مجله پزشکی : بیماریهای عفونی

  شما هم این خبر را شنیده‌اید كه خانم‌های باردار باید قبل از بارداری یعنی در اولین ویزیت مراقبت‌های بارداری خود در زمینه ابتلا به بیماری هپاتیت، آزمایش بدهند. آیا می‌دانید چرا؟
در ابتدا باید بگوییم، این بیماری در كشور ما شیوع فراوانی دارد، به طوری كه سه میلیون بیمار تا به حال شناخته شده‌‌اند اما نگران نباشید، زیرا این بیماری در میان بزرگسالان بعد از شش ماه درمان، به طور كامل از بین می‌رود و اگر بخواهیم درصد بهبودی این بیماران را با عدد نشان دهیم باید اضافه كنیم كه در ۹۰ درصد افراد بهبودی كامل حاصل می‌شود و فقط ۱۰ درصد از این بیماران یا به هپاتیت B پیش رونده مبتلا می‌شوند و یا اینكه هپاتیت در آنها به شكل غیرفعال باقی می‌ماند كه به این افراد، در اصطلاح <ناقلان سالم> می‌گویند.
یكی از مهم‌ترین راه‌های انتقال ویروس هپاتیت ‌B، انتقال از مادر به نوزاد است بنابراین واكسیناسیون به موقع مادران باردار و نوزادان در بدو تولد، در كاهش شیوع این بیماری در سطح جامعه بسیار موثر است. همچنین در ۹۰ درصد موارد، بیماری هپاتیت B در نوزادان مبتلا به شكل مزمن در خواهد آمد و تا آخر عمر همراه آنهاست و می‌تواند به از كارافتادگی كبد و در نهایت سرطان كبد منجر شود، در صورتی كه با ابتلای بزرگسالان به این بیماری تنها در ۱۰ درصد مواد هپاتیت B به شكل مزمن مبدل می‌شود.
خوشبختانه از ۱۳ سال پیش تاكنون نوزادان به طور رایگان از واكسن هپاتیت ‌B استفاده می‌كنند البته باید به نوزادان مادرانی كه ناقل ویروس هستند، علاوه بر واكسن هپاتیتB در بدو تولد، سرم‌ هایپرایمونو گلوبولین B نیز تزریق شود تا احتمال ابتلا به این بیماری در آنها به صفر برسد. این ایمونوگلبولین كه به نام ایمونوگلبولین HBIG معروف است، در ۴۸ ساعت اول زندگی نوزاد باید به وی تزریق شود. به این ترتیب، آزمایش هپاتیت B در مادران در ماه‌های آخر بارداری یكی از مهم‌ترین اقدامات بهداشتی است كه این روزها رعایت كردن این مهم موجب كاهش شیوع ابتلا به این بیماری شده است.
و اما كمی درباره خود واكسن هپاتیت B بگوییم. موضوع از این قرار است كه این واكسن در سه نوبت به افراد تزریق می‌شود، به این ترتیب كه ابتدا یك ماه بعد از اولین تزریق و سپس شش ماه بعد البته نكته مهم آن است كه افراد بعد از این سه نوبت باید میزان آنتی‌بادی‌هایی كه در اثر تزریق این واكسن در خون آنها بالا می‌روند را اندازه‌گیری كنند تا اطمینان حاصل شود كه ایمنی كامل، حاصل شده است. حتما می‌پرسید كه زدن نوبت سوم این واكسن چه قدر ضروری است؟ باید در جوابتان بگوییم كه زدن نوبت سوم این واكسن برای تداوم ایمنی در افراد است اما همان‌طور كه گفته شد، مهم‌تر از آن آزمایش اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌ها پس از سه بار تزریق واكسن است كه نشان می‌دهد ایمنی ایجاد شده یا نه.
در آخر نیز باید اضافه كنیم كه زدن این واكسن برای افرادی كه احتمال تماس با خون آلوده در آنها به دلیل نوع شغل وجود دارد؛ لازم است اما اگر سایر افراد نیز این واكسن را بزنند، ضرر نخواهند كرد و در بیشتر موارد این افراد با یك بار تزریق تا آخر عمر در برابر ابتلا به این بیماری مصونیت پیدا می‌كنند.     دکتر حمید عمادی
  روزنامه سلامت
 

  ● آلودگی همزمان به HIV و ویروس هپاتیت C
▪ افرادی که حامل HIV می باشند، به خصوص معتادانی که مواد مخدر تزریقی استفاده می کنند، ممکن است که ویروس هپاتیت C (التهاب کبد) را نیز با خود حمل کنند.
▪ بیماری هپاتیت C در افرادی که حامل HIV هستند، جدی تر و خطرناک تر است.
▪ بسیاری از بیماران مبتلا به هپاتیت C هیچگونه علایمی از این بیماری نشان نمی دهند.
▪ بیماری هپاتیت C (التهاب کبد) قابل معالجه است.
۱) یکی از راه های آلودگی به HIV تزریق مواد مخدر است. تزریق مواد مخدر همچنین یکی از راه های اصلی شناخته شده آلودگی به ویروس هپاتیت C نیز است. در حقیقت ۵۰ درصد تا ۹۰ درصد افرادی که از طریق تزریق مواد مخدر آلوده به HIV شده اند، همزمان مبتلا به بیماری هپاتیت C می باشند.عفونت به ویروس هپاتیت C در اشخاصی که آلوده به HIV می باشند جدی تر می باشد.
۲) ویروس هپاتیت C می تواند به کبد آسیب رساند و همچنین در معالجه HIV می تواند تاثیر منفی داشته باشد. بنابراین افرادی که آلوده به HIV می باشند، باید مطمئن شوند که ناقل ویروس هپاتیت C نمی باشند و تمام پیشگیری ها و اقدامات لازم برای جلوگیری از آلوده شدن همزمان به ویروس هپاتیت C را به عمل آورند.
۳) بسیاری از افرادی که دچار بیماری هپاتیت C می باشند، هیچگونه علایمی از این بیماری را در خود بروز نمی دهند. بنابراین خون این افراد باید مورد آزمایش قرار گیرد اگر جواب آزمایش نشان دهنده آلودگی به ویروس هپاتیت C باشد، پزشک می بایست قطعه کوچکی از کبد را برداشته (بیوپسی Biopsy/ ) تا از این راه میزان خسارت وارده به کبد را مشخص کند.
۴) معالجه ویروس هپاتیت C در بیماران مزمن (بیمارانی که این ویروس را برای مدت طولانی با خود حمل کرده اند)، حتی برای افراد آلوده به HIV ، انجام پذیر است.
● راه های آلوده شدن به ویروس هپاتیت C
بیماران هموفیلی که قبل از سال ۱۳۶۷ هجری شمسی (۱۹۸۷ میلادی) فرآورده های خونی دریافت کرده اند.
این ویروس همچنین می تواند:
▪ از طریق آمیزش جنسی
▪ از طریق مادر به نوزاد منتقل شود.
ولی در هر حالت خطرانتقال ویروس هپاتیت C کمتر از خطر انتقال HIV است.
● راه های جلوگیری از آلوده شدن به ویروس هپاتیت C
▪ تزریق مواد مخدر از مهم ترین راه های انتقال ویروس هپاتیت C است. بهترین راه جلوگیری از آلوده شدن به ویروس هپاتیت C ، عدم استفاده از هرگونه مواد مخدر تزریقی می باشد.
▪ اگر همچنان نمی توانید مواد مخدر دیگری مانند مواد مخدر دودی جایگزین مواد مخدر تزریقی کنید، حتماً سوزن یا سرنگ یکبارمصرف، استفاده کنید. در بعضی کشور ها از جمله ایران، مراکزی وجود دارند که سوزن و سرنگ یکبار مصرف در اختیار معتادان تزریقی قرار می دهند. تحت هیچ شرایطی از سوزن، سرنگ، قاشق، پنبه و سایر وسایل تزریق که قبلاً به خصوص از سوی دیگران مصرف شده است، استفاده نکنید.
▪ از هیچ وسیله ای که امکان آلوده شدن به خون را دارد، استفاده مشترک نکنید، از جمله مسواک، تیغ، سوزن و غیره.
▪ خالکوبی یا سوراخ کردن هر قسمت از بدن می تواند شما را در معرض خطر آلودگی به ویروس هپاتیت C قرار دهد.
▪ در هنگام آمیزش جنسی مراعات هرگونه راه های بهداشتی را انجام دهید. به بخش آموزش های جنسی و همه چیز درباره کاندوم در همین سایت مراجعه کنید.
● بیوپسی یا نمونه برداری از کبد:
هنگام نمونه برداری از کبد، بوسیله یک سرنگ نمونه کوچکی از کبد برداشته می شود و تحت آزمایش قرار می گیرد تا میزان خسارت و آسیب وارده به کبد تخمین زده شود.
● درمان بیماری هپاتیت C
معمولاً دو نوع دارو به شکل منفرد و یا به صورت ترکیبی، برای بیمارانی که به مدت طولانی این ویروس را با خود حمل می کنند، تجویز می شود.
درمان بیماری هپاتیت C مزمن به شرح زیر می باشد:
▪ پزشک معالج برای شما یک داروی ترکیبی ازدو دارو تجویز می کند.
▪ دوره درمانی بین ۶ تا ۱۲ ماه به طول می انجامد. نوشیدن مشروبات الکلی در این مدت اکیداً ممنوع می باشد.
▪ همچنان توصیه می شود که واکسن های هپاتیت A و B نیز تزریق شود.
هنوز ثابت نشده است که آیا آلودگی به ویروس هپاتیت C همراه با آلودگی به HIV باعث گسترش فعالیت HIV و تضعیف سریع تر سیستم ایمنی بدن می شود.
معالجه این ویروس همیشه موفقیت آمیز نمی باشد ولی می تواند به بیمارانی که به HIV آلوده می باشند، کمک کند.
توجه: تنها پزشک معالج صلاحیت دارد که تصمیم بگیرد، چه زمانی باید درمان شروع شود و چه نوع دارویی می بایست تجویز شود.     منبع: CDC Division of HIV/AIDS Prevention Internet آلودگی همزمان به ویروس اچ. آی. وی و ویروس هپاتیت C مولف: مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا www.cdc.gov/hiv مترجم: دکتر فهیمه تفرشی Translated by: Dr.Fahimeh Tafreshi
 

  بیشتر بیماریهای دشوار و طولانی مدت، بیماریهای ویروسی هستند. از جمله این بیماریها، بیماری هپاتیت است.هپاتیت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود كه علت آن تفاوت در نوع ویروس این بیماری است. ویروس‌های هپاتیتی كه با حمله به بافت كبد منجر به تخریب این بافت و موجب بیماری هپاتیت می‌شوند از نظر ژنتیكی بسیار به یكدیگرشبیه هستند. آنچه كه این ویروس‌ها را از هم متمایز می‌كند تفاوت كوچكی در ساختار اطلاعاتی آنهاست. هر ویروس ذره كوچكی است كه ذخیره اطلاعاتی ژنتیكی خاص خود را به همراه دارد. بر پایه همین تفاوت كوچك ویروس‌های هپاتیتی به انواع مختلفی تقسیم و نامگذاری می‌شوند. با آنكه نشانه‌های اولیه بیماری هپاتیت در تمامی انواع این بیماری مشابه است اما نوع و شدت آسیب‌های كبدی در هر یك متفاوت است. ویروس هپاتیت نوع C كه موجب بیماری هپاتیت C می‌شود یكی از این ویروس‌های این گروه است. تعداد زیادی از بیماریها از دسته بیماریهای ویروسی هستند یعنی حضور یك ویروس در بدن منجر به بیماری می‌شود. این گروه از بیماریها درمان خاص و قطعی ندارند. هنوز دارویی ساخته نشده است كه بتواند ویروس را از بین ببرد. در این حالت تنها سیستم ایمنی بدن باید با بیماری مبارزه كند. در نتیجه اگر دارویی برای بیماری ویروسی تجویز شود تنها برای بالا بردن مقاومت بدن و حمایت از سیستم دفاعی درونی است.
بیماری هپاتیت C كه طبق آمارهای موجود بیش از ۱۷۰ میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند با نشانه‌های عمومی بیماری هپاتیت همراه است. علائمی مثل تهوع، اسهال و ضعف عمومی. اما زردی پوست یا زردی سفیدی چشم در بیماری هپاتیت C دیده نمی‌شود. این مسئله یكی از تفاوت‌های بارز این نوع هپاتیت با سایر انواع هپاتیت است. دوره خفتگی بیماری، یعنی از هنگام ورود ویروس تا شروع فعالیت آن ممكن است بین دو تا ۲۰ ماه به طول انجامد. این امكان هست كه پس از ورود ویروس بیماری هپاتیت C سیستم دفاعی بدن بتواند تا مدتی مقاومت كند. گلبولهای سفید كه در خون شناورند می‌توانند ویروس‌ها و باكتری‌ها را ببلعند و آنها را در خود هضم كنند. ویروس بیماری هپاتیت C ممكن است تا مدتی در گلبولهای سفید به صورت خفته باقی بماند اما این ویروس می‌تواند به دلایل نامعلومی فعال شود. شروع فعالیت ویروس گاه به یك سرماخوردگی ساده شبیه است. از آنجا كه بیماری هپاتیت C با زردی همراه نیست غالبا فرد متوجه ابتلا خود به بیماری نمی‌شود. اما فاكتورهای كبدی خون كه میزان فعالیت آنزیم‌های كبدی را نشان می‌دهند به شدت بالا می‌رود كه نشان‌دهنده بر هم خوردن تعادل در كبد و آغاز بیماری است.
روند بیماری در بیماری هپاتیت C سریع‌تر و آسیب‌های حاصل از آن شدیدتر است. از جمله آسیب‌های جانبی این بیماری دردهای مفصلی و از بین رفتگی بافت كلیه است. متأسفانه بیماری هپاتیت C بیش از ۸۰ درصد موارد به سیروز كبدی می‌انجامد. با تشخیص سریع بیماری و بهره‌گیری از داروهای كمكی و بازدارنده می‌توان از تخریب بیشتر بافت كبد جلوگیری كرد و بیماری را تا حدی كنترل كرد. هپاتیت‌ها به شدت مسری هستند. مهمترین راه انتقال بیماری هپاتیت C از طریق تماس مستقیم با خون فرد بیمار و آلوده است. متأسفانه این بیماری در زندانها و در معتادان تزریقی آمار بالایی نشان می‌دهد. درمان بیماری بسیار پرهزینه و مشكل است. مهمترین راه مقابله جلوگیری از انتقال ویروس است. واكسن بیماری هپاتیت C تا به امروز كشف نشده است. اما واكسیناسیون علیه هپاتیت نوع B بدن را بیش از ۷۵ درصد نسبت به هپاتیت نوع C نیز ایمن می‌كند.    
 

