نگاهي به «اخراجي ها 3»افشاي خلوت رياكاران
رضا طريقت- با اكران قسمت سوم اخراجي ها، دوباره همان حرف هاي كليشه اي راجع به ده نمكي منتشر و بازار مكاره شبه منتقدان داغ شد. ده نمكي به اعتقاد نگارنده يك پديده است و يكي از ويژگي هاي محافل شبه روشنفكري اين است كه در مقابل پديده ها جبهه مي گيرند. دراين بازار مكاره، عباراتي چون تحريم در مورد فيلم به كار برده مي شود و اين رفتار همان ويژگي معروف محافل شبه روشنفكري را بيشتر از پيش عيان مي سازد. جالب اينجاست، مردم عادي نسبت به موضوعاتي از اين دست كه توسط اين محافل مطرح مي شود، هيچ توجهي ندارند و «اخراجي ها 3» كماكان درگيشه از اقبال عمومي خوبي برخوردار است و اين به تير و تخته زدن ها و در فيس بوك بيانيه صادر كردن ها، هيچ تاثيري بر روند افكار عمومي نخواهد داشت.
انقلاب اسلامي بزرگ مردم درسال 1357 نيز يك پديده بسيار عظيم بود و باعث شد تا دنيا استقلال طلبي و همت والاي مردم را براي رهايي از بند سلطه ستايش مي كردند؛ اما در سه دهه گذشته نيز نمونه هايي مشابه همين شبه منتقدان بودند كه در مقابل انقلاب عظيم مردم جبهه گيري مي كردند. اين طيف خاص روشنفكر نما براي اينكه خود را بالاتر از جامعه نشان داده و به قولي ضعف هاي كيش شخصيتي خود را جبران كنند، در مقابل پديده هايي اين چنيني موضع مي گيرند.
ده نمكي فرزند و ثمره انديشه انقلابي است و اشاعه تفكراتش در قالب اخراجي ها سبب مي شود جريان هاي مخالفش در حدود منتقدين سينما نباشند. به تاسي از همين جريان، اپوزيسيون خارج نشين كه نه درك درستي از انقلاب و نه تفكرات انقلابي دارد در مقابل اخراجي ها و ده نمكي موضع مي گيرد و جالب اينجاست، هر قدر تبليغات منفي عليه اين فيلم و كارگردانش صورت مي پذيرد، مردم اشتياق بيشتري به فيلم نشان مي دهند.
در «اخراجي ها 3» از انديشه متاثر از جريان انقلاب هزينه شده، تا با نگاهي تطبيقي ميان آرمان هاي نسل فرزندان دفاع و رويدادهاي امروز؛ برخي پديده ها سياسي- اجتماعي، حلاجي شوند. چرا عده اي در مقابل «اخراجي ها 3» جبهه گرفتند؟ آن هم افرادي كه با ديدن صحنه هاي چاقوكشي و قتل در فيلم هاي امثال كيميايي ارضا و اغنا مي شوند. اصالت پديده اخراجي ها از آرمان خواهي افرادي جريان پيدا مي كند كه برخي از آنان- كه در قيد حيات هستند- قدرت حركت دست و پاي خود را ندارند. با اين حساب تحريم و يا خريد نسخه قاچاق اين محصول نوعي حرمت شكني نيست؟
پرسشي خاص ذهن هر مكاشفه گري را به خود معطوف مي كند؛ اگر قرار است اخراجي ها تحريم شود پس چرا فيلم هايي مانند «چهارچنگولي» و «افراطي ها» از جانب اين شبه منتقدان تحريم نشده؟ آيا وظيفه يك منتقد صرفا اعلاميه تحريم صادر كردن است؟ جايگاه اين شبه منتقدان در جامعه مطبوعاتي ما زماني كه به درآوردن صداي احشام مختلف- در جلسه نمايش فيلم پايان نامه- ختم مي شود، به ورطه سقوط و افول مي افتد. زماني كه در مطبوعات به خزعبلات سطحي اين شبه منتقدان توجهي نمي شود براي جلب توجه بيشتر وارد چنين بازي هايي مي شوند كه سويه اي كاملا معارض با انديشه هاي برآمده از انقلاب دارد. اين حواشي در مورد قسمت هاي قبلي اخراجي ها نيز رخ داد.
اين شبه منتقدان با به كار بردن چنين الفاظي و بيانيه صادر كردن هدف كلي شان تخريب سينماست و توهين به اخراجي ها توهين به سرشت دلاورانه يادگاران جنگ است.
در قسمت سوم اخراجي ها، ريشه هاي پوپوليسم سياسي واكاوي مي شود و چون جناح سياسي مخالف اخراجي ها هويت قدرت طلب و رياكارانه اش در اين فيلم بازتاب داده شده، در مقابل اين فيلم موضع مي گيرد. قسمت سوم اين سه گانه رخدادهايي را به ذهن متبادر مي كند كه جذابيت خاصي دارد. نگارنده نخستين سؤالي كه پس از ديدن اين فيلم در ذهنش متبادر شد اين بود كه هشت سال جنبش اصلاح طلبي حاكم بود و اصولگرايان معترض به برخي رفتارهاي سياسي اصلاح طلبان، حداقل اعتراض خود را از طريق مطبوعات منعكس مي كردند اما مدعيان اصلاح طلبي پس از اينكه نتيجه انتخابات در سال88 مورد دلخواهشان نبود، شهر را به آشوب كشيدند و فتنه برانگيختند. آري اصلاح طلبي (به زعم اين رياكاران مردم فريب) يعني قدرت طلبي محض و اين درسي است كه من از «اخراجي ها3» آموختم. جريان اصلاح طلبي دست به هر رياكاري مي زند تا قدرت را از كف ندهد و مردم در قالب ايران (دخترك بازمانده از جنگ) تصوير مي شود و زماني كه به حقانيت و خلوص نيت دلسوزان واقعي نظام پي مي برند، از رنگ و ريا دل مي برد. تزوير، مؤلفه اصلي جريان مدعي اصلاح طلبي است كه در اخراجي ها (قسمت سوم) نمود بسيار پررنگي دارد.
