آبزیان آب شور از لحاظ گوناگونی شکل ورنگ بسیار شگف آورندو این شگفتی درباره ی ماهی های صخره های مرجانی به اوج خود میرسد.یکی از ماهی های دوست داشتنی آکواریوم دریایی دلقک ماهی است.
نام علمی و عمومی دلقک ماهی
گونه های زیادی از این ماهی امروزه شناسایی شده است اما گونه ای که ما در موردش صحبت میکنیم یا دلقک ماهی معمولی در راسته ی سوف ماهی شکلان یاperciformes و خانواده ی شقایق ماهیان یا pomacentridae و جنس و گونه ی amphiprion ocellaris جای دارد.
البته گونه ی دیگری نیز وجود دارد که بسیار شبیه به این ماهی است ولی دلقک ماهی نارنجی نام دارد و اسم علمی اشAmphiprion ocellaris میباشد .
نام عمومی این ماهی دلقک ماهی یا clown fish یا شقایق ماهی است علت نام گذاری این ماهی به دلیل رنگ آمیزی بدنش و علت نام گذاری شقایق ماهی به خاطر همزیستی این ماهی با شقایق دریایی است.
جالب است که این ماهی نسبت به تنتاکولهای سمی شقایق دریایی مقاوم است برخی از دانشمندان اعتقاد دارند که موکوس ویژه ای که روی بدن این ماهی است موجب مقاوم شدن اوشده.
شناسایی نر و ماده ی دلقک ماهی
دلقک ماهی یکی از ساده ترین ماهی های آب شور از نقطه نظر تکثیر است, بار ها دیده شده که دلقک ماهان در آکواریوم ها تخم ریزی کرده اند, تخم این ماهی نسبتا" بزرگ است و نوزادان درشتی نیز از آن خارج میشود همین امر باعث میشود که بتوان لارو ها را به آسانی با غذا های زنده ی معمول تغذیه کرد.
برای تغذیه ی این ماهی ها- و البته هر ماهی دیگری - نیاز به یک جفت یا یک ماهی نر و یک ماهی ماده داریم اما داستان به این سادگی ها هم نیست نه این که فکر کنید مثل بسیاری از ماهیان تشخیص نر و ماده در این ماهی دشوار است! نه! ابدا" این طور نیست دلقک ماهیان
از لحاظ تولید مثلی جز ماهیان Protandrous hermaphrodites می باشد به بیان ساده تر همه ی دلقک ماهیان نر به دنیا می ایند و سپس ماده می شوند! یعنی وقتی بالغ شدند بزرگ ترین و غالب ترین ماهی گروه از نر به ماده تغییر جنسیت میدهد.از طرف دیگردومین ماهی بزرگ گروه( یعنی ماهی که از نظر بزرگی در جایگاه دوم قرار دارد) نر مناسب برای جفت گیری با ماده ی مورد نظر می باشد. برای انتخاب جفت یکی از بهترین راه ها این است که چند ماهی جوان را خریداری کنید و آنها را با هم نگهداری و بزرگ کنید و تفاوت اندازه ی آنها را به مرور مورد بررسی قرار دهید البته این روش چندان مورد پسند نیست زیرا قیمت این ماهیان هنوز گران است و خرید مثلا" 5 عدد دلقک ماهی از نظر اقتصادی توجیه پذیر نیست . راه دوم این است که از همان ابتدا یک جفت از آنها را خریداری کنید( یعنی یک نر و یک ماده) برای این کار باید مخزن حاوی این ماهیان را مد نظر قرار داد و با توجه به همان اختلاف اندازه ای که گفتم یک جفت را برگزید بهترین جفت ان دو ماهی هستند که از سایرین جدا شده اند و اگر خوش شانس باشید ممکن است کمی بعد از جابه جایی آنها به آبزی دان شخصی خود تخم ریزی نمایند اگر جفتی را انتخواب کرده اید که قبلا" خودشان همدیگر را انتخواب نکرده اند به بیان دیگر شما آنها را نامزد کرده اید باید مواظب باشید زیرا اگر ماهی ماده ( ماهی بزرگتر) از ماهی نر خوشش نیاید با حمله و زخمی کردن وی او را خواهد کشت!