  هپاتیت «سی» C یک بیماری بالقوه مهم و جدی است که اگر خوب و کامل درمان نشود می تواند طی مدتی نه چندان طولانی ، به مرگ بیمار بینجامد. ویروس این بیماری از طریق خون آلوده وارد بدن می شود و با گذشت زمان به کبد صدماتی وارد می کند. در برخی موارد فرد مبتلا، از بیماری خود آگاه نیست و زمانی متوجه می شود که آسیب دائمی به کبد او وارد شده است.
● هپاتیت C چیست ؟
هپاتیت به معنای التهاب کبد است که ممکن است عامل آن ویروس یا فاکتورهای دیگر باشد. سایر عوامل التهاب زا الکل ، داروهایی که تأثیر مضری بر کبد دارند، مواد شیمیایی سمی یا اختلالات خود ایمنی است. به گزارش ایرنا در مجموع ۷نوع شناخته شده هپاتیت ویروسی وجود دارد که عبارتند از: A،B،C،D،E،F،G از میان این شکل های ویروسی نوع HCV ممکن است علت عمده بیماری های مزمن کبدی باشد که حدود ۱۷۰ میلیون نفر درسرتاسر جهان را گرفتار کرده است . حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد از افرادی که در ابتدا به ویروس HCV آلوده شده اند ، ممکن است به نوع مزمن مبتلا شوند، به این معنی که بیماری طی ۶ ماه از بین نمی رود. در حال حاضر هیچ واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به هپایت C وجود ندارد ، اما درمان آن با داروهای مناسب می تواند تکثیر ویروس در بدن را کاهش دهد، یا آن را متوقف سازد. علائم بیماری هپاتیت C مانند سایر بیماری ها درافراد مختلف ، متفاوت است. در بعضی از افراد علائم متعددی دیده می شود و در برخی دیگر اصلاً علائمی بروز نمی کند، به طوریکه ممکن است فرد سالها به این بیماری مبتلا باشد،اما به دلیل عدم وجود علائم از بیماری خود بی خبر باشد. این علائم می توانند بطور متناوب بروز کنند و یا فقط به صورت موقتی باشند، اگرچه آسیب کبدی می تواند در هر صورتی ، چه علائم باشد و چه نباشد، رخ دهد. همچنین این امکان وجود دارد که علائم بیماری شدید باشد،اما هیچگونه آسیب دائمی به کبد وارد نشود و نکته دیگراین است که تنها داشتن یک یا چند علامت بیماری نمی تواند دلیل بر وجود ویروس در بدن شما باشد. علائم تقریباً در ۵ درصد از تمام موارد بیماری بروز می کند که عبارتند از: خستگی ، درد ، تب ، لرز، تهوع و استفراغ ، زردی ، تحریک پذیری در ناحیه شکم و کاهش وزن بدون دلیل. در صورتی که فکر می کنید در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار داشته اید ، بهتر است با پزشک خود در زمینه انجام آزمایش هایی برای تشخیص هپاتیت C مشورت نمایید تا نگرانی تان رفع شود. تنها راه کسب اطمینان از ابتلا یا عدم ابتلا به هپاتیت C آزمایش خون است که می تواند در هر آزمایشگاهی با یک روش ساده انجام گیرد. درصورتیکه نیاز به اطلاعات بیشتر درباره آزمایش های خون دارید با پزشک خود صحبت کنید.
چگونه بیماری هپاتیت C گسترش می یابد ؟
ویروس هپاتیت C تنها می تواند از طریق خون یا فرآورده های خونی سرایت کند. راه های معمول انتقال آن عبارتند از جراحت های ناشی از فرو رفتن سوزن سرنگ آلوده در بدن که درمیان کارکنان مراکز بهداشتی درمانی متداول است - تزریق خون از اواسط سال ۱۳۷۰(پس از این سال بانک های خون نظارت جدی و مستمری را باانجام آزمایش های جدید جهت تشخصیص ویروس هپاتیت C آغاز کردند.) استفاده مشترک از سرنگ - بیمارانی که تحت دیالیز خون قرار می گیرند - انجام طب سوزنی ، سوراخ کردن جایی از بدن یا الکترولیز با سوزن های غیراستریل و غیر بهداشتی - انجام تاتو ( خالکوبی ) با سوزن های غیر استریل و یا سوزن هایی که در رنگ های آلوده فرو برده شده اند - استفاده از وسایل شخصی دیگران مانند تیغ ،مسواک ، ناخن گیر یا سوهان ناخن و سایر لوازمی که ممکن است به خون آغشته باشند. از دیگر راه های انتقال می توان به استفاده مشترک از تیغ ، شانه ، خمیردندان و یا سایر محصولات بهداشتی و دهانی اشاره کرد. روابط میان یک فرد مبتلا و یک فرد سالم که به تماس خونی مثلاً از طریق یک بریدگی یا زخم باز در بدن منجر شود نیز می تواند زمینه ساز ابتلا به هپاتیت C باشد . هپاتیت C همچنین می تواند در هنگام تولد از مادر به فرزند منتقل شود که البته این امر به ندرت اتفاق می افتد. بر طبق مطالعات ، آمار ابتلا از این طریق در حدود ۵ درصد است .تغذیه نوزاد با شیر مادر از راههای انتقال این بیماری به شمار نمی رود. اگر مبتلا به بیماری هپاتیت C هستید یا همسر شما این بیماری را دارد و باردار است یا قصد دارید صاحب فرزندی شوید ، قبلا با پزشک خود در زمینه اقدام های احتیاطی لازم صحبت کنید.
اگر فکرمی کنید به بیماری هپاتیت C مبتلا شده اید چه اقداماتی باید انجام دهید ؟
در صورتی که گمان می کنید ممکن است در معرض خطر ابتلا به هپاتیت C باشید و یا دچار آن شده اید ، لازم است هر چه سریع تر با پزشک معالج خود صحبت کنید و آزمایش های لازم را انجام دهید. اقدام دیگری که می توانید انجام دهید ، مراجعه به آزمایشگاه برای انجام آزمایش مورد نظر است که آزمایشی بسیار ساده و تنها نیاز به یک نمونه از خون شما و صرف چند دقیقه وقت دارد. در بسیاری از بیماران مبتلا به هپاتیت C زمانی علائم بروز می کند که ویروس آسیب جدی به کبد وارد کرده باشد . در صورت عدم درمان ، این بیماری عواقب وخیمی از جمله سیروز کبدی ، نارسایی کبدی ، سرطان کبد و حتی مرگ را نیز به دنبال خواهد داشت .    
 

  هپاتیتC ، یک مشکل بزرگ بهداشتی، اجتماعی است. شیوع آن در بین ممالک مختلف (۱ تا ۵ درصد) با معدل ۳% است. تخمین زده می‌شود که حدود ۱۵۰ میلیون نفر ناقل ویروس هپاتیتC در تمامی دنیا وجود دارند که از این میان ۴ میلیون نفر درآمریکا (۸/۱% جمعیت) و ۵ میلیون نفر در اروپای غربی زندگی می‌کنند. سالیانه درآمریکا این بیماری ۱۰.۰۰۰ قربانی می‌گیرد.
شیوع آن درشرق اروپا احتمالاً بیشتر از غرب اروپا است. در ممالک صنعتی ویروس هپاتیت C در ۲۰% هپاتیت‌های حاد سهیم است و در ۷۰% هپاتیت های مزمن، ۴۰% سیروزهای مرحله‌ی آخر، ۶۰% موارد کارسینومای هپاتوسلولار، ۳۰% موارد پیوند کبد دخالت دارد. حدوث عفونتهای نشانه‌دار باید سالیانه در حدود یک تا سه مورد در هر یکصد هزار نفر باشد، ولی حدوث بالقوه‌ی‌ عفونتهای جدید باید خیلی بیشتر از این‌ها باشد زیرا تعداد بسیاری از مبتلایان به این عارضه بدون نشانه‌ی بالینی هستند و پیگیری نمی‌شوند. هپاتیت C یک بیماری با درجات مختلف پیشرفت است و به طور عمومی دوره‌ی پیشرفت آن کند است. حدود ۱۵% افراد مبتلا به این عارضه خود به خود بهبود پیدا می‌کنند و۲۵% فاقد علائم بالینی هستند و به طور مستمر آمینوترانسفرازهای طبیعی داشته وبه طور کلی، ضایعات بافت شناسیک خوش خیم دارند. به این لحاظ ۴۰% ازاین افراد به طرف بهبودی پیش می‌روند.
قسمت اعظم افرادی که دارای شواهد بیوشیمیایی هپاتیت مزمن C هستند فقط ضایعات نکروانفلاماتوری ملایم تا متوسط و فیبروز مینی‌مال دارند و احتمالاً بیشتر آنها مقهور این بیماری نخواهند شد.
حدود ۲۰% از بیماران مبتلا به هپاتیتC در طی ۱۰ تا ۲۰ سال آتی‌مبتلا به سیروز و عوارض آن گردیده و در غیاب جراحی پیوند کبد فوت خواهند کرد.
● عوامل چندی در این بیماری برای روند به سوی عارضه‌ی سیروز نقش دارند:
۱) سن بیمار: که هرچه سن ابتلای بالاتر باشد پیشرفت سریعتر است.
۲) الکلیسم: تمام تحقیقات نقش فزاینده در ابتلای به سیروز را تأیید می‌کنند.
۳) ادغام عفونتهای همراه مثل HIV و هپاتیت B که پیشرفت این روند را بیشتر می‌کنند.
سالیانه ۱ تا ۴ درصد افراد مبتلا به سیروز، دچار هیاتوسلولارکارسینوما می‌شوند. ازاین رو یک بررسی منظم اولتراسونوگرافیک و تعیین اندازه‌ی آلفا فتوپروتئین alpha-feto protein در نزد بیمارانی که سیروز روی هپاتیت C دارند توصیه می‌گردد. قابل ذکر است که روند سرطانی شدن در بیمارانی که سیروز ندارند خیلی‌ کم است.
هپاتیت Cمزمن ممکن‌است باعث سیروز، نارسایی کبد، سرطان کبد، شود. ۲۰% از بیماران بعد از ۱۰ تا ۲۰ سال دچار سیروز می‌شوند. نارسایی کبدی ناشی از هپاتیت مزمن C یکی از دلایل خیلی شایع برای پیوند کبد در آمریکا است. در کشورهای پیشرفته ممکن است هپاتیت C مزمن، یکی از دلایل خیلی شایع سرطان کبد باشد.
در ایتالیا، اسپانیا و ژاپن حداقل نیمی از سرطان‌های کبد ممکن است ارتباط با HCV داشته باشند. مردان، الکلیک‌ها، بیماران دچار عارضه‌ی سیروز، افراد بالاتراز ۴۰ سال و آنها که سابقه‌ی‌ ۲۰ تا ۴۰ ساله‌ی تماس با ویروس هپاتیت C دارند بیشتر از همه در معرض ابتلای به کانسر کبدی در ارتباط با ویروس هپاتیت C هستند.
HCV ابتدا از راه تماس باخون و یا محصولات خونی منتشر می‌گردد. باتوجه به مراقبتهای خاص پاک‌سازی خون از ویروسهای C (از اواسط ۱۹۹۲) این ویروس از محصولات خونی عاری شده است.
در حال حاضر، داروهای تزریقی یکی ازبیشترین راههای انتقال هپاتیت C است ولی خیلی از بیماران بدون تماس با خون یا مصرف دارو به هپاتیت C مبتلا می‌شوند.
● گروههایی که بیش از همه در معرض خطر هپاتیت C هستند:
▪ آنانی که قبل از ۱۹۹۲ دریافت خون داشته‌اند. زمانی که بعد از آن تست‌های حساس Anti-HCV به کار برده شده.
▪ اشخاصی که گه گاه در معرض دریافت محصولات خون هستند مانند بیماران مبتلا به هموفیلی و پیوند اعضای بدن، نارسایی مزمن کلیه و یا سرطان‌هایی که احتیاج به شیمیوتراپی دارند.
▪ بهداشتکارانی که نوک سوزن وارد بدن آنها می‌شود.
▪ مصرف کنندگان داروهای تزریقی که از چندین سال قبل این کار را می‌کنند.
▪ نوزادانی که از مادران مبتلا به HCV به دنیا می‌آیند.
● گروههایی که کمتر در معرض خطر هستند:
افراد دارای روابط جنسی پرخطر، دارندگان زوج‌های متعدد در روابط جنسی، بیمارانی که کوکائین مصرف می‌کنند (مخصوصاً از راه بینی) و وسایل مشترک به کار می‌برند.
▪ سرایت مادر – جنینی
معمولاً عمومیت ندارند. در بیشتر بررسی‌ها، آمار فقط در حدود ۵% است. بیماری در نوزادان، ملایم و بدون نشانه است. وقتی ویروس در بدن مادر زیاد باشد خطر سرایت به فرزند زیادتر است. شیردادن تأثیری در انتقال بیماری ندارد.
▪ انتقال از راه روابط جنسی
این انتقال در اشخاصی که یک زوجه هستند شایع نیست. اگرچه ثابت نشده است، که هپاتیت C با روابط جنسی انتقال یابد و گزارش بررسی‌های پراکنده با هم تطبیق ندارند. در هر حال انتقال از این راه ۵% گزارش شده است.
افراد دارای شرکای جنسی متعدد باید راهنمایی شوند که دقتهای لازم را به کار ببرند.
▪ انتقال اسپورادیک (پراکنده)
انتقال اسپورادیک در مواردی که منبع، عفونتهای اضافی است نامشخص است. حدود ۱۰% در هپاتیت حاد و ۳۰% در هپاتیت مزمن است. تماس ویروس با زخم یا تزریقات پزشکی است.
▪ ویروس هپاتیت C
دارای قطر (NM ۴۰ تا ۶۰) است دارای پوشش بوده و RAN ویروس از خانواده (Flaviviridae) می‌باشد خیلی زود تغییر شکل می‌دهد و تغییرات سریع در پروتئین دیواره‌ی آن مشکل است یکی از دلایل اختلال در سیستم دفاع بدن باشد حداقل دارای شش ژنوتیپ مهم بوده و پنجاه زیر نمونه خاص خود را دارد – ژنو تیپ la و lb از مشهورترین ژنوتیپها درآمریکا است.
● نشانه‌های کلینیکی
خیلی از بیماران نشانه یا علائمی ندارند، اگر علائمی هم وجود داشته باشد ملایم و غیر اختصاصی و بینابینی است و ممکن است شامل خستگی و احساس ناراحتی و فشردگی در ناحیه‌ی ربع فوقانی شکم، تهوع، بی‌اشتهایی ضعیف و دردهای عضلانی و استخوانی باشد و مشابهاً امتحانات فیزیکی طبیعی است، و یا ممکن است هپاتومگالی یا حساسیت ناحیه‌ی کبدی را نشان دهند. بعضی از بیماران دارای اریتم کف دست یا عروق عنکبوتی شکل روی شکم هستند.
● اشکال مختلف سیروز
وقتی یک بیمار به سیروز مبتلا است با اینکه بیماری را با شدت زیاد دارد، نشانه‌ها و علائم، دیرتر خود را هویدا می‌سازند. علاوه بر خستگی، بیمار ممکن است از ضعف عضلانی، اشتهای کم، تهوع، کم شدن وزن، خارش، ادرار تیره، احتباس مایع در شکم و باد کردگی شکم شکایت کند. در مشاهدات فیزیکی بزرگی کبد و طحال، یرقان، تحلیل عضلانی، تراکشیدگی پوست (excoriation) به آسیت، و تورم زانوها از نشانه‌های بارز هستند.
● عوارض خارج کبدی
عوارضی که اعضای دیگر غیر از کبد را دچار می‌سازد در (۱ تا ۲%) افراد مبتلا به هپاتیتC دیده می‌شود از دسته این عوارض (cryoglobulinemia) که مشخص می‌شود با:
▪ راشهای پوستی مانند پورپورا، واسکولیت و یا کهیر
▪ دردهای عضلانی و مفاصل
▪ بیماریهای کلیه
▪ نوروپاتی
▪ ظهور کریوگلوبین، روماتوئید فاکتور، و کمپلمانهای پایین در سرم قابل ذکر هستند. از دسته عوارض خارجی کبدی دیگر گلومولونفریت‌ها، پورفیریاکوتینوس تاردا Porphynia Cutanea tarda است که ثابت شده است با هپاتیتC رابطه دارد.
▪ آرتریت‌های سرونگاتیو
▪ کراتوکونژونکتیویت‌سیکا
▪ لنفومای بتاسل، تیپ غیر هوچکینی
▪ فیبرومیالژیا
▪ لیکن پلان، نیز ازبیماریهای همراه هپاتیت C ممکن است به حساب آیند ولی ارتباط آنها با هپاتیت C کمتر سندیت دارد.
● تست‌های سرولوژیک Serologic-test
Anti-HCV توسط آنزیم ایمونواسی (EIA) تعیین می‌گردد.
نسل سوم تست (EIA-۳) که امروزه به کار می‌رود خیلی بیشتر از انواع قبلی حساس‌تر و اختصاصی‌تر ‌است. پاسخ مثبت کاذب در همه‌ی نسلهای این تست‌ها گاهی حاصل می‌شود که در این صورت باید از تستهای کمکی دیگر یاری گرفته شود.
بهترین راه تشخیص هپاتیت C استفاده ازآزمایش HCV-RNA است که از طریق Sensitive Polymerase chain reaction=PCR کاربرد دارد. وجودHCV- RNA در سرم نشانه‌ی فعال بودن بیماری است. آزمایش HCV-RNA در بیمارانی که تست EIA در آنها قابل اعتماد نیست در تشخیص کمک کننده است. به عنوان مثال بیمارانی که ضعف دفاعی دارند ممکن است در آنها تست Anti-HCV منفی گزارش گردد در حالی که دچار عفونت HCV هستند علت این امر این است که این افراد به اندازه‌ی کافی آنتی‌بادی برای تعیین آنتی HCV تولید نمی‌کنند تا به روش EIA قابل اندازه‌گیری باشد همینطور هم در هپاتیت حاد ممکن است تست Anti- HCV منفی باشد چون آنتی‌ بادی یک ماه بعد از استقرار بیماری مثبت می‌شود پس لزوم تکرار این تست در آن زمان یعنی یک ماه بعد لازم است. در چنین مواردی انجام تست HCV-RNA تست قابل اعتمادی،به شمارمی‌رود.
● سنجشهای ایمونوبلات Recombinant Immunoblat Assay=RIA
سنجش‌های ایمونوبلات برای تأکید راکتیویته‌ی Anti-HCV به کار می‌روند. این تست‌ها به نام Western blots نیز نامیده می‌شوند. سرم خون بیمار روی استریپ‌های نیتروسلولوزه که چهار نوع پروتئین‌های به هم پیوسته ویروس روی آن‌ها خشکانده (Blotted) شده است انکوبه می‌شود. تغییرات رنگ حاصله روی باندها نشان دهنده‌ی این است که آنتی‌بادی‌ها به پروتئین‌های ویروس پیوسته‌اند. نتیجه‌ی تست به طور واضح وقتی مثبت است که تعداد ۲ یا بیشتر از پروتئین‌های ویروس با مواد نیترو سلولوزه عکس‌العمل‌ نشان دهند و اگر فقط یک باند راکسیون ترکیبی نشان دهد تست مبهم ارزیابی می‌شود.
در بعضی حالات کلینیکی تست‌های تأییدیه توسط ایمونوبلات کمک کننده هستند مثلاً در مورد اشخاصی که دارای Anti-HCV بوده ولی در سنجش EIA جواب منفی برای HCV-RNA دارند.
در زمان بهبود از هپاتیت C ویا مواقعی که عفونت با مقدار کمی ویروس ادامه دارد و این مقدار کم ویروس قابل اندازه‌گیری نیست ممکن است EIA-Anti HCV جواب مثبت کاذب نشان دهند. اگر ایمونوبلات‌ برای Anti-HCV مثبت باشد بیمار به طور مطمئن شفا یافته است و یک آنتی‌بادی مقاوم و دائمی بدون حضور ویروس در خون خود خواهد داشت. اگر ایمونوبلات منفی باشد ولی با روش EIA، آنتی‌HCV مثبت باشد احتمالاً این تست اخیر مثبت کاذب است.
تست‌های ایمونوبلات به طور روتین در بانک‌های خون در مواردی که توسط روش EIA آنتی‌HCV مثبت است به کار می‌روند این تست‌ها بسیار اختصاصی هستند. اما وقتی جواب تست، حاصل ترکیب فقط با یک باند پروتئین باشد و تست مبهم است آن وقت باید از تستهای تعیین کننده‌ی دیگر استفاده کرد. PCR Amplifiction یا تست PCR تشدید یافته از این نوع تست‌های تعیین کننده بوده و ممکن است میزان خیلی پایینHCV-RNA را در سرم نشان دهد .HCV-RNA یک تست قابل اعتماد و اختصاصی در جهت تأیید وجود هپاتیت C است. اگر آزمون اخیر با روش PCR انجام شود مخصوصاً برای آنهایی که ترانس آمینازهای طبیعی ، یا کمی بالادارند و یا در سرم آنها Anti-HCV وجود دارد و یااحتمال وجودچند نوع بیماری کبدی دیگر متصور است مفید به فایده است.
همچنین این تست برای آنها که اختلال ایمونیته دارند و یا تحت پیوند کبد قرارگرفته‌اند ویا نارسایی مزمن کبدی دارند نیز ممکن است هپاتیت C فعال را مشخص کند.
اگرچه هنوز این تست‌ها توسطFDA برای استفاده‌ی عموم تأیید نشده است ولی کیت‌های تجارتی آن وجود دارد.
هنوز کیت‌های PCR استاندارد نشده‌اند و فعلاً خیلی گران هستند و اگر پزشکی طالب آنها است باید از کمپانی‌های خیلی مطمئن آنها را بخواهد.
● راهنمایی‌های بیوشیمیایی در هپاتیت C
▪ در هپاتیت‌C ازدیاد آلانین و اسپارتات آمینو ترانسفراز محدوده‌ی صفر تا بیست برابر ولی معمولاً کمتر از پنج ‌برابر بالای نرمال است.
ک آلانین آمینو ترانسفرازها معمولاً بیشتر از اسپارتات آمینوترانسفرازها هستند ولی در آنانی که دچار سیروز هستند ممکن است این قضیه معکوس گردد.
معمولاً الکالن فسفاتاز و گاماگلوتامین ترانس پیتیدازها نرمال هستند اگر بالاتر باشند سیروز حاکمیت دارد.
▪ فاکتور روماتوئید - پلاکت پایین گلبول سفید پایین معمولاً در بیماران مبتلا به سیروز دیده می‌شود.
▪ آنزیمهای لاکتات دزیدروژناز و کرآتین کیناز معمولاً طبیعی هستند.
▪ تراز آلبومین خون وپروترومبین معمولاً طبیعی است مگر بیماری در مرحله‌ی آخر باشد.
▪ تراز آهن و فریتین خون کمی بالا می‌رود.     دکتر علی زمردی/داخلی
 

