خليج فارس بزرگترين پناهگاه موجودات دريايی به ويژه آبزيان ظريف و كوچك از قبيل ماهی های تزئينی زيبا و رنگارنگ مرجان ها، صدف ها، حلزون ها، نرم تنان، شقايق ها، اسفنج ها، عروس های دريايی و غيره است.تعداد زيادی از اين آبزيان كه در نوع خود زيباترين موجودات دريايی هستند، به علت حوادث مختلف و مسايل زيستی به اين پناهگاه آرام وگرم پناه آورده اند و از هزاران سال پيش در آن به زندگی خويش ادامه می دهند. قباد( شاه ماهي)، را شكوه حلوا سفيد يا زبيده، شوريده، حلوا سياه، سرخو، شعري، سبيتي، خاور و دختر ناخدا از مهمترين ماهی های خــوراكی و اره ماهي، بمبك، ماهی لقمه،اسب ماهی از ماهی های غير خوراكی خليج فارس محسوب می شوند.علاوه بر اين خليج فارس دارای صدها گونه ماهی تزئينی است. كه برخی از نمونه های آن مانند(امپراتور) در جهان نادر است جراح دم زرد، آنتن دار، دلقك آبي، كاردينال، هامور، سقماهي، دم گاوي، نئون، آرايشگر، صندوق ماهي، شاخدار، خروس دريايي، پيكاسو، ملوان، چيتي، شقايق، ژله و پيكاسوی مشكی از ديگر ماهی های تزئينی آبهای خليخ فارس هستند.
معرفي بعضي از ماهي ها به همراه گويش محلي
1- چنعت (گويش قشمي )شیر ماهی: شیر ماهی در خلیج فارس زیست و صید می شود و دارای اسکلت استخوانی است. ماهی شیر تقریباً به شکل هواپیمای جت است و رگه های عرضی تیره به مقدار کم و روی بدن ماهی مشاهده می شود و تقریباً شبیه ماهی قباد بوده اما از آن بزرگتر است.
2- گواب (گويش قشمي )هوور یا تن: این ماهی دارای گوشتی پرخون به رنگ شکلاتی تیره است و در بنادر خلیج فارس از آن برای تهیه ماهی سوری استفاده می کنند.
3-کولی(گويش قشمي )كوسه: همان کوسه است که در داخل دهان دارای دندانهای مخروطی نوک تیز و بسیار برنده است. از انواع کولی می توان به انواع زیر اشاره کرد: کولی بلند، کولی بی دندان، کولی پنگ، کولی جرجور(ظاهر این کوسه نوزاد خود را در شکم پرورش داده و بعد به دریا رها می سازد).
4- موش دندان (گويش قشمي )شوریده: این ماهی که در بندرعباس موش دندان نامیده می شود در جلوفک دو دندان شبیه دندان موش دارد و رنگ بدن آن در پشت و در قسمت شکم نقره ای می باشد و پولک های آن ریز است.
5- حلوا(گويش قشمي ): این ماهی از انواع ماهی استخوانی است که دو نوع حلوا سفید و حلوا سیاه دارد. ماهیهای حلوا عموماً در دریا زندگی کرده و در زمستان و اواسط پاییز به دریا می آیند.
6- شورت (گويش قشمي ): بدن ماهی شورت نقره ای با اثرات تیره در پهلوهاست. دارای 11 تا 12 شعاع در باله پشتی است. ماهی شورت بیشتر در شن و یا روی شن و در کنار دریا زندگی می کند.
7- سرخو(گويش قشمي ): نام دیگر این ماهی حمرو یا سبیتی است. رنگ آن قرمز متمایل به صورتی می باشد و دارای گردن ضخیم و گوشتالویی است، دهان سرخو بزرگ بوده و کوهان دارد، وزن آن به سه تا چهار کیلو هم می رسد. از انواع آن می توان به سرخوی دم سیاه، سرخوی خونی، سرخوی کم پولک و ... اشاره کرد.
8- شهری يا گدير(گويش قشمي ): رنگ این ماهی سفید مایل به زرد و دارای پولک است، لبه سرپوش آبشش نوعی از آن قرمز درخشنده است. از سخت پوستان و نرم تنان تغذیه می نماید، از انواع آن می توان به شهری خال قرمز، دراز صورت، جلادار، نوار زرد و قوزی چشم درشت اشاره کرد.
9-سنگسر یا دختر ناخدا(گويش قشمي ): تقریباً دراز و به رنگ سفید تقریباً دراز و به رنگ سفید و مات بوده، پشت سرش مثل سنگ سفت و شکم و پهلوهایش دارای پولکهای کاملاً نقره ای است. رنگ بدن در ماهی بالغ خاکستری با جلای نقره ای می باشد.
10- کر/KER(گويش قشمي ) ميش ماهي : ماهی درشت و بزرگی است، رنگ شکم آن تقریباً کاهی سفید و سرش بزرگ است، پولکهای نسبتاً پهنی داشته و در پشت قهوه ای رنگ و در ناحیه شکم سفید متمایل به زرد می باشد.