آبزیان مناسب برای دلقک ماهی
مخزن مناسب برای دلقک ماهی باید به اندازه ی کافی بزرگ باشد معمولا" یک آبزی دان دریایی 100 تا 200 لیتری را برای یک جفت دلقک ماهی مناسب می دانند نگهداشتن تنها یک جفت دلقک ماهی در یک مخزن موجب بهتر شدن نتیجه ی کار میشود . دمای مناسب آکواریوم این ماهیان باید 24 تا 26 درجه ی سانتی گراد باشدP.H مناسب برای آنها4/8 و شوری آب آنها023/1 تا 027/1 می باشد باید کف آکواریوم خود را بالایه ای از ماسه ی مرجانی یعنی ماسه ای که منشا مرجانی داشته و از بقایای خورد شده ی مرجان ها ایجاد شده باشد( مانند سواحل زیبای جزیره ی کیش ) بپوشانید . یکی دیگر از مواد لازم شقایق دریایی است زیرا این ماهی با برخی گونه های شقایق دریایی همزیستی دارد و زوائد زهر دار این شقایق ها مخفی گاه مناسبی برای مخفی شدن و تخم ریزی این ماهی ها است سه گونه که دلقک ماهیان بیشتر با آنها همزیستی دارند عبارتند از: Heteractis magnifica -1 Stichodactyla gigantea-2 Stichodactyla mertensii-3 پس باید شقایق دریایی سالم بزرگ و خلاصه مناسبی را در آبزی دان قرار داد, هر چند که شقایق دریایی برای ایجاد حس امنیت در ماهی و سرعت بخشیدن به فرایند تخم ریزی لازم است اما گزارش هایی از تخم ریزی دلقک ماهی بر روی کوزه های گلی و تکه های مرمر و حتی پوسته ی صدف ها و شیشه ی آکواریوم نیز وجود دارد.
همچنین از قطعات صخره ای موجود در مناطق دریایی برای دکوراسیون مخزن و ایجاد فضا های عمومی استفاده کنید نور پردازی مناسب به همراه *****اسیون خوب آب و همچنین استفاده از دستگاه پروتئین اسکیمرنیز باعث افزایش راندمان تکثیری می گردد بخاری هم برای تنظیم درجه ی آب باید تهیه گردد کنترل مواد ازت دار اب هم ضروری است قدرت ***** باید به نحوی قابل تقسیم باشد که پس از تخمه گشایی تخم ها به آنها اسیبی نرساند. در مورد نور پردازی باید یاد آوری کنم که مدریت طول دوره ی نوری در روز بسیار مهم است قبلا" اشاره کردم که تخم ریزی این ماهی با طول دوره ی نوری روزانه تنظیم میشود به بیان ساده باید ساعات مشخصی در روز نور را کم و سپس خاموش نمود که ماهی متوجه غروب آفتاب و شب شدن بشود معمولا" در عملیات حرفه ای لامپ ها را به یک تایمر وصل میکنند که باعث میشود لامپ ها هر روز برای ساعات مشخصی روشن بوده و سر ساعت مشخصی نورشان کم شود تا این که کاملا" خاموش شود . نباید تنشی به جفت خود وارد کنید استرس ها و تنش ها را میتوان به دو دسته ی کلی شرایط نا مناسب آب و هم مخزنی های شرور تقسیم کرد , کاری کنید که ماهی ها احساس امنیت کنند . تغذیه ی دلقک ماهی به عنوان رژیم غذایی دلقک ماهی ها باید مخلوطی حاوی غذا های دریایی خام و تازه و سبزیجات را تجویز نمود معمولا" این ماهی ها از گوشت صدف, میگو و اسکوئید استقبال میکنند بهتر است که غذا ها را به مقدارکم دروعده های زیاد با دوره های زمانی مشخص به دلقک ماهی داد.