  هپاتیت نامی کلی برای بیماری های مختلفی است که باعث بروز التهاب کبدی می شود. کبد ارگانی حیاتی است و عملکرد نامطلوب آن می تواند منجر به بیماری شدید وحتی مرگ شود.
نوشیدن الکل که در شرع مقدس حرام است یا مصرف برخی داروها می تواند باعث ایجاد هپاتیت شود، شایع ترین علت این بیماری عفونت ویروسی است. چند نوع هپاتیت ویروسی شامل: A. B. C .D .E وجود دارد. همه این ویروس ها مشکلات مشابهی را ایجاد می کنند اما به روش های متفاوتی سرایت می یابند. در این مقاله بیماری هپاتیت C و A مورد بحث قرار می گیرد.
هپاتیت C از طریق خون سرایت می کند و در بیش از ۷۰ درصد موارد آلودگی، ویروس در خون باقی مانده و افراد به صورت مزمن یا طولانی مدت حامل ویروس می شوند. تصور می شود که حداقل ۲۰ درصد ناقلین مزمن به طرف سیروز که بیماری پیشرفته کبدی است، پیش می روند. ممکن است رسیدن به این مرحله ۲۰ سال به طول انجامد و احتمال دارد تعداد کمی از مبتلایان به سیروز بعد از چند سال به سرطان کبد دچا شوند. مساله مهمی که در مورد مبتلایان به هپاتیت C باید در نظر گرفت تعداد بسیار زیاد مبتلایان بدون علامت بالینی است. برخی ممکن است به یک بیماری خفیف شبیه سرماخوردگی که احتیاجی به درمان ندارد، مبتلا شوند. در برخی دیگر از افراد ممکن است در ابتدای آلودگی ادرار تیره شده، چشم ها و پوست به رنگ زرد متمایل گردد (زردی) علائم هپاتیت در طول چند هفته ناپدید می گردد اما این لزوما به معنای ناپدید شدن عفونت نیست. آزمایش خون می تواند وضعیت آلودگی فرد را مشخص نماید. زمانی که التهاب ناپدید شدن عفونت نیست. آزمایش خون می تواند وضعیت آلودگی فرد را مشخص نماید. زمانی که التهاب کبد بیش از ۶ ماه طول بکشد بیماری به عنوان هپاتیت C مزمن شناخته می شود. هپاتیت C مزمن می تواند علائم زیر را داشته باشد:
▪ سستی و رخوت خفیف تا شدید
▪ کاهش اشتها
▪ تهوع و استفراغ
▪ دردناک بودن قسمت فوقانی و راست شکم (زیر دنده ها)
▪ تب
▪ درد در ناحیه مفاصل
آنچه در پیش رو دارید مروری بر بیماری هپاتیت C است. این مجموعه بیماران مبتلا به هپاتیت C را در شرایط خاصی همچون بارداری، مراقبت های دندانپزشکی، تغذیه، مصرف تزریقی مواد مخدر و آزمایش های مورد نیاز راهنمایی نموده و پزشکان و پرسنل بهداشتی -درمانی را در مورد نکاتی که لازم است به این دسته بیماران آموزش داده شود، یاری کند.
هپاتیت C نوعی بیماری کبدی است که به وسیله ویروس هپاتیت (HCV) ایجاد می گردد. ویروس در خون افراد مبتلا به این بیماری یافت می شود. عفونت از طریق تماس با خون فرد آلوده به سایر افراد، سرایت می کند.
البته همه مردم در معرض خطر ابتلا به هپاتیت C نیستند. بیشتر افراد مبتلا به هپاتیت C برای تمام عمر ناقل ویروس باقی می مانند. اکثر آنها دچار آسیب های کبدی می شوند، اما تعدادی از افراد اصلا بیمار نمی شوند. بعضی از افرادی که به علت هپاتیت C، دچار آسیب کبدی شده اند، احتمال دارد به عارضه سیروز (جوشگاهی) کبدی و نارسائی کبدی مبتلا شوند که ممکن است چندین سال طول بکشد.
اما چگونه می توان خود را از ابتلا به هپاتیت C و سایر بیماری هایی که از طریق تماس با خون انسان سرایت می یابند، محافظت نمود؟
▪ هرگز مواد مخدر را تزریق ننمایید و در صورت وابستگی به تزریق، آن را متوقف کنید و یک برنامه درمانی رابرای ترک در پیش گیرید. اگر قادر به قطع تزریق مواد مخدر نیستید، از سرنگ و آب به طور مشترک یا مکرر، استفاده نکنید و در مقابل هپاتیت B واکسینه شوید.
▪ مسواک، ریش تراش یا سایر اقلام نظافت شخصی را به طور مشترک استفاده نکنید زیرا احتمال دارد، روی سطح آنها، خون وجود داشته باشد.
▪ در صورتی که کارمند سیستم بهداشتی - درمانی هستید، همیشه وسایل حفاظتی متداول را به کار ببرید و از سوزن ها و سایر وسایل تیز با احتیاط استفاده کنید و در برابر هپاتیت B، واکسینه شوید.
▪ اگر به فکر انجام خالکوبی یا هر اقدامی که منجر به سوراخ شدن پوست می شود هستید، خطرات بهداشتی آن را در نظر بگیرید. شما ممکن است آلوده شوید:
اگر:
۱) بر روی وسایل استفاده شده شما، خون فرد دیگری وجود داشته باشد.
۲) فردی که اقدام به سوراخ کردن پوست به منظور سوراخ کردن گوش یا خالکوبی و... می کند، این کار را به صورت بهداشتی (با شستن دست ها و استفاده از دستکش یک بار مصرف) انجام ندهد.
واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد.
هپاتیت از طریق زیر سرایت نمی کند:
۱) تغذیه با شیر مادر
۲) در آغوش گرفتن
۳) غذا یا آب
۴) استفاده از ظروف به طور مشترک در هنگام خوردن و آشامیدن
۵) عطسه
۶) سرفه
۷) تماس اتفاقی
برخی افراد که در معرض خطر هپاتیت C هستند در مورد ابتلا به هپاتیت های A و B نیز در معرض خطر قرار دارند، با پزشک خود در مورد نیاز به دریافت واکسن هپاتیت B مشورت نمایند.
اما هپاتیت A یک بیماری کبدی است. هپاتیت باعث تورم کبد و توقف کار طبیعی آن می شود.
شما نیاز به یک کبد سالم دارید. کبد کارهای بسیاری برای زنده نگاه داشتن شما انجام می دهد. کبد با عفونت ها مبارزه می کند و باعث می شود خونریزی ها متوقف شوند. کبد داروها و سایر سموم را از بدن خارج می کند. در ضمن انرژی را برای زمان مورد نیاز ذخیره می کند.
هپاتیت A به وسیله یک ویروس ایجاد می شود.
ویروس نوعی میکروب است که ایجاد بیماری می کند. (مثلا آنفلوانزا به وسیله یک ویروس ایجاد می شود.) افراد می توانند ویروس را به هم منتقل کنند. ویروسی که باعث بیماری هپاتیت A می شود. ویروس هپاتیت A نامیده می شود.
هپاتیت A به وسیله تماس نزدیک فردی با فرد دیگری که دارای عفونت است گسترش می یابد. شما از راههای زیر ممکن است به هپاتیت A دچار شوید:
خوردن غذایی که به وسیه فرد مبتلا به هپاتیت A تهیه شده است. نوشیدنی آبی که به وسیله هپاتیت A آلوده شده است (در مناطقی از جهان با وضعیت بهداشتی پایین).
چه کسانی ممکن است به هپاتیت A مبتلا شوند. هر فردی می تواند به این بیماری دچار شود. اما بعضی افراد بیش از دیگران احتمال ابتلا دارند:
▪ افرادی که با فرد مبتلا به هپاتیت A زندگی می کنند.
▪ بچه هایی که به مهدکودک و سایر مراکز مراقبتی روزانه می روند.
▪ افرادی که در این مراکز کار می کنند.
▪ افرادی که به کشورهای دیگر که هپاتیت A شایع است مسافرت می کنند.
هپاتیت A می تواند باعث شود احساس ابتلا به آنفلوانزا پیدا کنید.
ممکن است:
▪ احساس خستگی کنید.
▪ احساس ناراحتی در معده کنید.
▪ تب کنید.
▪ بی اشتها شوید.
▪ دچار درد معده شوید.
▪ دچار اسهال شوید.
بعضی افراد ممکن است موارد زیر را داشته باشند:
▪ ادرار زرد تیره
▪ مدفوع رنگ روشن
▪ پوست و چشم زرد
برخی افراد ممکن است هیچ نشانه ای نداشته باشند. اگر نشانه های مذکور را دارید یا فکر می کنید ممکن است هپاتیت A داشته باشید به پزشک مراجعه کنید. پزشک خون شما را آزمایش خواهد کرد.
اکثر افرادی که به هپاتیت A دچار می شوند خود به خود در عرض چند هفته بهبود پیدا می کنند. ممکن است نیاز به استراحت در بستر برای چند روز تا چند هفته داشته باشید پزشک ممکن است داروهایی برای بهبود علا ئمتان تجویز کند.
شما می توانید واکسن هپاتیت A دریافت کنید. واکسن دارویی است که در زمان سلا متی استفاده می کنید و شما را از ابتلا به بیماری محافظت می کند. واکسن ها به بدن شما یاد می دهند که به ویروس های خاص مانند هپاتیت A حمله کند. واکسن هپاتیت A از طریق تزریق داده می شود. بچه ها می توانند بعد از ۲ سالگی این واکسن را بگیرند. بچه های سن ۲ تا ۱۸ ساله به سه تزریق نیاز دارند. این تزریق ها در طی یک سال صورت می گیرد. بالغین ۲ تا ۳ تزریق را در طول ۶ ماه تا یک سال دریافت می کنند. واکسن ها از شما در برابر ابتلا به هپاتیت A محافظت می کنند. شما به تمام تزریق ها برای محافظت شدن نیاز دارید.
اگر به کشور دیگری مسافرت می کنید حتما تمام تزریق ها را قبل از مسافرت بگیرید. اگر یک مورد تزریق را دریافت نکردید بلا فاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
از راههای زیر می توانید از خود و دیگران در برابر هپاتیت A محافظت کنید:
▪ همیشه دست های خود را پس از توالت و قبل از پخت غذا یا قبل از غذا خوردن بشویید.
▪ اگر مجبور به دست زدن به مدفوع دیگران هستید از دستکش استفاده کنید. پس از آن نیز دست های خود را بشویید.
▪ وقتی به کشور دیگری مسافرت می کنید از آبهای بطری بنوشید. (یا ازقطعات یخ استفاده نکنید و میوه و سبزی را در آب فراوان بشویید.)     نویسنده : سیما غلامیان
 