11- گاریز (گويش قشمي ): ماهی کوچکی است به اندازه 10 تا 15 سانتیمتر یا بیشتر به وسیله مشتا Moushta یا حدر (Hadr) صید می شود.
12-چمن: شبیه سرخو و از نوع سرخو است. اما بزرگتر و کمرنگتر از آن است و تقریباً صورتی است.
13- بياح (گويش قشمي )ماهي سفيد : این ماهی بزرگ و شبیه ماهی راشگو است ولی سرش پهن تر می باشد و در بیشتر مواقع در سطح آب شناور است.
14- راشگو: این ماهی در آبهای گرم و ساحل شنی به مقدار خیلی کم یافت می شود ولی طرفداران بسیار دارد. پشت این ماهی سرمه ای کم رنگ و شکم آن نقره ای است. ماهی راشگو نسبتاً بزرگ و دارای گوشت لذیذی است،ضممناً خیلی زود صید می شود.
15- خباط (گويش قشمي )قباد: این ماهی در قسمت شکم نقره ای رنگ و در سراسر پشت سیاه می باشد و در زمره ماهیان پرطرفدار جنوب می باشد.
16- سكلا /sokalla(گويش قشمي )سچل: این ماهی را سه کله، سکله هم می نامند و معتقدند که در اصل سگ کله بوده است، رنگ آن سیاه روشن است، طول آن نیز گاهی به شصت سانتیمتر می رسد و گوشت خوشمزه ای دارد و از خانواده تن ماهیان است.
17-صافی یا سافی(گويش قشمي ): دو نوع دارد. صافی عجمی، با رنگ سیاه (یا قهوه ای متمایل به سبز) و لکه های سفید و ماهی صافی عربی با رنگ قهوه ای روشن تا سبز و شکم نقره ای. این ماهی در ماههای تیر و مرداد و شهریور در آبهای خلیج فارس فراوان است و با گرگور صید می شود. جثه ماهی صافی کوچک است و طول بزرگترین آن به سی و پنج سانتیمتر می رسد و گوشت لذیذی دارد.
18- تلال (گويش قشمي )ساردین: ساردین یا حشینه یا مومغ دارای رنگ سفید است و طول آن بین 10 تا 20 سانتیمتر می باشد. پشت این ماهی متمایل به رنگ آبی، پهلوها نقره ای و بدن دراز و الستوانه ای می باشد. در بنادر و جزایر خلیج فارس این ماهی را نمک سود کرده و با آن مهیاوه تهیه می کنند.
اين اسامي به گويش محلي است
19- گر 20- جهر 21- كريزخ = ماهي طلايي 22- گلو 23- زرده = نوعي هوور 24- بولو 25- شيگ 26 - چلوو 27- هامور= هامور 28- تلوك
29 – كرفه 30- تلوت = آهو ماهي 31- تلوس 32- گرگمبه 33- گاري گب = بادبادك ماهي 34- جولم = مقوا 35- حباب 36 – سمان
37- خركو = طوطي ماهي 38- گووك 39- گا چهمو 40- عسپك 41- داهير =خارو 2- سخارك 43- ملاس 44- چغوك
45- بدح 46- نايت 47- چخوخ 48- شنگو 49- گين 50- ترگزك 51- لوجر 52- كليكو = كليكا 53- لدم 54 – گليچي 55- لنگوش
56- سارم 57- كدر(قدر) 58- گراغو(علاقه ) 59- مرن 60- سفيدو 61- لزاك =ماهي چسپان 62- كتو 63- شمسك 64- روزي
65- دبان = بچه هوور 66- پاپيل = نوعي ماهي مقوا 67- كوزار 68- كايز(كازي ) 69- كچكول 70- گلوروغو71- گاوو 72- دروك
73- اشترو 74- خنو75- سمغ 76- فلسي 77- خارنگو = توتيا 78- جمجام = كالر 79- جش 80 – مشكو 81- كرابو = دلفين
82- دكس = دلفين 83 – كر= نهنگ 84 - كاشخ = متوتا 85- گلك = عروس دريايي 86- گندمك 87- كاظم 88- مم گين 89- آيينه
90- چوك يوما 91 – تينگن 92- ...مرد 93- ..چت 94- حلم جاني 95 – پلغار 96- مز غريب 97- داردومك 98- حواجيل
99- حمفولوس 100- مم صالح پغار 101- عشيم 102 – خمسيو = لاك پشت 103- شبوت = هشت پا 104- پاو= صفره ماهي
دراينجا چند نوع صفره ماهي كه درقشم يافت ميشود اشاره مي شود
1- پاو گرگل
2- پاو لاركي
3- پاو سياه دم
4- پاومرغك
5- پاو گادوم
6- پاو دوچي
7- پاو برقي
105- انكاس = ماهي مركب
106- گلك = عروس دريايي