سينماي دفاع مقدس همواره با اقبال عمومي مردم همراه بوده است و فروش آثار مرتبط با دفاع هشت ساله، ميزان رضايت مندي مردم از آثاري است كه در گونه دفاع مقدس ساخته مي شود.
اين ده نمكي بسيار دوست داشتني تر از ده نمكي روزنامه نگار است، ورود به جريان فيلمسازي آگاهي بيشتري مي طلبد و فكر مي كنم گام به گام در اخراجي ها انديشمندانه تر به موضوعات و اتفاقات نگاه مي كند.
در قسمت سوم اخراجي ها مفاهيم پرنگ سياسي- اجتماعي با لايه هايي از طنز تركيب شده و در قالب يك كمدي تلطيف شده ارائه مي شود. تاريخ سينما نشان مي دهد، فيلم هاي سياسي معمولا تنش زا و داراي ساختاري زمخت هستند و سبب تماشاگر گريزي مي شوند. قالب كمدي بخشيدن به موضوعات سياسي اتفاقا جاذبه عمومي بوجود مي آورد. به عنوان نمونه كوبريك مي توانست «دكتر استرنج لاو» را در قالب يك تريلر سياسي بسازد، اما خاصيت و جاذبه سينماي كمدي اين است كه هر مفهوم زمختي را تلطيف مي كند. اگر اخراجي ها يك تريلر سياسي بود آن قدر جاذبه ايجاد نمي كرد، اما زبان كمدي براي طرح موضوعات روز بسيار به كار كارگردان آمده است. قبل از تماشاي قسمت سوم اخراجي ها ترديدهاي بسياري در مورد موفق بودن فيلم داشتم و تنها دليلش حس منفي ناشي از آخرين ساخته حاتمي كيا (گزارش يك جشن) بود، چرا كه توقع اين بود كه افرادي نظير حاتمي كيا با يك استراتژي منطقي و جست و جويي عميق ، جريان فتنه را واكاوي نمايند؛ اخراجي ها وظيفه گذاريش را نسبت به جريان فتنه به درستي انجام مي دهد و در نهايت با همان محتواي كمديش تلقي عميقي از اين جريان را به بيننده منتقل مي كند.
كمدي «اخراجي ها3» با رجوع به دل حوادث پيش از انتخابات حامل استراتژي رسيدن به وحدت ملي است، برخلاف گزارش يك جشن (حاتمي كيا) كه تنش زا و شعاري است. از اين رو عده اي منتقدنما سعي مي كنند خود را به جريان شبه روشنفكري متصل كنند و با زمينه چيني و ترويج تحريم نگذارند از اين محصول بازديد شود تا فرهنگ وحدت ملي ميان مردم تكثير شود. بسياري از اين روشنفكرنماها با طرح هجو فلان كليپ ماهواره اي سعي مي كنند ارزش هاي فيلم را زير سؤال ببرند، اين موضوع اتفاقا به جا و درست در فيلم اعمال شده است، آن قدر هم حافظه تاريخي مان، كوتاه مدت نشده و فراموش نكرده ايم كه رقيب آراي باطله- كروبي- براي كسب محبوبيت بيشتر با آن همه ادعا دست به دامان يك خواننده زيرزميني شده بود.
ديگراني نيز مدعي هستند فيلم شلوغ و پراكنده اي است، در جواب اين عده بايد گفت اين طور نيست. «اخراجي ها3» براي پرداخت شخصيت هاي محوريش، به اندازه كافي زمان صرف كرده و به موقع از برخي كنش هاي رويدادي اش نتيجه گيري مي كند. ضمن اينكه دكوپاژ «اخراجي ها3» بسيار رشد يافته تر از دو قسمت قبلي آن است و اين رشد، در دريافت هاي محتوايي تماشاگر قطعا تأثير خواهد گذاشت.
بعد از تحرير:
منتقدي كه با افتخار در برنامه هاي شبكه دولتي بريتانيا حضور پيدا مي كند و اخراجي ها را با سينماي سخيف
چهار چنگولي و زنها فرشته اند، مقايسه مي كند اگر آن قدر كه مدعي است سواد كافي براي اظهار نظرهاي اينچنيني داشت فيلمنامه «آل» را كه بازنويسي اش برعهده او بود پس از 17بار بازنويسي به تريلري بي محتوا بدل نمي ساخت. ضعف مشهود سواد سبب مي شود اين شبه روشنفكران منتقدنما، اخراجي ها را دستمايه قرار دهند تا به نوعي در مقابل انديشه آرمان گرايان خاك سنگر خورده امثال ده نمكي بايستند.