  هپاتیت (التهاب کبد) می تواند به وسیله بسیاری از داروها و مواد سمی و ویروس های مختلف ایجاد شود که تظاهرات بالینی آنها ممکن است کاملاً شبیه یکدیگر باشد. ویروس های اختصاصی که سبب هپاتیت ویروسی شامل: ویروس هپاتیت HAV) A ) ، ویروس هپاتیت HBV) B )، ویروس هپاتیت HCV)C )، ویروس هپاتیت D (عامل دلتا) و ویروس هپاتیت E( نوعی هپاتیت منتقله از راه گوارشی که به شکل اپیدمی در آسیا و شمال آفریقا و مکزیک مشاهده شده است) می شود. اصطلاح ویروس هپاتیت HGV) G ) به تازگی برای عاملی به کار می رود که به ندرت موجب هپاتیت واضح می شود. تصویر بالینی هپاتیت ویروسی بی نهایت متغیر بوده و از یک عفونت بدون علامت تا یک بیماری برق آسا و کشنده در مدت چند روز متفاوت است.
● هپاتیت A
انتقال عامل این بیماری تقریباً منحصر به راه مدفوعی -دهانی است. انتشار ویروس هپاتیت A از شخصی به شخص دیگر با رعایت نکردن بهداشت فردی و ازدحام جمعیت تشدید می شود. مصرف غذا، آب، شیر و صدف آلوده، به صورت همه گیر یا تک گیر، موجب ابتلا به بیماری می شود.
هپاتیت A در اواخر پائیز و اوایل زمستان شیوع بیشتری دارد. در کشورهای پیشرفته بروز هپاتیت A به علت ارتقای سطح بهداشت کاهش یافته است.
در کشورهای در حال توسعه همگام با کاهش شیوع عفونت های خفیف در دوران کودکی احتمال بروز عفونت شدید در بالغین جامعه افزایش می یابد، همچنین مسافرت به مناطق آندمیک، منشأ عفونت نزد بزرگسالان ساکن مناطق غیرآندمیک است. کانون های اپیدمیولوژیک عفونت هپاتیت A که اخیراً شناسایی شده است شامل مراکز نگهداری کودکان، بخش های مراقبت مخصوص نوزادان و مصرف کنندگان داروهای وریدی است. با این که هپاتیت A به ندرت از راه خون منتقل می شود چند مورد از این بیماری در کسانی که عوامل انعقادی تغلیظ شده را دریافت می کنند، شناسایی شده است.
● هپاتیت B
ابتلا به هپاتیت B انتشار وسیعی در سراسر جهان دارد. شیوع عفونت با این ویروس به عوامل مختلفی از جمله عادات اجتماعی مانند خالکوبی، حجامت، اعتیاد و غیره وابسته است. براساس آمارهای موجود در ایران حداقل دو درصد از جمعیت شهری به این بیماری مبتلا بوده و انتقال از مادران آلوده به نوزادان مهم ترین شیوه انتقال است.
درمان این بیماری به دلیل طولانی بودن و گرانی داروها و نیاز به انجام آزمایش ها و مراجعات مکرر به پزشک، پرهزینه است و گاهی امکان پرداخت آن از سوی بیماران وجود ندارد. این بیماری علاوه بر ایجاد مشکلات مالی و عاطفی در خانواده ها، بار سنگین اقتصادی بر دوش دولت قرار می دهد.
بسیاری از بیماران به علت عدم شناخت زودرس بیماری، در مراحل پیشرفته برای درمان مراجعه می کنند و در نتیجه درمان های موجود برای آنان مؤثر واقع نمی شود.در بیشتر موارد ویروس هپاتیت B از راه های غیرپوستی (و نیز تماس های مخفی پوستی که کمتر جلب توجه می کنند) منتقل می شود. بیماری تقریباً در تمام نقاط بدن افراد آلوده به ویروس هپاتیت B مثل بزاق اشک، مایع مغزی ـ نخاعی، شیره معدی و ادرار و حتی به ندرت در مدفوع بیمار مشاهده می شود.از سویی دو راه غیرپوستی برخورد با ویروس که تازگی به عنوان مهم ترین روش های انتقال ویروس مورد توجه قرار گرفته اند «تماس نزدیک» و «انتقال در هنگام زایمان» است. گروه های دیگری که میزان عفونت در آنها بالاست عبارتند از: افرادی که همسر آنها مبتلا به هپاتیت B حاد است، کسانی که از نظر جنسی بی بند و بار هستند، کارکنان پزشکی که با خون تماس دارند، افرادی که نیاز به تزریق خون مکرر خصوصاً فرآورده های خونی تغلیظ شده (بخصوص هموفیلی ها) دارند، ساکنین و کارکنان آسایشگاه های عقب افتادگان ذهنی و زندان ها و به میزان کمتر، اعضای خانواده بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبدی.
● هپاتیت C
حداقل سه نوع ویروس در بروز این هپاتیت دخالت دارند.هپاتیت C شایع ترین نوع هپاتیت است که به دنبال ترانسفوزیون خون ایجاد می شود.کودکانی که مرتب ترانسفوزیون خون احتیاج دارند یا افرادی که حجم زیادی خون دریافت می کنند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به هپاتیت C قرار دارند.
دوره نهفته هپاتیت C متغیر است که این موضوع گوناگونی عوامل ایجاد کننده هپاتیتC را نشان می دهد.این دوره به طور متوسط بین شش تا ۹ هفته تخمین زده می شود.سیر بالینی هپاتیت C به هپاتیت B شباهت دارد و فقط علائم خفیف تر هستند. در بیشتر موارد حالت ناقل مزمن در افراد مبتلا به وجود می آید و تعداد قابل ملاحظه ای از بیماران به اختلالات مزمن کبدی مبتلا می شوند همچنین خطر ابتلا به سیروز کبدی پس از هپاتیت C افزایش می یابد.به نظر می رسد مخزن اصلی ویروس های عامل هپاتیتC، انسان باشد.شیوع بیماری در کسانی که از خون خون دهندگان حرفه ای استفاده کرده اند، بیشتر است.مواردی از بیماری نیز به دنبال اهدای خون از سوی افراد سالم گزارش شده است که دلالت بر وجود حاملین مزمن عامل یا عوامل بیماری می کند.هپاتیتC از طریق غیر تزریقی نیز قدرت انتقال دارد.تماس نزدیک بین افراد یک خانواده و زوجها و آلوده شدن نوزادان از طریق مادران مبتلا، از دیگر روش های انتقال بیماری است.براساس گزارشی از هندوستان به نظر می رسد که احتمال انتقال هپاتیت C از طریق مصرف آب آلوده نیز وجود داشته باشد.
● هپاتیت D
این ویروس دارای انتشار جهانی است.در کشورهای مدیترانه ای (آفریقای شمالی و اروپای شرقی و خاورمیانه)، عفونت در میان مبتلایان به هپاتیت B به صورت آندمیک وجود دارد و بیماری بیشتر از راه های غیر پوستی، مخصوصاً تماس های نزدیک فردی منتقل می شود. در مناطق غیر آندمیک مثل ایالات متحده و اروپای غربی عفوت HDV مربوط به افرادی است که مرتب در معرض خون و فرآورده های خونی هستند و مشخصاً در معتادان و هموفیلی ها دیده می شود.
● خصوصیات بالینی و آزمایشگاهی
علائم و نشانه ها: هپاتیت حاد ویروسی پس از دوره کمونی که بر حسب عامل به وجود آورنده آن متفاوت است، بروز می کند.به طور کلی دوره کمون هپاتیتA بین ۱۵ تا ۴۵ روز (به طور متوسط چهار هفته) است.
طول دوره کمون در مورد هپاتیت B و D بین ۳۰ تا ۱۸۰ روز ( به طور متوسط چهار تا ۱۲هفته)، هپاتیتC بین ۱۵ تا ۱۶۰ روز (به طور متوسط هفت هفته) و در مورد هپاتیت E بین ۱۵ تا ۶۰ روز (به طور متوسط پنج تا شش هفته) است.علائم پیش درآمد هپاتیت حاد و ویروسی، سیستمیک و کاملاً متغیر است.علائم عمومی مثل بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، خستگی، ناخوشی، درد مفاصل و ماهیچه ها، سر درد، ترس از نور، سرفه و زکام، ممکن است یک تا دو هفته قبل از یرقان بروز کند.یک تا پنج روز قبل از بروز یرقان ممکن است بیمار متوجه تیره شدن ادرار و کمرنگ شدن مدفوع خود شود.با بروز یرقان علائم عمومی پیش درآمد معمولاً خفیف می شود.کبد بزرگ و حساس شده همراه با درد ربع فوقانی راست و ناراحتی است.مدت مرحله پس از یرقان بین دو تا ۱۲ هفته متغیر است.
● پیشگیری
به علت این که درمان خاص در هپاتیت حاد ویروسی وجود ندارد و درمان ضد ویروسی نیز در هپاتیت مزمن ویروسی فقط در بعضی بیماران مؤثر است، بر پیشگیری از طریق ایمن سازی در گروه های پرخطر تأکید می شود.همانطور که گفته شد گروه های پر خطر شامل کارکنان بهداشتی که با خون سر و کاردارند، کارکنان و بیماران بخش همودیالیز، ساکنان و کارکنان آسایشگاه های معلولین، معتادان به داروهای تزریقی، محکومین به حبس های طولانی مدت، افرادی نظیر هموفیلی هایی که نیازمند درمان با مقدار زیادی از مشتقات خونی به مدت طولانی هستند و افرادی که در مناطق با شیوع زیاد بیماری زندگی می کنند یا به این نواحی زیاد سفر می کنند، هستند.
برای پیشگیری پس از تماس های نزدیک با مبتلایان به هپاتیت A تزریق ایمنوگلوبولین در نخستین فرصت ممکن توصیه می شود. این مقدار حتی اگر ۲ هفته پس از تماس با این افراد تزریق شود ممکن است مؤثر باشد.     ژیلا رضائیان عطاری منابع: -۱کتاب بیماری های کبد از دکتر مرتضی داورخان و پروانه بیشه بان -۲کتاب بیماری های عفونی از هاریسون ویراش ۲۰۰۲
  روزنامه ایران
 

  این روزها فصل شروع سرماست و تغییر نسبتاً سریع وضعیت آب وهوایی یک اتفاق نسبتاً ناخوشایند را برای اکثر مردم رقم می زند و آن هم بیماری های دستگاه تنفسی هستند که به رغم آنکه اکثر آنها بیماری های بسیار خوش خیم و غیرحادی محسوب می شوند اما بالاخره هر فرد را برای چند روز دارای علامت ها وحالت های ناخوشایند می کند و در بسیاری از مواقع به خانه نشینی و بستری شدن در منزل می انجامند. سوالات زیادی در ذهن اکثریت مردم در مورد این بیماری های شایع دستگاه تنفسی فوقانی وجود دارد که شاید پاسخ خیلی از آنها را بتوانید در پرسش و پاسخ های زیر پیدا کنید.
۱) چه تفاوتی میان «سرماخوردگی» و «آنفلوآنزا» وجود دارد؟
هر دو بیماری سرماخوردگی و آنفلوآنزا بیماری های دستگاه تنفسی فوقانی هستند اما ویروس های عامل هر کدام با دیگری متفاوت است. از آنجایی که هردو بیماری علائم تقریباً یکسانی دارند در خیلی مواقع تمایز آنها صرفاً از روی علائم ممکن نیست اما به طور معمول علائم بیماری مبتلا به سرماخوردگی خفیف تر از علائم بیمار مبتلا به آنفلوآنزاست.
شایع ترین علامت های فرد سرماخورده عبارتنداز آب ریزش از بینی، سرفه، گلودرد و تب خفیف، شایع ترین علامت های فرد دچار آنفلوآنزا هم عبارتند از تب شدید، لرز، درد بدن، احساس خستگی و کوفتگی بدن.
۲) چرا هنوز واکسن موثری علیه سرماخوردگی ساخته نشده است؟
سرماخوردگی به وسیله حدود ۲۵۰ گونه از ویروس ها پدید می آید. بسیار مشکل است واکسنی تهیه کرد که بدن را در مقابل مثلاً ۲۵۰ گونه ویروس ایمن کند. در ضمن شاید نیازی به تهیه واکسن سرماخوردگی نباشد چرا که سرماخوردگی یک بیماری خفیف است که گلو، بینی و سینوس ها را برای چند روز درگیر می کند و بعد حتی بدون درمان و بدون هیچ عارضه ای خوب می شود.
۳) آیا ممکن است علائم سرماخوردگی فرد صرفاً ناشی از آلرژی باشد؟
اگر کسی آبریزش بینی داشته باشد اما تب یا درد یا خستگی بدن نداشته باشد ممکن است صرفاً دچار یک واکنش آلرژیک باشد. در ضمن اگر علائم بیشتر از دوهفته طول کشید و چشم های فرد هم قرمز بود، علائم به معنی این است که فرد آلرژی دارد. البته این را در ذهن داشته باشید که افراد دچار واکنش های آلرژیک به دلیل مشکلات سیستم تنفسی شان بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سرماخوردگی هستند.
۴) بهترین درمان برای سرماخوردگی چیست؟
درمان قطعی برای سرماخوردگی وجود ندارد. مهم ترین اقدام درمانی، خوردن مایعات زیاد است تا بدن دچار دهیدراسیون (کمبود مایعات) نشود. این مساله می تواند مانع از اضافه شدن عفونت های ثانویه در بدن فرد سرماخورده شود. بهتر است فرد سرماخورده مایعاتی مثل قهوه یا چای نخورد چرا که این مایعات سیستم گردش مایعات در بدن را تا حدی مختل می کند. در مورد غذا هم اگر فرد احساس گرسنگی ندارد بهتر است غذای ساده مصرف کند. سوپ مرغ غذایی است که می تواند برخی علائم را کاهش دهد. سیر هم می تواند تا حدی به فرد کمک کند.
پزشکان معتقدند درمان تب خفیف فقط در کودکان و افراد مسن لازم است و بهتر است افراد جوان سالم هیچ دارویی برای تب خفیف مصرف نکنند. تب خفیف نشانگر مبارزه بدن با ویروس ها و باکتری ها و فعال شدن سیستم ایمنی بدن است.
▪ ملاحظات دارویی سرماخوردگی ها به شرح زیر است:
ـ آسپرین: کودکان و نوجوانان به دلیل احتمال ابتلا به سندرم ری بهتر است آسپرین مصرف نکنند.
ـ آنتی هیستامین ها: بهتر است این داروها برای دو یا حداکثر سه روز باشد.
ـ اسپری های سالین دماغی: محدودیتی برای مصرف آنها وجود ندارد.
ـ قرقره کردن با آب نمک: آب نمک باید رقیق باشد و این تصور که آب نمک غلیظ باعث بهبود سریع تر می شود کاملاً بی اساس است.
۵) مصرف ویتامین C یا روی در بهبود سرماخوردگی موثر است؟
در برخی مطالعات قبلی نشان داده شده بود که مصرف اسپری های داخل بینی حاوی روی، می تواند احتمال ابتلا به سرماخوردگی را کاهش دهد اما مطالعات دقیق تر جدید نشان داده که این ادعا صحت ندارد و مصرف این اسپری ها مانع بروز سرماخوردگی نمی شود.
در مورد ویتامین C این تصور باستانی وجود دارد که مصرف ویتامین C می تواند باعث کاهش احتمال ابتلا به سرماخوردگی شود اما یک تحقیق جدید در ایالات متحده آمریکا- که جمع بندی تحقیقات انجام گرفته در ۶۵ سال اخیر بود- نشان داده مصرف ویتامین C روزانه هم تاثیر بسیار کمی در کاهش ابتلا به سرماخوردگی دارد اما در عوض کسانی که در روزهای اول ابتلا به سرماخوردگی ویتامین C مصرف کرده اند دوره های کوتاه تر با علامت های کمتر از سرماخوردگی را تجربه کرده اند.
بهترین راه دفاع در مقابل ابتلا به سرماخودرگی تقویت سیستم ایمنی بدن است.
خوردن غذاهای پر از ویتامین (مواد غذایی سبز تیره) مثل اسفناج که پر از ویتامین A وC است یک راهکار مناسب است ضمن اینکه ماست های کم چرب هم می توانند سیستم ایمنی بدن را فعال سازند. ورزش مناسب و منظم هم راه دیگری برای تقویت سیستم ایمنی بدن است. ثابت شده که ورزشکاران اندکی کمتر از افراد عادی به سرماخوردگی دچار می شوند اما سرماخوردگی آنها خیلی خفیف تر است.
۶) لزوم مراجعه به پزشک یا استفاده از آنتی بیوتیک
معمولاً یک سرماخوردگی ساده نیازی به مراجعه به پزشک یا درمان آنتی بیوتیک ندارد چرا که سرماخوردگی به وسیله ویروس ها به وجود می آید و آنتی بیوتیک ها علیه باکتری ها موثر است نه علیه ویروس ها.
اما یک سرماخوردگی ساده هم ممکن است باعث عفونت سینوس ها شود. اگر در راه تخلیه معمول سینوس ها انسداد به وجود بیاید احتمال التهاب در سینوس و سپس عفونت آن وجود دارد. در عین حال سرماخوردگی ممکن است باعث عفونت گوش هم شود. ممکن است عفونت سینوس یا گوش خود به خود خوب شود اما گاهی هم نیاز به درمان آنتی بیوتیک وجود دارد.
علائم عفونت گوش شامل درد گوش، تب و احساس پری درون گوش است.
علائم عفونت سینوس شامل آبریزش بینی، درد صورت و احساس فشار در پیشانی.
۷) استراحت در زمان سرماخوردگی
بهتر است فردی که دچار سرماخوردگی می شود در روزهای اول سرماخوردگی در خانه استراحت کند. در صورت استراحت فرد بیمار زودتر خوب خواهد شد و در ضمن موجب انتقال بیماری به دیگران نخواهد شد.
۸) ممانعت از ابتلا به بیماری
شستن دست ها، هم سرماخوردگی و هم آنفلوآنزا شیوه انتقال یکسانی دارند- انتقال قطرات کوچک حاوی ویروس از طریق عطسه یا سرفه- به فرد دیگر، در صورتی که افراد رعایت نکات بهداشتی را بکنند و دست های خود را بشویند و دست خود را به سمت چشم یا بینی خود نبرند می تواند مانع از بروز بیماری در خود شود توصیه های زیر برای کاهش میزان ابتلا به سرماخوردگی مهم است:
▪ شستن منظم دست ها
عطسه یا سرفه کردن در یک دستمال یا حداکثر در داخل دست های خود شخص و سپس شستن دست ها.
▪ عطسه نکردن به سمت افراد دیگر
▪ عدم لمس چشم ها، بینی یا دهان با دست نشسته
▪ شست وشوی منظم حوله ها و سایر وسایل مورد استفاده جمعی
۹) آیا سرمای محیط در ابتلا به سرماخوردگی موثر است؟
شاید قدیمی ترین ایده عمومی در مورد سرماخوردگی این است که افراد در صورتی که در جای سرد قرار بگیرند، به خصوص اگر لباس آنها کافی نباشد سرما می خورند اما مساله این است که سرماخوردن فقط با وجود ویروس سرماخوردگی در بدن ممکن است. ممکن است هوای سرد علائم بیماری را تشدید کند یا باعث تضعیف سیستم ایمنی و طولانی تر شدن دوره بیماری شود اما سرما به تنهایی نمی تواند عامل این بیماری باشد.
۱۰) چرا کودکان خیلی اوقات حالت سرماخوردگی دارند؟
بیشترین انتقال ویروس سرماخوردگی در بین کودکان دبستانی رخ می دهد، کودکان در این سن هم کمتر بهداشت را رعایت می کنند هم سیستم ایمنی آنها ضعیف تر است و هم سرماخوردگی آنها طولانی تر می شود و در نتیجه احتمال انتقال بیماری از آنها به دیگران افزایش نمی یابد. در این مساله انتقال حداکثری نشستن دست ها هم بسیار مهم است.     دکتر امیر صدری
 

