عاقل دین دار

عاقل دین دار

آنچه در این مقاله بررسی می‏شود تبیین سهم و كاركرد عقل در زمینه دین‏شناسی است. اینكه كار عقل در رابطه با دین چیست؟
آیا فقط احكام دینی را ادراك می کند یا می‏تواند خودش نیز حكم دینی را بیان نماید؟
یعنی آیا عقل كلید ورود بشر به ساحت دین است یا چراغ آن است و فضای محتوای دین را برای بشر آشكار می‏سازد؟
فقط اراده و علم ازلی الهی است که در دین قانون گذاری می کند. همه اصول و فروع محتوایی دین از ناحیه خدای سبحان تعیین می‏شود و عقل آدمی فاقد شأن حكم كردن و دستور دادن است و تنها گزارشگر و ادراك كننده احكام و دستورهای الهی است.

در واقع دخالت عقل در دین به آن است كه عقل بتواند چیزی را به مجموعه دین اضافه كند و به‏بیان دیگر، دین ساز باشد! اگر كسی ادعا كند كه عقل آدمی شأن آن را دارد که در دین خدا قانون گذاری کند می پذیریم كه عقل می‏تواند در بُعد تشریعی دین سهمی داشته باشد و احكامی را به مجموعه دین بیفزاید.

امّا باید گفت: فقط اراده و علم ازلی الهی است که در دین قانون گذاری می کند. همه اصول و فروع محتوایی دین از ناحیه خدای سبحان تعیین می‏شود و عقل آدمی فاقد شأن حكم كردن و دستور دادن است و تنها گزارشگر و ادراك كننده احكام و دستورهای الهی است. پس عقل ابزاری در دست بشر است که دین را با آن بفهمد. این كه گفته می‏شود عقل حكم می‏كند؛ یعنی حكم خدا را می‏فهمد و گرنه عقل، نمی تواند حکمی الهی از خودش بدهد. چون حاكم واقعی کسی است كه علم مطلق و آگاهی همه جانبه به ملاك های دنیا و آخرت داشته باشد. به علاوه اگر به دستور او عمل نشود بتواند عتاب و عقاب كند. بنابراین فقط خداست که می تواندحکم و دستوری را بر بندگان واجب کند. پس عقل چراغ هدایت و روشن کننده راه در مسیر فهم دین است.
این كه گفته می‏شود عقل حكم می‏كند؛ یعنی حكم خدا را می‏فهمد و گرنه عقل، نمی تواند حکمی الهی از خودش بدهد.