غفلت کنی کلاهت پس معرکه اس!

غفلت کنی کلاهت پس معرکه اس!
(به مناسبت 22 محرم روز ورود على علیه السلام به سرزمین صفین جهت نبرد با معاویه)


همه حرف از عقل و عاقل بودن می زنند و هیچ کس هم نیست که قبول کند بی عقلی کرده است! می خواهیم فلان رشته را انتخاب کنیم می گویند: بی عقلی نکنی ها! ساده نشی! این رشته که نون و آب نداره ! می خواهیم فلان کار فداکارانه! را انجام دهیم می گویند: با عقل جور در نمی آید! عاقل که از این کارها نمی کند! سادگی نکنی ها! می خواهیم فلان جا برویم می گویند: به عقلت شک می کنن! نروی ها! می گویند طرف ساده بود! باید زرنگ باشی! غفلت کنی کلاهت پس معرکه اس!
عقل، نیرنگ و فریب کاری و دروغ و معصیت نیست بلکه همه این واژه ها که در فرهنگ برخی از انسان ها معادل عقل و عاقل بودن است، چیزی نیست جز خیانت و زشتی که نباید ساحت عقل را بدان آلوده نمود.

این وسط کسی نیست که بپرسد بابا این عقل عقل که می گویید چیست؟ یک چیز خوراکی است یا جزء پوشاک به حساب می آید؟!! توی جیب جا می شود؟! ظاهر قضیه این است که یک گران بها درّی است که همه دارند ولی نمی دانند چیست! یک چیزی که هر کس بهره بیشتری از آن داشته باشد قدرت( آن هم از همه نوعش!) بیشتر است. اصلاً این سؤال یک سؤال اساسی است که در طول تاریخ همواره ذهن آدم ها را به خود مشغول نموده است و البته هر کس هم یک جور به آن پاسخ داده است! یک نمونه بارز آن در دوران خلافت امیرالمؤمنین علی(علیه السّلام) اتفاق افتاد. بسیاری از آدم های عصر امام که در ظاهر! از یاران ایشان نیز بودند، به ایشان اعتراض می کردند!! که ای علی چرا این قدر در مقابل معاویه فلانی و..؟ از آن دست حرف هایی که دلالت بر عقل و زیرکی معاویه در امور می کرد! حضرت در یکی از خطبه های خود فرمودند: « وَاللَّهِ ما مُعاوِیَةُ بِاءَدْهَى مِنِّی ، وَ لَكِنَّهُ یَغْدِرُ وَ یَفْجُرُ، وَ لَوْ لا كَراهِیَةُ الْغَدْرِ لَكُنْتُ مِنْ اءَدْهَى النَّاسِ، وَ لكنْ كُلُّ غُدَرَةٍ فُجَرَةٌ، وَ كُلُّ فُجَرَةٍ كُفَرَةٌ، وَ لِكُلِّ غادِرٍ لِواءٌ یُعْرَفُ بِهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ. وَاللَّهِ ما اءُسْتَغْفَلُ بِالْمَكِیدَةِ، وَ لا اءُسْتَغْمَزُ بِالشَّدِیدَةِ ؛ به خدا سوگند، معاویه از من زیرك تر و عاقل تر از من نیست . او پیمان شكنى و فریبكارى مى كند. اگر پیمان شكنى را ناخوش نمى داشتم ، من زیركترین مردم مى بودم . ولى پیمان شكنان ، گنه كارند و گنه كاران ، نافرمان . هر پیمان شكنى را در روز قیامت پرچمى است كه بدان شناخته گردد. به خدا سوگند، مكر و خدعه مرا غافلگیر نكند و در سختی ها ناتوان نشوم .»(1)
این وسط کسی نیست که بپرسد بابا این عقل عقل که می گویید چیست؟ یک چیز خوراکی است یا جزء پوشاک به حساب می آید؟!! توی جیب جا می شود؟!

کلام صریح و گویای امیرالمؤمنین حق مطلب را ادا می کند که عقل نیرنگ و فریب کاری و دروغ و معصیت نیست بلکه همه این واژه ها که در فرهنگ برخی از انسان ها معادل عقل و عاقل بودن است، چیزی نیست جز خیانت و زشتی که نباید ساحت عقل را بدان آلوده نمود. امام صادق(ع) نیزدرباره زیركى و عقل معاویه فرمود: «آن نوعى شیطنت و زرنگى است كه شباهت ‏با عقل دارد، ولى عقل نیست. عقل چیزى‏است كه با آن خداى را عبادت كنند.» یعنی عقل آن چیزی است که با آن خدا عبادت می شود و بهشت به دست می آید!(2) همچنین امیرالمؤمنین فرمودند:«علی قدر العقل یکون الدین»(3)؛ دین هر کس به مقدار عقل اوست.» بنابراین معلوم می شود عقل در تعابیر دینی ما از جایگاه والایی برخوردار است و در عین حال از تعریف ظریف و ویژه آن نباید غافل شد! تعریف ویژه ای که در صورتی که به آن توجه کافی نکنیم هر چیزی را عقل و هر کاری را مظهر عاقل بودن می دانیم!

پی نوشت ها:

1- خطبه 191 نهج البلاغه فیض الاسلام.

2- العقل ما عبد به الرحمان و اکتسب به الجنان.

3- شرح غرر و درر، ج 4، ص 313.