  وبا یک عفونت حاد روده ای ناشی از باکتری «ویبریو کلرا» است. این بیماری دوره پنهانی یاکمون (فاصله زمانی میان آلودگی به میکروب و ظهور علایم) کوتاهی دارد که از یک تا پنج روز متغیر است. باکتری وبا یک سم روده ای تولید می کند که باعث اسهال آبکی، حجیم و بی درد می شود و به سرعت در صورت عدم درمان باعث کم آبی و مرگ می شود. در اغلب بیماران استفراغ هم رخ می دهد.اغلب افرادی که با میکروب وبا آلوده می شوند بی علامت هستند یا علایم خفیفی نشان می دهند. هنگامی که بیماری رخ می دهد بیش از ۹۰ درصد موارد شدت ملایم تا متوسطی دارد و تمیز دادن آن با سایر انواع اسهال حاد مشکل است. در کمتر از ۱۰ درصد بیماران علایم شاخص وبا با علایم متوسط یا شدید کم آبی رخ می دهد.
● سابقه همه گیری های وبا
آن نوع از میکروب وبا که هفتمین همه گیری جهانی وبا در حال حاضر جریان دارد به نام ویبریو کلرای O۱، بیوتیپ التور نامیده می شود. همه گیری جهانی وبای فصلی از سال ۱۹۶۱ آغاز شد. هنگامی که این نوع میکروب وبا برای اولین بار در یک همه گیری وبا در سلبس اندونزی پدیدار شد، بیماری پس از آن به سرعت به کشورهای آسیای شرقی گسترش یافت و در سال ۱۹۶۳ به بنگلادش، در سال ۱۹۶۴ به هند، در سال ۱۹۶۵ و ۱۹۶۶ به شوروی، عراق و ایران رسید.
وبا در سال ۱۹۷۰ آفریقای غربی را مورد حمله قرار داد، محلی که بیش از ۱۰۰ سال بود که وبا در آن رخ نداده بود، بیماری به سرعت به تعدادی از کشورهای آفریقایی گسترش یافت و در اغلب نقاط این قاره شکل محلی (آندمیک) به خود گرفت. وبا در سال ۱۹۹۱ آمریکای جنوبی را فرا گرفت، این منطقه نیز بیش از یک قرن بود که عاری از وبا بود. بیماری در طول یک سال به ۱۱ کشور گسترش یافت و نهایتاً تمام این قاره را فرا گرفت. تا سال ۱۹۹۲ تنها میکروب وبای گروه سرمی O۱ باعث همه گیری های وبا می شد، انواع دیگر میکروب تنها در موارد تک گیر و پراکنده دیده می شوند. اما از انتهای سال ۱۹۹۲ شیوع وسیع وبا در بنگلادش و هند آغاز شد که توسط یک گروه سرمی تا آن موقع ناشناخته میکروب وبا _ که O۱۳۹ یا میکروب بنگال نامیده شد. در حال حاضر این نوع جدید میکروب در ۱۱ کشور آفریقای شرقی یافت شده است.
● انتقال
وبا توسط آب و غذای آلوده منتقل می شود، شیوع ناگهانی و وسیع وبا معمولاً ناشی از آلودگی منابع آب است. وبا تنها در موارد نادری به صورت شخص به شخص منتقل می شود. در مناطقی که بیماری به صورت بومی شیوع بالایی دارد، معمولاً کودکان کم سن به آن مبتلا هستند، البته نوزادانی که شیر می خورند ندرتاً مبتلا می شوند.میکروب وبا اغلب در محیط های آبی یافت می شود. بخشی از فلور نرمال میکروبی نهرها است و اغلب با افزایش رشد جلبک ها (پلانکتون) که تحت تاثیر درجه حرارت آب قرار دارد همراهی دارد. انسان ها نیز منابع شکل بیماری زای ویبریو کلرا هستند.
● درمان
هنگامی که وبا در اجتماعی که برای مقابله با آن آماده نیستند رخ می دهد میزان مرگ ومیر در میان مبتلایان ممکن است تا ۵۰ درصد برسد _ که معمولاً به خاطر نبود تسهیلات درمانی است یا اینکه درمان دیرتر از زمانی تجویز می شود که بتواند موثر واقع شود. بر عکس در صورتی در کشورهایی که برنامه مستقر کنترل بیماری های اسهالی وجود دارد و پاسخی سازمان یافته به شیوع بیماری داده می شود میزان مرگ ومیر در مبتلایان به کمتر از یک درصد خواهد رسید.اغلب موارد اسهال ناشی از میکروب وبا را می توان با محلول ORS (محلول خوراکی جایگزینی آب و املاح) درمان کرد. در طول یک همه گیری وبا ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران را می توان تنها با ORS درمان کرد و تنها معدودی از بیماران که دچار کم آبی شدید هستند نیاز به تزریق سرم داخل وریدی دارند.
در موارد شدید وبا تجویز آنتی بیوتیک موثر می تواند حجم و مدت اسهال و نیز دوره زمانی دفع میکروب در مدفوع را کاهش دهد. تتراسیکلین داروی انتخابی برای وبا است اما به طور فزاینده ای مقاومت نسبت به آن مشاهده می شود. سایر آنتی بیوتیک هایی که بر روی میکروب وبا موثرند (در صورتی که میکروب حساس باقی مانده باشد) شامل کوتریموکسازول، اریترومایسین، داکسی سایکلین، کلرفنیرامین و فورازولیدون می شوند.
● کنترل همه گیری و اقدامات پیشگیری
هنگامی که وبا در اجتماعی ظاهر می شود انجام سه اقدام ضروری است:
۱) دفع بهداشتی فضولات انسانی
۲) فراهم آوری کافی آب آشامیدنی سالم
۳) بهداشت مناسب مواد غذایی.
اقدامات موثر برای بهداشت مواد غذایی شامل این موارد می شود: پختن کامل مواد غذایی و خوردن آنها در حالی که هنوز داغ هستند؛ پیشگیری از آلودگی مواد غذایی پخته شده از طریق تماس آنها با مواد غذایی خام و نیز آب و یخ، سطوح آلوده یا مگس ها، اجتناب از خوردن سبزیجات و میوه جات خام مگر در صورتی که ابتدا پوست کنده شده باشند، شستن دست ها پس از اجابت مزاج و به خصوص پیش از تماس با غذا یا آب آشامیدنی به همان اندازه مهم محسوب می شود.درمان کلی افراد با آنتی بیوتیک یا «آنتی بیوتیک درمانی جمعی برای پیشگیری» هیچ اثری در جلوگیری از گسترش بیماری ندارد، همچنین محدود کردن مسافرت و تجارت بین کشورها یا مناطق مختلف یک کشور نیز نمی تواند از همه گیری بیماری جلوگیری کند. البته استقرار پایگاه های بهداشتی در مرزها برای انجام اقدامات کنترلی و نیز همکاری میان موسسات و کشورها می تواند به مقابله با وبا کمک کند.در برخی از کشورها در حال حاضر مقادیر محدودی واکسن خوراکی وبا وجود دارد که می تواند برای چند ماه در مقابل وبای ناشی از ویبریوکلرای O۱ محافظت ایجاد کند. این واکسن ها می تواند برای افرادی که به مناطق با شیوع بالا مسافرت می کنند مفید باشد، اما واکسیناسیون در مقیاس گسترده توصیه نمی شود.
علت آن است که استفاده از واکسن برای پیشگیری یا کنترل شیوع وبا ممکن است حس کاذب امنیت در افراد واکسینه شده و مقامات بهداشتی ایجاد کند و باعث نادیده گرفتن اقدامات موثرتر بهداشتی شود.مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۷۳ داشتن مدرک واکسیناسیون وبا را از مقررات بهداشتی بین المللی حذف کرد. بنابراین در حال حاضر هیچ کشوری از افراد ورودی به آن کشور تقاضای مدرک واکسیناسیون وبا نمی کند.
● برخی نکات مهم
▪ میکروب وبا می تواند در مواد غذایی مختلف در درجه حرارت های معمول محیطی حداکثر تا ۵ روز زنده بماند و در صورتی که درجه حرارت بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتی گراد باشد تا ۱۰ روز زنده می ماند. میکروب وبا در صورت یخ زدگی زنده باقی می ماند. با این حال درجه حرارت های پایین تکثیر این میکروب را کاهش می دهد و ممکن است میزان آلودگی را کاهش دهد.
▪ میکروب وبا به اسیدی بودن و خشک بودن محیط حساس است بنابراین موادغذایی که در ۴.۵ PH = یا کمتر تهیه می شوند یا خشک می شوند بی خطرند. تشعشع گاما و درجه حرارت بالای ۷۰ درجه سانتی گراد میکروب را از بین می برد و غذاهایی که تحت تاثیر این دو عامل قرار گرفته باشند، سالمند.
▪ غذاهایی که بیشترین خطر را دارند شامل غذاهای دریایی و سبزیجات هستند که ممکن است خام مصرف شوند.     نوید زراعتی

  ● سیاه زخم چیست؟
عامل آن باسیل بزرگ گرم مثبت با توانایی تولید اسپور میباشد. که اسپور نسبت به شرایط سخت محیطی بسیار مقاوم بوده و مدت طولانی در هوا و بویژه خاک زنده میماند. باسیل آنتراکس در حیوانات بیشتر دیده می شود لذا افرادیکه در تماس بیشتر با حیوانات و فرآورده های حیوانی آلوده قرار دارند، بیشتر گرفتار میشوند.
● راههای انتقال بیماری کدام است؟
تماس با اسپورهای آلوده کننده میکروب از طریق پوستی، مخاطی، تنفسی و یا سیستم گوارشی با انتقال از فرد به فرد بسیار نادر است.
● دوره نهفتگی بیماری
حدود ۷ روز پس از تماس می باشد. تعداد ۸۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ میکروارگانیسم برای آلودگی از راه تنفسی لازم است.
● علائم بیماری کدامند؟
در نوع پوستی اغلب به صورت تورم موضعی و یا زخم پوستی بدون درد، سیاه رنگ، نکروز شونده با بجا ماندن اثر بعد از بهبودی یا eschar میباشد.
آنتراکس تنفسی ممکنست دارای علائمی شبیه آنفلوآنزا بوده و در موارد پیش رفته به صورت پنومونی هموراژیک تظاهر نماید که میتواند مرگ زا باشد.
● تشخیص بیماری چگونه است؟
کشت خون مثبت به همراه رنگ آمیزی گرم Gram Stain
روشهای تشخیصی اختصاصی آزمایشگاهی
● روشهای پیشگیری کدامند؟
استفاده از واکسیناسیون در افراد در معرض خطر
مصرف آنتی بیوتیک پنی سیلین ، داکسی سیکلین و ترجیحاً سیپروفلوکساسین زیر نظر پزشک
واکسن سیاه زخم از سویه Sterne باسیلوس آنتراسیس که توکسین در مقادیر غیرکشنده تولید میکند و میتواند آنتی بادی محافظ ایجاد نماید، تهیه می گردد.
ایمونیزاسیون به کمک ۲ نوبت تزریق زیرجلدی به فواصل دو هفته و سپس ۳ تزریق در ماههای ۶ ، ۱۲ و ۱۸ صورت میگیرد. تزریق بوستر سالیانه نیز توصیه می شود.
تزریق واکس برای افراد سالم ۶۵ ـ ۱۸ سال مجاز می باشد و برای خانمهای حامله نباید مورد استفاده قرار گیرد.
● درمان کدامند؟
با استفاده از آنتی بیوتیکهای پنی سیلین ـ داکسی سیکلین و ترجیحاً سیپروفلوکساسین زیر نظر پزشک می باشد. تا کنون مقاومت قابل ملاحظه گزراش نشده است.
شروع سریع درمان کمک کننده است.
آنتراکس نوع تنفسی بعد از شروع علائم بالینی علی رغم درمان ۱۰۰% کشنده می باشد.
● چگونگی برخورد با موارد مشکوک (بسته ها یا نامه های پستی)به آلودگی با باسیل سیاه زخم
How to identify suspicious packets & Letters
راههای شناسایی بسته های مشکوک به باسیل سیاه زخم :
برخی مشخصات بسته های مشکوک به الودگی عبارتند از :
▪ بسته بندی های بزرگتر از حد معمول یا با وزن بیش از حد معمول
▪ پاکت های بدون نشانی و یا با عنوان نادرست
▪ هر گونه احساس برآمدگی یا وجود جسم خارجی در درون پاکت
▪ بسته های لفاف پیچ شده بیش از حد با طناب، چسب و …
▪ شواهد دال بر وجود ورقه آلومینیومی یا موارد مشابه درون پاکت
▪ بسته های با ظاهر فریبنده یا دارای صدای خش خش (بعد از تماس دست)
▪ وجود عناوین خاص روی بسته مانند محرمانه است یا شخصی و …
▪ عدم هم خوانی مهر منطقه پستی با نشانی فرستنده
▪ وجود لکه چربی ـ هر گونه بو یا تغییر رنگ مشخص بر روی پاکت مشکوک و …
● چگونگی نقل و انتقال بسته های مشکوک به باسیل سیاه زخم یا هر عامل بیولوژیک تهدید کننده دیگر
در این موارد توجه به نکات ذیل الزامی است :
▪ قدم اول حفظ آرامش و دوری از ترس و اضطراب است.
▪ هرگز محتویات بسته ها یا پاکت های مشکوک را تکان نداده و یا خالی نکنید.
▪ پاکت یا بسته مشکوک را باید در کیسه پلاستیکی ضخیم یا پارچه محکم ضخیم و یا ظرف و سطل دردار که امکان نفوذ محتویات آن به خارج نباشد قرار داد.
▪ به محض برخورد با هر پاکت یا بسته مشکوک چنانچه در محل کار خود هستند سریعاً مسئول ارشد یا مسئول حراست سازمان و یا پلیس را مطلع نمائید.
▪ در صورت دسترسی به طور مستقیم با پلیس ۱۱۰ تماس حاصل فرمائید.
▪ پاکت یا بسته مشکوک را هیچگاه قبل از اطلاع به مراجع ذیربط جابجا ننموده و از نشان دادن آن به دیگران و یا از بررسی آن جداً خودداری نمائید.
▪ افراد حاضر در محل را از وجود بسته مشکوک با خبر سازید.
سپس محل را ترک کرده و درها را کاملاً بسته و از ورود افراد به محل جلوگیری نمائید.
سیستم تهویه را خاموش نمائید.
▪ دستها را جهت جلوگیری از انتشار آلودگی به صورت و یا پوست و سایر نواحی بدن، کاملاً با آب و صابون شسته و از به کار بردن مواد ضد عفونی کننده مانند الکل خودداری نمایید.
▪ در مورد افرادی که در معرض آلودگی قرار گرفته اند و یا احتمال تماس و برخورد را خواهند داشت باید دستورالعمل های پیش گیری اشاره شده جهت جلوگیری از ابتلا به بیماری اجرا شود.
▪ در صورت امکان فهرست افرادی که هنگام دریافت بسته مشکوک در محل حاضر بوده و یا به نحوی با نقل و انتقال بسته در ارتباط بوده اند را تهیه و در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیروی انتظامی قرار دهید.
● چه کسانی باید پاکت های مشکوک را تحویل گیرند؟
در ایران تمام بسته ها در اختیار آزمایشگاههای رفرانس کشور به نشانی تهران ـ خیابان دماوند ـ بیمارستان بوعلی قرار داده می شوند.
● توجه
تمام افرادی که به نحوی در تماس و برخورد با بسته های مشکوک به آلودگی به باسیل سیاه زخم قرار دارند باید از وسایل محافظتی مانند دستکش ـ لباس مخصوص (گان محافظ) ـ ماسک یا فیلتر مناسب و در صورت امکان عینک محافظ استفاده نموده و بعد از اتمام کار و تعویض کامل لباس ها دست های خود را با آب و صابون بشویند.
شرایط آزمایشگاههای مسئول در شبکه بهداشتی جهت بررسی و تشخیص باسیل سیاه زخم
از آنجائیکه اسپورهای باسیل سیاه زخم نسبت به شرایط سخت محیطی فوق العاده مقاوم بوده و می توانند سالها در خاک، سطح پوست و هوای آلوده زنده بمانند لذا توجه به شرایط ایمنی آزمایشگاه حین کار یا نمونه های مشکوک به باسیل آنتراکس دارای اهمیت خاص است و آزمایشگاههای مسئول بررسی و تشخیص این نمونه ها باید واجد تمامی شرایط ذیل باشند :
▪ کارکنان آزمایشگاه باید همواره از دستکش، گان یا لباس محافظ، ماسک مخصوص یا فیلتر مناسب و در صورت امکان عینک محافظ استفاده نمایند و از هر گونه تماس مستقیم با نمونه مشکوک پرهیز نمایند.
▪ تمامی آزمایشگاهها باید زیر هود بیولوژیکی صورت گیرد. در مورد باسیل شاربن (سیاه زخم) که از میکروارگانیزم های با خطر احتمالی گروه ۳ (Risk Group ۳) است، سطح ایمنی بیولوژیکی
Biosafety level (BSL) مورد نیاز حداقل کلاس III می باشد.
در این شرایط امکان فعالیت های تشخیصی بر روی مواد تولید کننده ذرات ریز آئروسل که سبب انتشار عفونت از طریق هوا می گردند میسر می باشد.
کلیه فعالیت های آزمایشگاهی باید در یک اطاق مجزا و مجهز به هود بیولوژیکی حداقل کلاس II انجام گیرد.
▪ قابلیت مهر و موم نمودن اطاق جهت عفونت زدایی
▪ سیستم تهویه :
سیستم airflow (هوای جاری) به همراه بازیابی هوای صاف شده حتماً موجود باشد.
وجود سیستم تهویه از طریق ساختمان و یا به طور مجزا.
▪ اطاق کار مجهز به درب ورود به صورت دو در پشت سر هم باشد (Double-door entry)
▪ دستگاه اتوکلاو باید در اطاق کار و همچنین جداگانه در آزمایشگاه موجود باشد.
▪ پس از اتمام کار باید لباس ها را درآورده و اتووکلاو نمود و یا در کیسه مخصوص قرار داده و معدوم شود و سپس دست ها را کاملاً با آب و صابون شستشو داد.
▪ تمامی سطوح هود بیولوژیک و هم چنین میزهای کار و تمامی وسایل مورد استفاده را باید کاملاً با هیپوکلریت ۵% و یا فنل ۱۰% ضدعفونی نمود.
● توجه :
باسیل سیاه زخم نسبت به فورمالین ۵% ـ گلوتارالدئید ۲% هیپوکلریت ۵% حساس است (بهتر است وسایل یک شب در محلولهای فوق بماند.)
جهت استریلیزاسیون می توان از اتووکلاو با دمای مرطوب ۱۲۱؛c فشار ۱۵PPS به مدت حداقل ۳۰ دقیقه استفاده نمود.
● چگونه افرادی را که در معرض آلودگی با باسیل سیاه زخم قرار گرفته اند بشناسیم :
این کار با استفاده از دو روش امکان پذیر است :
▪ کشت سواب از بینی افراد مشکوک
▪ تعیین (Ab) آنتی بادی بویژه سطح بالا روند آنتی بادی ضد باسیل سیاه زخم در افرادی که در معرض قرار گرفته اند.     مرکز تحقیقات آزمایشگاههای رفرانس آبان ماه ۱۳۸۰ Reference: *CDC Updated : Recommendations for Handling Suspicious Packages or Envelopes, OCT ۲۷.۲۰۰۱. CDC Updated: CDC Addresses public Health Questions About Anthrax, OCT. ۱۷.۲۰۰۱. CDC Updated: Anthrax antibiotic Treatments and CDC disease detective status, OCT. ۱۷.۲۰۰۱. CDC Updated: Facts about anthrax testing and on-going investigations OCT. ۱۶.۲۰۰۱. CDC Advisory: How to Handle Anthrax and other Biological Agent threats OCT. ۱۲.۲۰۰۱. WHO Laboratory Biosafety Manual. / Geneva ۱۹۹۷. Material Safety Data Sheets (MSDS), Population and Public Health B ranch (Formerly LCDC) Canada / OCT. ۲۰۰۱. * Centers For Disease Control and Prevention / Atlanta. USA. http://www.hbi.ir/hosting/referance/rli/scientific/mikrob.htm
 

