توبه چهار چیز است: پشیمانى قلبى، استغفار با زبان، جبران کردن گناه ـ نسبت به همان گناه حقّ الله و یا حقّ النّاس ـ تصمیم جدّى بر این که دیگر مرتکب آن گناه نشود.
بحارالأنوار: ج ۷۵، ص ۸۱، ح ۷۴.
۳۹. الْمُؤمِنُ یَحْتاجُ إلى ثَلاثِ خِصال: تَوْفیق مِنَ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ واعِظ مِنْ نَفْسِهِ، وَ قَبُول مِمَّنْ یَنْصَحُهُ.
مؤمن در هر حال نیازمند به سه خصلت است: توفیق از طرف خداوند متعال، واعظى از درون خود، قبول و پذیرش نصیحت کسى که او را نصیحت نماید.
بحارالأنوار: ج ۷۲، ص ۶۵، ح ۳، مستدرک الوسائل: ج ۸، ص ۳۲۹، ح ۹۵۷۶.
۴۰. یَخْفى عَلَى النّاسِ وِلادَتُهُ، وَ یَغیبُ عَنْهُمْ شَخْصُهُ، وَ تَحْرُمُ عَلَیْهِمْ تَسْمِیَتُهُ، وَ هُوَ سَمّیُ رَسُول اللهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) وَ کَنّیهِ.
فرمود: زمان ولادت امام عصر (علیه السلام) بر مردم ـ زمانش ـ مخفى است، و شخصش از شناخت افراد غایب و پنهان است.
-------------------------------------
وسائل الشّیعه: ج ۱۶، ص ۲۴۲، ح ۲۱۴۶۶.