فرایند زاد آوری(تولید مثل)
تخم ریزی معمولا" بعد از 1 تا 12 ماه پس از معرفی ماهی به آبزی دان جدید رخ میدهد که بستگی به محیط و آمادگی ماهیان دارد. در زمان تخم ریزی رفتار پرخاشگرانه ی بیشتری از ماهیان به چشم می خورد, ماهی نر با شنا کردن به بالا و پایین شروع به رقصیدن در مقابل ماهی ماده میکند که به آن رقص مخصوص دلقک ماهی یاclown fish waggle میگویند همچنین در همین دوره ماهیان اقدام به تمیز کردن تخته سنگ مورد نظرشان میکنند و این کار را با گاز گرفتن های محکم از آن سنگ انجام میدهند. تخم ریزی معمولا" عصر ها یا ابتدای غروب رخ می دهد پس از چند ساعت ( دست کم 2تا3ساعت) که تخم ریزی به پایان رسید ماهی نر وظیفه ی اصلی پرستاری از تخم ها را بر عهده می گیرد و ماهی ماده نیز در این امر به او کمک می کند مراقبت از تخم ها معمولا" با باله زدن سریع ماهی نر به منظور اکسیژن دهی به تخم ها و جلوگیری از نشست قارچ ها بر روی تخم ها همراه است . تخم ها شبیه به کپسول های نارنجی با درازای 2تا3 میلی متر و عرض یک میلیمتر هستند دلقک ماهی ها معمولا" 200 تا 600 تخم می گذارند که این عدد بسته به نوع ماهی و سن افراد دارد ولی آنچه مشخص شده این است که تعداد تخم ها پس از هر بار تخم گذاری در هر ماهی افزایش می یابد. تخم ها باید تحت مراقبت والدین بمانند و نباید آنها را از مخزن حاوی پدر و مادر خارج نمود مگر اینکه ثابت شود والدین به جنون خوردن تخم ها دچارند, تخم ها در ابتدا نارنجی روشن هستند ولی پس از چند روز از شدت این رنگ کاسته شده و چشم بچه ماهیان در تخم ظاهر می شود. معمولا" یک روز پیش از تخمه گشایی حاشیه یر نقره ای رنگی در اتاق چشم جنین داخل تخم دیده می شود.
دانستن این ویژگی ها برای کسانی که به هر دلیلی قصد جابه جا کردن تخم ها از پیش والدین را دارند مهم است زیرا بهترین زمان جابه جایی همین مرحله ی نقره ای شدن چشم جنین است. نوزادان پس از 6 تا 15 روز,بسته به دما,از تخم خارج می شوند , معمولا" پس از 12 تا 18 روز پس از تخم گذاری والدین آماده ی تخم گذاری دوباره می گردند. نگهداری از لارو های دلقک ماهی بحرانی ترین زمان مراقبت از نوزادان10 روز نخست پس از خروج از تخم است معمولا" بیشترین زمان مرگ و میرلارو ها در این زمان رخ می دهد و اگر این دوره ی زمانی به خوبی سپری شود می توان گفت که بقیه ی کار بسیار آسان است, عده ای عقیده دارند که بهتر است لارو ها را به مخزن دیگری منتقل نمود تا از والدین دور بوده و مدریت آنها بهینه شود . تغذیه ی لارو ها همیشه در آبزی پروری یکی از حساس ترین پروژه ها است برای تغذیه ی نوزادان کلون فیش باید از پلانگتن ها آب سبز یا جلبک های ریز تک سلولی سود جست در این میان روتیفر ها نقش مهمی را بازی می کنند به ویژه گونه های جنسBrachionus. معمولا" برای جابجایی لارو ها در زمان نخست پس از تخمه گشایی باید برای 2 ساعت لامپ ها و پمپ ها را خاموش نمود پس از این مدت معمولا" لارو ها به سطح آب می آیند( اگر هم نیایند مهم نیست) سپس با روشن کردن یک لامپ و استفاده از این ویژگی که لارو های دلقک ماهی نسبت به نور گرایش مثبت دارند می توان ماهی ها را با سیفون کردن یا پیمانه ی مخصوص از آب خارج نمود.