  سل یا توبرکولوز (TB) بیماری عفونی ناشی از میکروبی به نام میکوباکتریوم توبرکولوز است که عمدتاً ریه ها را درگیر می کند، ولی گاهی به سایر قسمت های بدن نیز حمله و آنها را نیز درگیر می کند که به آن سل خارج ریوی می گویند. سل به راحتی قابل تشخیص و درمان است، ولی در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می تواند نتایج مصیبت باری به وجود بیاورد.
این بیماری مشابه سرماخوردگی از راه هوا منتقل می شود. فقط افرادی که مبتلا به سل ریوی هستند، قابلیت انتقال بیماری به دیگران را دارند. این افراد از طریق سرفه، عطسه، صحبت، بزاق، خندیدن یا آواز خواندن، میکروب بیماری را (که تحت عنوان باسیل شناخته می شود) در هوا پخش می کنند. زمانی که فرد سالم، هوای حاوی میکروب را استنشاق می کند، آلوده می شود، ولی بیمار نمی شود.
خوشبختانه این بیماری تنها به واسطه تماس طولانی مدت و نزدیک فرد سالم با فرد بیمار منتقل می شود. مهم ترین عامل خطر انتقال بیماری، خانه های کوچک و پرجمعیت و همه مکان های پرازدحام است.
فهم تفاوت میان آلوده شدن با باسیل سل و بیماری ناشی از آن بسیار مهم است. فرد آلوده (به باسیل سل)، میکروب بیماری را در بدن دارد، اما سیستم دفاعی بدنش از وی در مقابل گسترش بیماری محافظت می کند. این فرد قابلیت انتقال بیماری به دیگران را ندارد. در مقابل فرد مبتلا به بیماری سل (فعال)، رنجور، نزار و دارای علائم است و اگر درمان مناسب صورت نگیرد، بیماری را به دیگران انتقال می دهد و در عرض چند ماه تا چند سال می میرد.
● چه کسی در معرض خطر ابتلا به بیماری است
هر فردی ممکن است به سل مبتلا شود. این بیماری تمامی افراد از نژادهای مختلف، سنین و سطوح درآمدی متفاوت را درگیر می کند. عوامل ذیل با خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری همراه هستند.
- تماس نزدیک با فرد مبتلا به بیماری سل فعال
- عفونت اچ آی وی
- فقر
- سوءتغذیه
- بی خانمانی
خطر بروز بیماری فعال کاملاً وابسته به سیستم دفاعی میزبان است. بعضی وضعیت ها مانند ابتلا به ایدز، دیابت، اعتیاد تزریقی و درمان طولانی مدت با کورتیکواستروئیدها (کورتون) به دلیل اختلال در سیستم دفاعی بدن، فرد را مستعد ابتلا به بیماری سل می کنند.
● علائم بیماری
۱) فرد آلوده و بدون بیماری فعال، بی علامت است.
۲) فرد مبتلا به سل ریوی تعدادی یا همه علائم زیر را خواهد داشت، گرچه ممکن است بدون علامت نیز باشد
- سرفه مداوم
- کاهش وزن
- تب
- کاهش اشتها
- خستگی
- عرق شبانه
- تنگی نفس
- خلط خونی
۳) فرد با سل خارج ریوی بسته به عضو درگیر علائم متفاوتی را بروز خواهد داد.
- کاهش وزن
- تب
- عرق شبانه
- در صورت درگیری غدد لنفاوی؛ ورم همراه خروج چرک
- در صورت گرفتاری مفاصل؛ درد و تورم
- در مننژیت سلی؛ سردرد، تب، سفتی گردن و خواب آلودگی
● تست پوستی سل چیست
این آزمایش آلودگی فرد با باسیل سل را مشخص می کند. معروف ترین آزمایش پوستی سل تست مانتو است. در این روش مقدار بسیار کمی ماده (حاوی آنتی ژن تخلیص شده سل) به پوست ساعد تلقیح می شود. سه روز بعد محل تلقیح از نظر برجستگی و اندازه آن بررسی می شود. اگر برجستگی از حد مشخصی بیشتر باشد فرد آلوده به باسیل در نظر گرفته می شود. تفسیر این آزمایش در افرادی که واکسن سل دریافت کرده اند، باید توسط پزشک معالج صورت گیرد.
● بیماریابی و تشخیص
بررسی نمونه خلط زیر میکروسکوپ موثرترین روش کم هزینه در بیماریابی سل ریوی افراد مشکوک است. سل براساس شرح حال، معاینه های بالینی و تست های آزمایشگاهی و رادیولوژیک تشخیص داده می شود.
● واکسن سل
هنوز واکسنی که به طور موثر از سل ریوی پیشگیری کند، وجود ندارد. واکسن BCG (باسیل کالمت گورین) در سال ۱۹۲۱ (۱۳۰۰هجری شمسی) ارائه شد. همان طوری که پیش از این نیز اشاره شد، این واکسن از دو فرم بسیار کشنده سل در سال های اولیه زندگی جلوگیری کرد، ولی در پیشگیری از سل ریوی در بالغان ناتوان است. BCG، ۸۰ سال پیش عرضه شد و از آن زمان تاکنون در سراسر دنیا استفاده می شود. واکسن از راه ضعیف سازی میکروب سل گاوی (مایکوبکتریوم بویس) به دست می آید و از راه تلقیح داخل جلدی تجویز می شود. شدیدترین اشکال سل موسوم به سل ارزنی و مننژیت سلی با این واکسن قابل پیشگیری است و پزشکان این واکسن را در دوران کودکی (بدو تولد) توصیه می کنند. BCG، بی خطرترین واکسن شناخته شده است.
● داروهای سل
درمان موثر بیماری از دهه ۱۹۴۰ در اختیار است. در حال حاضر بیماران به آسانی با درمان کوتاه مدت تحت نظارت مستقیم (موسوم به DOTS) بهبود می یابند. داروهای شایع مورد استفاده ریفامپین، ایزونیازید، استرپتومایسین، اتامبوتول و تعدادی داروی دیگر است.
● DOTS چیست
این روش خط مشی سازمان بهداشت جهانی برای درمان بیماری سل است. در روش DOTS، وقتی بیمار با وجود باسیل در نمونه خلط شناخته شد کارکنان بهداشتی در تمام مدت درمان (شش ماه)، ضمن دادن دارو به بیمار، خوردن آن را مشاهده و ثبت می کنند. باید اضافه کرد DOTS موثرترین استراتژی شناخته شده در درمان بیماری سل است، زیرا؛
- DOTS حتی در فقیرترین کشورها تا ۹۵ درصد موفقیت درمان را بالا می برد.
ـ DOTS به دلیل درمان افراد آلوده از پیدایش موارد جدید جلوگیری می کند.
ـ DOTS از بروز سل مقاوم به درمان (MDR-TB) به واسطه اطمینان از تکمیل درمان بیماران جلوگیری می کند.
- هزینه درمان به روش DOTS بسیار پایین است و بانک جهانی این روش را به صرفه ترین روش درمان در تمامی مداخلات درمانی اعلام کرده است.
به دلیل اجرای DOTS در مقیاس جهانی، میلیون ها نفر از بیماران در سراسر دنیا این درمان موثر را دریافت می کنند.
● سل و ایدز
به واسطه بروز اختلال در سیستم دفاعی افراد مبتلا به ایدز، سل به اولین قاتل این افراد تبدیل شده است. خوشبختانه سل در برابر دیگر عوارض ایدز، قابلیت شناسایی و درمان بهتر، موثرتر و ارزان تری دارد. حدود یک سوم افراد مبتلا به ایدز همزمان به باسیل سل نیز آلوده هستند. ویروس اچ آی وی مهم ترین عامل شناخته شده تبدیل عفونت نهفته سل به بیماری سل فعال است، در مقابل افراد آلوده به ایدز که به میکروب سل آلوده شده اند نیز سریعاً به سمت سل فعال پیشروی می کنند. از طرفی برخی بررسی ها نشان داده اند واکنش سیستم دفاعی بدن به میکروب سل، تکثیر ویروس اچ آی وی را تشدید کرده و ممکن است سیر طبیعی بیماری ایدز را تسریع کند.
● سل و کودکان
تفسیر اشتباه و شایعی علی الخصوص در کشورهای صنعتی وجود دارد که سل بیماری دنیای قدیم است. در این کشورها، ۵۰ سال پیش عمده بخش های کودکان به موارد بستری سل در کودکان اختصاص داشت. وقتی سل در این مناطق طی قرن نوزدهم شایع شد، افراد کم سن و سال زیادی مبتلا شدند. در کشورهای در حال توسعه و حتی در کشورهای توسعه یافته در میان برخی جوامع بسیار مستعد، میزان سل در کودکان کم سن و سال زیاد است. در کشورهای در حال توسعه قسمت عمده یی از جمعیت عمومی زیر ۱۵ سال است، لذا تا ۴۰ درصد مبتلایان ممکن است از کودکان باشند. سل سبب ۱۰ درصد یا بیشتر موارد بستری در بیمارستان ها و به همین میزان مرگ و میر در بیمارستان است. علاوه براین با توجه به میزان خطر بروز سالانه ۲ تا ۳ درصدی ابتلا به سل، تا ۴۰ درصد جمعیت زیر ۱۵ سال ممکن است به این باسیل آلوده شوند. کودکان آلوده به اچ آی وی نیز مانند بالغان، به سل مستعدتر هستند. مشکل تشخیص سل در کودکان به این دلیل است که تایید تشخیص (حتی به رغم وجود تسهیلات آزمایشگاهی خوب) به واسطه عدم توانایی کودکان در دفع خلط به سختی صورت می گیرد. استراتژی رایج بین المللی در درمان سل، تمرکز روی درمان بالغان مبتلا به سل فعال ریوی (مهم ترین منبع آلودگی کودکان) است. شایان ذکر است واکسیناسیون نوزادان با BCG از بروز سل در زمان بزرگسالی جلوگیری نخواهد کرد، بلکه کودکان را از ابتلا به اشکال خطرناک و کشنده مننژیت سلی و سل ارزنی محافظت می کند. کودکان به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت نفوذ دیگر افراد مبتلا به سل در خانواده هستند.
● مقاومت دارویی
چگونه سل حساس به دارو به سل مقاوم به دارو تبدیل می شود؟ مقاومت دارویی (MDR-TB) به دلیل استفاده نامناسب از آنتی بیوتیک ها در درمان بیماران مبتلا به سل حساس به داروست و از تجویز نامناسب رژیم درمانی توسط پزشک و فقدان نظارت بر نحوه مصرف دارو توسط بیمار به وجود می آید. اساساً مقاومت دارویی در نواحی که برنامه های کنترل سل خوب نباشد، به وجود خواهد آمد و اغلب بازتابی از فقدان اجرای DOTS در این مناطق است.
● سل مقاوم به چند دارو
سل مقاوم به چند دارو (MDR-TB) نوع اختصاصی از سل مقاوم به داروست که باسیل سل به حداقل دو داروی قوی ضدسل (موسوم به ایزونیازید و ریفامپین) مقاوم است. در نواحی با حداقل یا بدون مقاومت دارویی، اجرای DOTS میزان بهبودی را تا ۹۵ درصد بالا می برد که این میزان آنقدر کافی است که از بروز سل مقاوم به دارو جلوگیری کند. برخلاف سل حساس به دارو که استراتژی درمانی مشخص و موثری دارد، درمان این نوع سل هنوز یک معضل است. در حالی که سل حساس به دارو طی شش ماه بهبود می یابد، MDR-TB نیاز به درمان با داروهای جدیدتر، گران تر و دارای عوارض بیشتر از دو سال دارد. در حال حاضر سل دومین علت مهم مرگ ومیر ناشی از بیماری های عفونی و مسوول مرگ ومیر نزدیک به دو میلیون نفر در سال در سرتاسر دنیاست. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند یک سوم جمعیت دنیا به «میکوباکتریوم توبرکولوز» آلوده هستند. مدل سازی ریاضی پیشنهاد می کند که MDR-TB باید قاطعانه درمان شود، زیرا استراتژی DOTS سازمان بهداشت جهانی برای کنترل سل حساس به درمان، برای کنترل این نوع کشنده سل کافی نخواهد بود. با افزایش جهانی سازی، مهاجرت و توریسم همه کشورها در معرض خطر خواهند بود.     دکتر رامین علاسوند متخصص اطفال و نوزادان افسانه طاعتی کارشناس مامایی
 

  هیستوپلاسموز عبارت‌ است‌ از یك‌ نوع‌ عفونت‌ قارچی‌. اكثر موارد خفیف‌ هستند و اصلاً تشخیص‌ داده‌ نمی‌شوند. این‌ عفونت‌ قارچی‌ می‌تواند ریه‌ها، دستگاه‌ عصبی‌ مركزی‌ و دستگاه‌ گوارش‌ را درگیر كند.
● علایم‌ شایع‌
▪ غالباً علامتی‌ وجود ندارد.
▪ سرفه‌ مداوم‌ و سایر علایم‌ شبیه‌ سرماخوردگی‌
▪ بی‌اشتهایی‌، اسهال‌ و كاهش‌ وزن‌
▪ تب‌ و سردرد
▪ تحریك‌پذیر
▪ رنگ‌پریدگی‌
▪ تورم‌ شكم‌
▪ ندرتاً مشكل‌ در تنفس‌
● علل‌
عفونت‌ با قارچ‌ هیستوپلاسما كپسولاتوم‌. عفونت‌ از طریق‌ استنشاق‌ گرد و غباری‌ كه‌ حاوی‌ هاگ‌ این‌ قارچ‌ است‌ انتقال‌ می‌یابد. این‌ قارچ‌ در خاك‌ آلوده‌ به‌ مدفوع‌ پرندگان‌ و خفاش‌هایی‌ كه‌ حامل‌ این‌ قارچ‌ هستند وجود دارد. خاك‌ آلوده‌ به‌ این‌ قارچ‌ عمدتاً در آشیانه‌ و محل‌ نگهداری‌ كبوترها، مزرعه‌، مرغداری‌، و خاك‌ مرطوب‌ زیر پل‌ها، در امتداد نهرها و در غارها وجود دارد.
● عوامل تشدید كننده بیماری
▪ بیماری‌ شدید اخیر، خصوصاً اورمی‌ (تجمع‌ بیش‌ از حد مواد زاید در خون‌ به‌ علت‌ نارسایی‌ كلیه‌)، دیابت‌ شیرین‌، بیماری‌ مزمن‌ ریه‌، سرطان‌، یا سوختگی‌های‌ شدید
▪ استفاده‌ از داروهای‌ سركوب‌كننده‌ ایمنی‌، داروهای‌ ضد سرطان‌، یا داروهای‌ كورتیزونی‌
▪ وجود یك‌ بیماری‌ كه‌ باعث‌ سركوب‌ دستگاه‌ ایمنی‌ بدن‌ شده‌ باشد، مثل‌ ایدز
▪ تمیز كردن‌ قفس‌ پرندگان‌، اكتشاف‌ غارها
● پیشگیری‌
از تماس‌ با خاك‌هایی‌ كه‌ احتمال‌ آلودگی‌ آنها زیاد است‌ خودداری‌ كنید.
● عواقب‌ مورد انتظار
▪ موارد خفیف‌ معمولاً خود به‌ خود خوب‌ می‌شوند. اكثر بیماران‌ تنها برای‌ چندین‌ هفته‌ مقداری‌ احساس‌ خستگی‌ می‌كنند.
▪ موارد شدیدتر را می‌توان‌ با داروهای‌ ضد قارچ‌ درمان‌ كرد.
● عوارض‌ احتمالی‌
▪ گسترش‌ عفونت‌ به‌ قلب‌، طحال‌، غدد فوق‌ كلیوی‌ و پرده‌های‌ پوشانده‌ مغز. این‌ نوع‌ عفونت‌ نادر است‌، اما در صورت‌ بروز ممكن‌ است‌ مرگبار باشد.
▪ هیستوپلاسموز غالباً در بیماران‌ ایدزی‌ عود می‌كند.
● درمان‌
▪ اصول‌ كلی‌
ـ بررسی‌های‌ تشخیصی‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ كشت‌ خلط‌، آزمایش‌ خون‌، آزمون‌های‌ پوستی‌ و عكسبرداری‌ از قفسه‌ سینه‌ باشد.
ـ درمان‌ معمولاً به‌ كمك‌ داروها و مراقبت‌های‌ حمایتی‌ انجام‌ می‌پذیرد.
ـ جداسازی‌ بیمار ضروری‌ نیست‌. این‌ بیماری‌ از فردی‌ به‌ فرد دیگر سرایت‌ نمی‌كند.
ـ از یك‌ دستگاه‌ بخور خنك‌ استفاده‌ كنید و درون‌ آن‌ آب‌ مقطر بریزید تا رطوبت‌ هوا را زیاد بكند. هیچ‌ دارویی‌ در دستگاه‌ نریزید. افزایش‌ رطوبت‌ هوا به‌ رقیق‌ و نازك‌ شدن‌ ترشحات‌ ریوی‌ كمك‌ می‌كند و بنابراین‌ ترشحات‌ را بهتر می‌توان‌ با سرفه‌ تخلیه‌ كرد. دستگاه‌ را به‌طور روزانه‌ تمیز كنید.
ـ سیگار نكشید.
ـ روی‌ قفسه‌ سینه‌ كمپرس‌ گرم‌ یا صفحه‌ گرم‌كننده‌ بگذارید تا درد تخفیف‌ یابد.
ـ وزن‌ خود را به‌طور روزانه‌ ثبت‌ كنید.
▪ داروها
ـ در موارد خفیف‌ معمولاً دارویی‌ مورد نیاز نیست‌.
ـ در موارد شدیدتر، داروهای‌ ضد قارچ‌ تجویز خواهند شد. بعضی‌ از این‌ داروها باید از راه‌ رگ‌ داده‌ شوند.
ـ در بیماران‌ ایدزی‌ دچار هیستوپلاسموز، درمان‌ مزمن‌ با داروهای‌ ضد قارچ‌ ضروری‌ خواهد بود.
ـ برای‌ درد می‌توان‌ از داروهایی‌ چون‌ استامینوفن‌ یا آسپیرین‌ استفاده‌ كرد.
▪ فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
تا ۴۸ ساعت‌ پس‌ از رفع‌ تب‌، درد و تنگی‌ نفس‌ در رختخواب‌ استراحت‌ كنید. سپس‌ فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های‌ خود را تدریجاً آغاز كنید. بسیاری‌ از بیماران‌ پس‌ از بهبودی‌ خسته‌ و ضعیف‌ هستند. بنابراین‌ انتظار سریع‌ راه‌ افتادن‌ را نداشته‌ باشید.
از كارهایی‌ كه‌ مواجهه‌ شما را با این‌ قارچ‌ زیاد می‌كند خودداری‌ كنید.
▪ رژیم‌ غذایی‌
رژیم‌ خاصی‌ توصیه‌ نمی‌شود.
● درچه شرایطی باید به پزشك مراجعه نمود؟
▪ اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌تان‌ علایم‌ هیستوپلاسموز را دارید.
▪ اگر یكی‌ از موارد زیر به‌ هنگام‌ درمان‌ رخ‌ دهند:
▪ كاهش‌ وزن‌ ادامه‌ داشته‌ باشد.
▪ تب‌ ۳/۳۸ درجه‌ سانتیگراد یا بالاتر (با دماسنج‌ دهانی‌).
▪ اسهال‌ غیر قابل‌ كنترل‌ باشد.
▪ سردرد شدید و سفتی‌ گردن‌ رخ‌ دهد.

  بروز برخی از بیماری ها با شروع یک فصل، مهم تر می نماید برای مثال سرماخوردگی و آنفلوآنزا در روزهای سرد زمستان و در این میان سرماخوردگی کودکان نسبت به دیگر قشرهای سنی از اولویت ویژه ای برخوردار است و همین ضرورت سبب شد تا بحث درباره این بیماری با امکان اشتباه آن با سایر بیماری هایی همچون آلرژی و... از سوی والدین، به عنوان تیتر یک صفحه انتخاب شود. در نوشتار زیر دکتر احمدنیک آیین، متخصص کودکان و فوق تخصص بیماری های داخلی و هم چنین استاد دانشگاه، نخست به باورهای رایج اما غلط درباره سرماخوردگی کودکان پرداخت و سپس به چند راهکار ساده و عملی برای درمان این بیماری اشاره کرده است.
علاوه بر باورهای اشتباه پدر و مادرها که فکر می کنند هر کودکی که تب می کند یا آبریزش بینی دارد و زیاد عطسه می کند، سرماخورده است. مشکل دیگر این که هنوز برخی از والدین به ویژه مادران نمی دانند که بهترین واکنش به هنگام سرماخوردگی کودک چیست و هستند مادرانی که این بیماری را با بسیاری از بیماری های عفونی اشتباه می گیرند و اقدام به درمان های خودسرانه می کنند، نمونه بارز آن استفاده از آنتی هیستامین ها و شربت های سرماخوردگی در کودکان است در حالی که مدتی قبل اداره نظارت بر مواد غذایی و دارویی امریکا اعلام کرد مصرف داروهای سرماخوردگی و ضدسرفه به ویژه آنتی هیستامین ها بدون نسخه پزشک در کودکان کم سن خصوصا زیر ۲ سال می تواند منجر به عوارض مرگبار شود.
▪ چرا بچه ها سرما می خورند؟
ـ تصور مادر وقتی که کودک سرما می خورد این است که فرزندش حتما ضعیف شده که مبتلا به سرماخوردگی شده است بنابراین در کودکی که چند بار دچار این بیماری می شود مادر نگران است که شاید کودکش از نقص سیستم ایمنی رنج می برد، موضوعی که به اعتقاد دکتر نیک آیین چندان ربطی به تضعیف سیستم ایمنی بدن ندارد!
او معتقد است: حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از کودکان زیر ۳ سال، سالانه بین ۱۰ تا ۱۲ بار می توانند دچار سرماخوردگی شوند و ۸۰ درصد از آن ها دست کم ۶ تا ۸ بار این بیماری را تجربه می کنند و این به هیچ روی به معنای نقص در سیستم ایمنی بدن کودک نیست و البته این روند تا پیش از ۳ سالگی است اما پس از آن تعداد دفعات سرماخوردگی کودک تا ۴ بار در سال کاهش می یابد.
وی تشابه نشانه های برخی بیماری ها مانند آلرژی با سرماخوردگی را یکی از عللی می داند که طی آن علاوه بر بهبود نیافتن کودک، مادر از داروهای دیگر با دوزهای شدیدتر استفاده کند که سرانجام تداخل دارویی و گاه وخامت بیماری را به همراه خواهد داشت. در واقع کیپ شدن بینی یکی از شایع ترین علایم بیماری سرماخوردگی است و استفاده از قطره های بینی بزرگسالان مانند فنل افرین هیچ تاثیری در باز شدن راه تنفسی کودک نداشته و برعکس این قطره عوارض زیادی برای کودک درپی دارد. گاه دیده شده که مادر فکر می کند که راه بینی کودک را با هر چیزی می توان باز کرد مثلا برخی از مادران شیر خود را در بینی کودکشان می ریزند. قطره های شیر بدون هیچ گونه اثری مستقیما وارد ریه می شوند و ذات الریه را ایجاد می کنند. در مدت سرماخوردگی می توان برای باز نگه داشتن راه بینی از قطره کلرور سدیم استفاده کرد چون سایر قطره ها علاوه بر ایجاد وابستگی دارویی ممکن است بینی کودک را کیپ تر کنند.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که محدودیت مصرف داروها در کودکان شامل چه مواردی است می گوید: دادن شماری از داروها در کودکان کمتر از ۶ ماه به طور کل ممنوع است. مثلا شربت سرماخوردگی، قطره فنیل افرین و آنتی هیستامین ها با این تاکید که مصرف این داروها اساسا زیر ۳ ماهگی مطلقا قدغن است و ۳ تا ۶ ماهگی به طور نسبی قدغن بوده و بین ۶ ماه تا ۲ سال هم توصیه بر مصرف کم آنهاست.
اهمیت سرفه و نخوردن شربت سرفه در کودکان: در حالی که نتیجه تحقیقات محققان دانشگاه پنسیلوانیا امریکا نشان می دهد عسل درمان طبیعی و مطلوبی برای سرفه های شبانه و مشکلات خواب در کودکان است دکتر نیک آیین بر این باور است که خوردن شربت سرماخوردگی و آنتی هیستامین در کودکان زیر ۲ سال هیچ گونه تاثیری بر درمان سرفه ندارد و اساسا نباید سرفه را در کودک از میان برد چرا که سرفه یک سازوکار دفاعی است که سبب بالا آمدن ترشحات از ریه شده و کودک را از ابتلا به بیماری ذات الریه نجات می دهد. در اصل پزشک شربت ضدسرفه را زمانی برای کودک (با تاکید بر کودکان بالای ۲ سال) تجویز می کند که سرفه در خواب و غذاخوردن کودک اختلال ایجاد کند. در ضمن چنان چه کودک تب شدیدی نداشت و بیقرار نبود از تب بر استفاده نمی کنیم اما اگر تب شدید بود هر ۴ تا ۶ ساعت یک بار از قطره استامینوفن استفاده می کنیم. به اعتقاد این پزشک مقدار تب در سرماخوردگی ها خفیف است و کودک زیر ۶ ماه هنگام تب به هیچ وجه تشنج نمی کند و استامینوفن در عین حال دردهای عضلانی کودک را هم تسکین می دهد. ناگفته نماند کودکی که سرما می خورد بی تردید اشتهایش کم است و همین موضوع مادر را نگران می کند بنابراین بهترین توصیه این است که مادر به عوض خوردن غذا بیشتر در یک وعده تعداد دفعات غذا دادن را بیشتر کند. ارایه توصیه های غذایی به سن کودک بستگی دارد.اگر کودک شیرخوار بود باید فواصل شیردهی کمتر و در عوض از مایعات بیشتر استفاده شود.
در عین حال برای کودک بزرگتر ۲ سال چنانچه آلرژی غذایی در کار نبود محدودیت غذایی خاصی ایجاد نکنیم، زیرا کودک در این دوره کم اشتها بوده و ممکن است با این محدودیت وزن زیادی از دست بدهد.
▪ آنتی بیوتیک ها (چرک خشک کن ها) چه تاثیری بر سرماخوردگی دارند؟
ـ یک تصور باطل دیگر این است که بسیاری از مادران فکر می کنند سرماخوردگی کودکشان با آنتی بیوتیک برطرف می شود. از طرفی هم یک گروه از مادران به اصرار از پزشک می خواهند که برای کودکشان آنتی بیوتیک تجویز کند در حالی که نوعی میکروب سرماخوردگی با انواع میکروب های دیگر متفاوت است و آنتی بیوتیک هیچ جایی در درمان آن ندارد!
▪ ویروس های سرماخوردگی بسیارند: سرماخوردگی ها ممکن است پی درپی بوده و عوارض هم داشته باشند اما این که سرماخوردگی فعلی منجر به سرماخوردگی بعدی شود اصلا مبنای درستی ندارد.
ـ این هم یک تصور اشتباه دیگر است چون ما ویروس های بسیاری داریم که هر کدام برای کودک بیماری زا هستند، مانند رینو ویروس، ویروس آنفلوآنزا و...
▪ و آخرین نکته واکسن آنفلوآنزا و نقش ایمن کننده آن در برابر سرماخوردگی:
ـ با تاکید این استاد دانشگاه مبنی بر وجود بیش از صد نوع ویروسی که وارد بدن می شوند شاید فقط یک یا دو تا از آن ها مربوط به آنفلوآنزا باشد باز هم اشاره به یک تصور غلط دیگر می شویم با این ادعا که واکسن سرماخوردگی در پیشگیری و یا حتی درمان این بیماری بسیار موثر است. نیک آیین معتقد است چون علایم آنفلوآنزا شدید است این واکسن برای ویروس های مربوط به آن تولید می شود نه برای سایر ویروس ها و زدن واکسن آنفلوآنزا از سرماخوردگی یا ویروس های دیگر پیشگیری نمی کند.     مهری موسی وند
  روزنامه جوان
 

  این بیماری یکی از عوامل مهم مرگ زودرس انسان محسوب می‌شود به طوری که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از یک میلیون نفر از مردم دنیا بر اثر ابتلا به هپاتیت می‌میرند.
علاوه بر این، هپاتیت به دلیل امکان انتقالش از طریق روابط جنسی، یک بیماری انگ‌‌پذیر است. در نتیجه مبتلایان مضاف بر تحمل دوره‌های درمان طولانی، معمولا شرایط اجتماعی سختی را هم تجربه می‌کنند.
اما دانستن نکاتی درباره هپاتیت سبب می‌شود که بدانیم
▪ اولا: روابط جنسی فقط یکی از راه‌های انتقال این بیماری است،
▪ ثانیا: هپاتیت همیشه یک بیماری صعب‌العلاج و خطرناک نیست، بلکه بیشتر انواع آن به آسانی درمان می‌شوند
▪ ثالثا اینکه به دلیل مشخص بودن راه‌های ابتلا، پیشگیری از هپاتیت کار بسیار آسانی است.
● فقط استراحت
هپاتیت انواع مختلفی دارد که هر نوع، با توجه به ویروسی که موجب آلودگی می‌شود ویژگی‌های متفاوتی دارد. هپاتیت A که در زبان عامه مردم به نام یرقان هم شهرت دارد، همان زردی است که اکثر نوزادان هنگام تولد یا در روز‌های اول زندگی به آن مبتلا می‌شوند و خیلی زود خوب می‌شوند اما این بیماری در بزرگسالان و افراد بالغ شدید‌تر است. ویروس این بیماری، بیشتر از طریق دهانی- مدفوعی منتقل می‌شود یعنی عدم رعایت بهداشت مثل شستن دست‌ها با آب و صابون بعد از دستشویی رفتن یا خوردن، آب، غذا و شیر آلوده یکی از مهم‌ترین راه‌های ابتلاست.
ویروس هپاتیت A می‌تواند در اثر خوردن صدف یا ماهی نپخته هم منتقل شود.
دوره کمون ویروس یک ماهه است و پس از آن علایم بازبینی‌اش مثل خستگی، بی‌اشتهایی، ضعف، تهوع، شکم درد، یرقان و تیره شدن رنگ ادرار ظاهر می‌شود، وقتی علایم بیماری و زردی بروز کرد، بیمار فقط باید استراحت کند تا ویروس توسط سیستم ایمنی بدن مهار شود و به تدریج التهاب کبد فروکش کند. هپاتیت A به هیچ نوع درمان دارویی نیاز ندارد و بیماری مزمن کبدی ایجاد نمی‌کند و به ندرت کشنده است. در کشور‌های در حال توسعه و عقب‌مانده اکثر مبتلایان کودکان‌اند اما در کشور‌های پیشرفته شیوع در سنین بالا‌تر، بین ۱۵ تا ۳۰ سال قابل مشاهده است.
● فقط پیشگیری
هپاتیت B یکی از انواع خطرناک هپاتیت است که عوارض زیادی دارد. البته ۸۵ درصد مبتلایان به این نوع هپاتیت به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند ولی درصد کمی از آنها نیز دچار حالت مزمن بیماری می‌شوند. در نتیجه شناخت این نوع هپاتیت برای پیشگیری از آن اهمیت زیادی دارد. این ویروس از طریق مایعات بدن منتقل می‌شود و راه‌های عمده سرایت آن عبارتنداز:
۱) انتقال از مادر به فرزند:
در طول دوران بارداری و هنگام زایمان احتمال انتقال ویروس وجود دارد و اگر اقدامات پیشگیری صورت نگیرد این احتمال حتی به ۹۰ درصد هم می‌رسد. انتقال ویروس عمدتا در ۳ ماه آخر بارداری و حین زایمان اتفاق می‌افتد. همچنین در دوران شیر‌دهی هم احتمال آلوده شدن نوزاد وجود دارد گرچه هنوز به طور قطعی ثابت نشده است.
۲) انتقال از طریق روابط جنسی:
این راه اصلی‌ترین راه انتقال هپاتیت B در کشور‌های پیشرفته است و در بین افرادی که رفتار‌های جنسی پر‌‌‌خطر دارند، ریسک ابتلا به بیماری بیشتر است.
۳) فرآورده‌های خونی:
افرادی که نیاز مکرر به تزریق خون دارند بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به هپاتیت از این طریق قرار دارند، البته امروز خیلی بیشتر از گذشته بر سلامت خون‌های اهدایی نظارت می‌شود ولی هنوز هم این راه یکی از راه‌های اصلی انتقال هپاتیت B است.
۴) ترشحات بدن:
مثل بزاق، مدفوع، صفرا، اشک و ... که به عنوان منابع انتقال ویروس مطرح‌اند.
۵) انتقال از طریق وسایل تیز و برنده:
مثل سرنگ مشترک، تیغ، سوزن و قیچی، بنابراین معتادان تزریقی گروهی هستند که در معرض بیشترین خطر قرار دارند. فعالیت‌هایی مثل خال‌کوبی، طب‌سوزنی، ختنه، تاتو و سوراخ کردن گوش و غیره هم از جمله فعالیت‌هایی هستند که امکان انتقال ویروس در آنها وجود دارد. همچنین پرسنل درمانی در مطب‌های دندانپزشکی، اتاق جراحی و نیز به دلیل احتمال فرورفتن سوزن در بدن‌شان در معرض خطر هستند.
نکته دیگر اینکه ویروس هپاتیت B به علت مقاومت بالا، می‌تواند ۷ تا ۱۰ روز روی سطوح زنده بماند و باعث آلودگی شود. البته واکسیناسیون علیه این نوع هپاتیت بسیار موثر است و برای افراد در معرض خطر ضروری است که واکسینه شوند.
ویروس هپاتیت B انتشار جهانی دارد. ناقلان ویروس در جهان حدود ۲۰۰ میلیون نفر هستند که یک میلیون آنها در آمریکا زندگی می‌کنند. بیشترین موارد آلودگی در کشور‌های در حال توسعه دیده می‌شود به طوری که ۵ درصد نوزادان در هنگام تولد و دوره شیر‌‌خوارگی مبتلا می‌شوند. مرگ‌ومیر این بیماری بین ۶ تا ۲/۷ درصد است که بسته به سن و شرایط تغییر می‌کند. هپاتیت B در حدود ۵ تا ۱۰ درصد افراد مزمن می‌شود که این افراد منبع اصلی انتشار ویروس در جامعه هستند.
علایم بالینی هپاتیت B ، م ۴۵ روز بعد از ورود ویروس به بدن ظاهر می‌شوند که عبارتند‌از: تهوع، استفراغ بی‌اشتهایی و یرقان، اگرچه هپاتیت بدون یرقان هم شایع است.
هیچ درمان اختصاصی برای هپاتیت وجود ندارد اگرچه دارو‌هایی برای کنترل پیشرفت بیماری تجویز می‌شود ولی تعداد زیادی از مبتلایان پس از گذراندن دوره‌ حاد بیماری خود به خود بهبود می‌یابند.
تعداد کمی که دچار هپاتیت مزمن می‌شوند در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد قرار می‌گیرند.
● بیماری هزار چهره
راه اصلی انتقال ویروس هپاتیت C تزریق است، در نتیجه‌ این بیماری اغلب در میان معتادان تزریقی یا دریافت‌کنندگان فرآورده‌های خونی بروز می‌کند. دوران کمون بیماری ۳ تا ۴ روز است که در موارد طولانی حتی به ۳ تا ۴ ماه هم می‌رسد.
هپاتیت C علایم بالینی خفیفی دارد که نیاز به بستری شدن ندارد اما با‌وجود طبیعت ملایم بیماری ۳۰ تا ۵۰ درصد آنها به سمت مزمن شدن پیش می‌روند. هپاتیت مزمن پایدار حاصل ویروس هپاتیت C شایع‌تر از نوع B است و حدود ۲۰ درصد موارد به سیروز و نارسایی کبد منجر می‌شود. اگرچه روابط جنسی به عنوان یکی از راه‌های اصلی انتقال ویروس هپاتیت C محسوب نمی‌شود ولی احتمال انتقال از این طریق هم وجود دارد. فعلا واکسنی برای این بیماری وجود ندارد و درمان قطعی هم برای آن پیدا نشده است.
نوع دیگر هپاتیت، هپاتیت D است که یک ویروس ناقص است و برای فعال شدن در بدن نیاز دارد که از ویروس هپاتیت B استفاده کند. بنابراین هپاتیتD در افراد مبتلا به هپاتیت B ایجاد می‌شود و راه‌های انتقال آن هم مشابه ویروس هپاتیتB است. در نتیجه با واکسیناسیون هپاتیت B؛ کنترل فرآورده‌های خونی، عدم مصرف مواد مخدر تزریقی و کنترل ناقلان ویروس عنوان از انتشار هپاتیت D پیشگیری به عمل آورد. هپاتیت E، نوع دیگری از هپاتیت است که به عنوان یک بیماری حاد مطرح می‌شود. علایم بالینی آن شبیه آنفلوآنزا است به اضافه اسهال و استفراغ شدید. این نوع هپاتیت مثل هپاتیت A نیاز به هیچ دارویی ندارد و با استراحت بهبود می‌یابد.
به این ترتیب در بیماری‌هایی مثل هپاتیت، ‌پیشگیری مقدم بر درمان است؛ چون علاوه بر صرف هزینه‌های مالی و معنوی طولانی مدت، درمان قطعی و مشخص برای این بیماری وجود ندارد و عاقلانه‌تر آن است که مجهز به دانش و اطلاعات کافی به مقابله با این بیماری برویم و از انتشار آن در جامعه جلوگیری کنیم.     سارا هاشمی‌نیک
 

  هنگامی که غذا جویده و بلعیده می شود از مری عبور کرده و سپس وارد قسمت فوقانی و حجیم معده شده، در معده مواد غذایی توسط شیره معده (که مرکب از آنزیمهای هضم کننده و اسید هیدروکلریک است) شکسته می شوند و در عین حال میکرو ارگانیسمهای وارد شده به بدن توسط شیره مذکور از بین می روند.
لازم به ذکر است که روزانه درون معده حدود نیم گالن عصاره معده شستشو داده شده و در واقع معده محلی استریل و کاملا بدون میکروب می باشد.
همچنین برای محافظت ماهیچه های عضلانی معده در مقابل تخریب توسط شیره بسیار قوی معده، لایه مخاطی ضخیمی درون معده بوجود آمده است.
بلع موادی همچون داروهای ورم مفاصل، ایبوپروفن، آسپیرین و الکل لایه مخاطی معده را در برخی نقاط تخریب کرده و همین امر سبب زخم شدن سلولهای لایه اپیتلیوم موجود در زیر موکوس می گردد. عواملی همچون کورتیکو استروئیدها، سیگار کشیدن و استرس موجب تشدید دردهای معده می گردند.مهمترین عامل برای ایجاد زخم معده، باکتری Helicobacter pylori شناخته شده است.
همانطور که گفتیم هلیکو باکترپیلوری باکتری است گرم منفی و حضور آن را می توان توسط رنگ آمیزی گرم به اثبات رساند.
● هلیکوباکترپیلوری و معده
همانطور که ذکر شد، مهمترین عامل در ایجاد زخم و التهابات معده ای هلیکو باکتر می باشد.
هلیکو باکتر پیلوری می تواند با استقرار در بخش آنتروم (بخش انتهایی معده با ماهیچه های ضخیم و قوی) سبب عفونت طولانی مدت این ناحیه شود.در واقع تنها باکتری که می تواند در محیط خشن معده و در مقابل حضور شیره معده زندگی و رشد نماید، هلیکوباکترپیلوری می باشد.
این باکتری با استفاده از غذا یا آب آلوده از راه دهان وارد معده شده و کافی است یکبار بتواند در موکوس معده پنهان شود، در این حال باکتری مذکور در لایه مخاطی معده مستقر شده و توسط تاژکهای برآمده، خود را در میان سلولهای لایه مخاطی جای می دهد و یا در صورت بروز زخم معده در ناحیه فاقد لایه مخاطی و در واقع بر روی سلولهای اپیتلیوم معده استقرار یافته و تاژکهای خود را در آن ناحیه فرو می برد.برای مقابله با هلیکوباکترپیلوری سیستم ایمنی بدن فعال می شود.
سلولهای سیستم ایمنی به آسانی به علت موکوس ضخیم معده به این ناحیه نمی رسند.در واقع هنگامی که لایه موکوسی نازک شده و گلبولهای سفید وارد این ناحیه می شوند، نمی توانند از آن خارج شوند. به سبب درگیری سلولهای ایمنی با هلیکو باکتر آنتی بادیهای موجود در سرم خون که IgA وIgG می باشند، بالا می روند.اگرچه در روند مذکور خود هلیکوباکتر ممکن است عامل ایجاد زخم نباشد، اما التهاب لایه آستری معده که توسط هلیکوباکتر ایجاد می شود زمینه ساز بروز زخم یا حتی ایجاد سرطان معده می باشد.
● علایم احتمالی حضور هلیکوباکترپیلوری
سوء هاضمه، سوزش سر دل، نفخ، حالت تهوع، التهاب معده، بروز زخم اثنی عشر.
درد در ناحیه بالای شکم که یک ساعت یا بیشتر بعد از صرف غذا مشاهده می شود.
نشانه های مذکور توسط مصرف آنتی اسیدها یا شیره و یا داروهای کاهنده اسیدیته معده کاهش می یابند.
در صورتی که زخم گوارشی بعد از انجام بیوپسی یا آندوسکوپی مشاهده نشد، می توان درمان ۱۴ روزه را با آنتی بیوتیکها و داروهای آنتی اسید انجام داد. داروهای آنتی بیوتیکی متداول عبارتند از:
کلاریترومایسین / تترا سایکلین / مترونیدازول / آموکسی سیلین
در کنار آنتی بیوتیک درمانی، باید از داروهایی همچون بیسموت و نیز داروهای کاهنده اسیدیته معده مثل: رانیتیدین / سایمتدین / فاموتیدین / امپرازول / پنتو پرازول و لانزو پرازول استفاده کرد.
● خطرات درمانی دارویی
مصرف داروی بیسموت می تواند موقتاً به خاکستری رنگ شدن دهان و دندان و ایجاد یبوست و اسهال و سیاهرنگی مدفوع منجر شود.
آنتی بیوتیکها نیز سبب بروز واکنشهای آلرژیک شده و یا حتی موجب مرگ شوند.
▪ برخی آنتی بیوتیکها مثل:
ـ کلاریترومایسین سبب ایجاد مزه بد دهان می شود.
ـ مترونیدازول موجب ناراحتی معده / اسهال / عدم تعادل / خارش / بد طعمی دهان می شود.
ـ این دارو نباید همراه با الکل مصرف شود، زیرا باعث سرخ شدن/ سردرد/ حالت تهوع می گردد.
ـ در ضمن هنگامی که آنتی بیوتیکها در دوز بالا استفاده می شوند، بعد از مدتی بیماران آلودگی با کاندیدای ناپایدار ( آلودگی با مخمر ) پیدا می کنند.
ـ در هنگام درمان آلودگی هلیکوباکتر، به این نکته باید توجه کرد که هلیکوباکتر به راحتی نسبت به کلاریترومایسین و مترونیدازول مقاوم می شود و نباید بعد از یک دوره درمانی برای دوره های بعد از آنها (بلافاصله) استفاده نمود.
ـ در واقع بعد از دو هفته آنتی بیوتیک تراپی، ۴ هفته باید از درمان اجتناب کرد.
ـ در صورتی که هلیکوباکتر توسط آنتی بیوتیکهای مذکور باقی ماند، باید احتمال مقاومت باکتری نسبت به آنتی بیوتیک مذکور را بررسی نمود.
● تستهای تشخیصی برای شناخت آلودگی با Hbp
این تستها به دو بخش تقسیم می شود:
الف ) تستهای غیر مهاجم به بافتها عبارتند از:
۱) تست تنفسی اوره ( urea breath testing)
کافی است هلیکوباکتر تنها یک بار بطور مطمئن در موکوس پنهان شود. در چنین حالتی به وسیله آنزیم عبور دهنده اوره آز به جنگ با اسید معده می رود.
در واقع تست مذکور به دو صورت انجام می شود:
▪ تست رادیو اکتیو ۱۴C
▪ تست بدون رادیو اکتیو ۱۳C بیکربنات اوره
هر دو تست طی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه انجام شده و بها و وقت یکسانی صرف می کنند.
تست رادیو اکتیو ۱۴C به سبب ممنوعیت استفاده از آن در زنان باردار و کودکان، در حال حاضر کم انجام می شود.
اما در تست بدون رادیواکتیو ۱۳C بیکربنات اوره ماده مذکور به صورت خوراکی از راه دهان به بیمار داده می شود. این عمل در دو مرحله انجام می پذیرد، بدین معنا که ۶۰ دقیقه بعد از دادن مرحله اول ماده به بیمار در مرحله دوم ماده مذکور را به بیمار می دهیم.
در این حال با بازدم بیمار و اندازه گیری CO۲ و میزان اوره خروجی از وی، می توان به حضور یا عدم حضور Hbp پی برد.
۲) آزمایش آنتی ژن مدفوع جزء آزمایشهای ایمنی آنزیمی می باشد که با توجه به بررسی مدفوع بیمار می توان به حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر پی برد. استفاده از لانزوپرازول و بیسموت می تواند نتیجه غلط به ما بدهد. در واقع ۴ تا ۶ هفته بعد از اتمام دوره داروهای مذکور، این آزمایش قابل انجام است. رانیتیدین بر روی جواب آزمایش بی تأثیر است. خونریزی معده و روده به سبب خون آلود بودن مدفوع، باعث بروز جوابهای نادرست شد.
۳) تست بزاقی
حفره دهان به عنوان مخزن هلیکو باکتر می تواند مورد استفاده در تستها قرار بگیرد.
در واقع به علت رفلکس، محتویات معده به مری و سپس دهان، هلیکوباکتر می تواند وارد دهان شود و همین امر سبب انتقال آن توسط ارتباط دهانی می گردد.
هلیکو باکتر موجود در بزاق و پلاک دندانی برای تست استفاده می شود.
این تست به نسبت سایرین دقت کمتری دارد.
۴) تست ادراری
با سنجش آنزیمهای موجود در ادرار، می توان به حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر پی برد. حساسیت تست مذکور بین ۸۲ تا ۹۰ درصد بوده و به انجام آن توصیه ای نمی شود.
۵) تست سرولوژی
توسط ELISA می توان آنتی بادیهای IgM و IgG و IgA را اندازه گیری کرد و در صورت بالا بودن آنها، احتمال حضور هلیکوباکتر رقم می خورد.
نتایج سرم می تواند + یا _ باشد.
حساسیت تست مذکور بین ۹۰ تا ۱۰۰ درصد است.
در ضمن سرم می تواند در برخی از بیماران سالها بعد از ریشه کنی هلیکوباکتر آنتی بادیهای موجود در خون را + نشان دهد.
ب ) تستهای مهاجم به بافتها عبارتند از:
۱) تست بیوپسی اوره آز
در تست مذکور به واسطه بیوپسی توسط یک رشته مخصوص و ظریف آندوسکوپی در مدت یک ساعت حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر تعیین می شود.
در این تستها شناسایی نمونه ها از طریق یک نوار معرف با شاخص PH و یک لایه حاوی اوره بر روی نوار انجام می پذیرد.
۲) بافت شناسی
با نمونه برداری و بررسی بافت معده می توان به حضور هلیکوباکتر پی برد.
در این آزمایش می توان حضور التهاب معده را مشاهده و یا در صورت لزوم ردیابی «تغییر غیر قابل برگشت بافت معده یا روده به بافت دیگر» را بررسی نمود.
۳) مشکلات موجود در بیوپسی عبارتند از:
▪ تراکم هلیکوباکتر در نقاط مختلف معده متفاوت است و می تواند به نمونه گیری نادرست منجر شود.
▪ چنانچه بیماران داروهای ضدترشحی مصرف کرده باشند نتایج نادرستی به ما می دهد.
● ارتباط هلیکوباکترپیلوری با سایر بیماریها
▪ هلیکوباکتر و زخم اثنی عشر
در۷۳ درصد از بیماران مبتلا به زخم دوازدهه حضور هلیکوباکتر توسط تست بیوپسی «اوره آز» تأیید شده و تنها در ۲۳ درصد از بیماران مبتلا به هلیکوباکتر گزارش نشده است.تحقیقات نشان می دهد آلودگی با هلیکوباکتر در معده می تواند مستقیماً موجب رشد زخمهای اثنی عشر شود.
● هلیکوباکتر و زخم معده
در اکثر زخمهای معده می توان هلیکوباکتر را دید.
در واقع ضعف لایه مخاطی محافظت کننده معده توسط هلیکوباکتر می تواند زمینه ساز بروز زخم معده شمرده شود.
البته استفاده از داروهای غیر استروئیدی غیرالتهابی موجب عدم تشخیص هلیکوباکتر و پنهان شدن آن می گردد.
برای شناخت دقیق عامل ایجاد کننده زخم معده باید بیوپسی کاملی از مخاط معده تا زخم مذکور در یک محل معین صورت پذیرد.
بیوپسی در هنگام خونریزی معده به سبب حضور خون انجام ناپذیر یا سخت می باشد.
تست بیوپسی «اوره آز» عموماً در چنین مواردی استفاده می شود، با این حال استفاده از داروهای ضد زخم می تواند با این تست تداخل داشته باشد.
در کسانی که سابقاً به زخم معده مبتلا بوده اند استفاده از آندوسکوپی یا رادیولوژی و در کنار آنها تست سرولوژی برای شناخت هلیکوباکترالزامی است.
در ۶۰ تا ۸۰ درصد زخمهای معده موارد آلودگی به هلیکوباکتر مشاهده می شود.
● هلیکوباکتر و سرطان
سرطان معده مرتبط با حضور هلیکوباکتر شناخته شده است. البته این بدان معنا نیست که هرکس به هلیکوباکتر مبتلا بود لزوماً به سرطان معده دچار می شود، اما حضور هلیکوباکتر درمان نشده زمینه ساز ابتلا به سرطان معده خوانده شده است. در عین حال نژادهای زرد پوست ساکن چین و ژاپن از نژادهای مستعد در ابتلا به سرطان معده شناخته شده اند.    
  روزنامه قدس