آشنایی با کیست پیلونیدال یا سینوس پیلونیدال ( Pilonidal sinus )
کیست پیلونیدال یا سینوس پیلونیدال یک کیسه کوچک پوستی حاوی مو در قسمت پایین کمر است. این بیماری در جنگ جهانی دوم به نام بیماری رانندگان جیپ معروف بود. این کیست به صورت یک منفذ پوستی کوچک نمایان شده و گاهی چیزی بیش از یک فرورفتگی حاوی چند موی پیچیده نیست.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، بیماری پیلونیدال به شکل یک آبسه حاد یا سینوس تخلیه شونده در ناحیه ساکرو کوسیکس بروز میکند. این کیست یا آبسه معمولا در انتهایی ترین نقطه ستون فقرات ایجاد میشود.
این کیست مستعد عفونت است. کیست‌های پیلونیدال در افراد سیاه پوست ناشایع است.
هر دو جنس مبتلا می‌شوند ولی در مردان شایع‌تر است. عفونت کیست معمولاً در اوایل بزرگسالی (۴۰-۱۸ سال) آغاز میشود. بیشترین رده سنی بین ۱۶ تا ۲۶ میباشد.
از نظر آماری از هر ۱۰۰ هزار نفر ۲۶ نفر به این بیماری مبتلا میشود.
بیماری پیلونیدال یک بیماری نسبتا فراوانی است که علت ایجاد آنرا فرو رفتن مو در عمق پوست می دانند. این بیماری بیشتر در ناحیه ساکروم دیده می شود ولی در قسمت های دیگر بدن مثل زیر بغل‘ناف و یا ناحیه پیوبیک نیز ممکن است ایجاد شود. در ناحیه ساکروم سوراخ Sinus آن در خط وسط ظاهرمیشود و سوراخ های دیگر پایین تر یا بالاتراز آن و ممکن است در لاترال ظاهر شود.
دیواره سینوس را Squamous epithelium می پوشاند و تغییرات بدخیمی در آن نادر است. ولی تا کنون چند مورد Squamous cell carcinoma گزارش شده است.
واژه پیلونیدال به معنی nest of hairs (آشیانه‌ای از موها)است . سینوس، آبسه‌ای هست که دارای مجرایی به سطح پوست شده. اما همیشه آبسه پیلونیدال همراه سینوس نیست.
این بیماری بیشتر در افراد پر مو دیده می شودو بیشتر شامل حال کسانی است که شغلهای نشسته دارند به همین علت به آن بیماری رانندگان هم گفته می شود. بیشتر بیماران هنگامی مراجعه می کنند که که مو وارد بدن شده و یک عفونت موضعی ایجاد کند و به فولیکولیت تبدیل شده و بعد از آن به مرور زمان بصورت یک آبسه در آید و موجب درد و توده پشت(بالای شکاف باسن ) می گردد. بیمار موقع نشستن درد دارد.
در این مرحله که فاز حاد بیماری است،آبسه باید تخلیه شودو اینکار با بی حسی موضعی و شکاف روی آن و خارج کردن ترشحات و چرک صورت می گیرد. و بیمار با دستورشستشوی روزانه مرخص می شود . و در مرحله بعدی که بعد از چند هفته است بیمار باید جهت جراحی اصلی مراجعه کند.
در عده ای از بیماران هم به علت تخلیه خود به خود آبسه، محل تخلیه بصورت یک سینوس کامل باقی مانده و مجرا کاملا تکامل یافته و بیمار دائما دچار ترشح خواهد شد و هیچ وقت این سوراخ بسته نخواهد شد. در زمان معاینه موقع نگاه روی پشت بیمار روی خط مرکزی بالای شکاف باسن اغلب یک یا چند منفذ دیده می شود که ممکن است ترشح واضح داشته باشد در این مرحله بیمار درد ندارد و فقط از ترشحات ناحیه شکایت می کند.
این ترشحات اغلب قهوه ای مایل به قرمز رنگ هستند و گاهی بد بو می باشد. در مرحله اول که بیمار با درد مراجعه می کند به عنوان آبسه پایلونیدال و در مرحله بعد که مجرا تشکیل شده و بیمار ترشح دارد این مشکل را به عنوان سینوس پایلونیدال معرفی می کنند.
البته این مشکل ممکن است درجاهای دیگر بدن نیز ایجاد شود ولی بیشتر در ناحیه پشت و روی شکاف باسن دیده می شود. ولی در برخی افراد ممکن است در ناف ویا بین انگشتان ( در آرایشگر ها) نیز دیده شود، که بیشتر با علامت درد و ترشح شناسایی میشود. سینوس پایلونیدال باید جراحی شود و احتمال بد خیمی روی پوست در برخی مقالات در موارد ترشح مزمن از مدخل سینوس گزارش شده است .
نشانه‌ها
در صورت عدم عفونت علامتی ندارد. با ایجاد عفونت علایم زیر بروز میکند: درد، قرمزی، احساس درد با لمس و تورم ناحیه مبتلا ، تب و لرز ، ترشح چرکدلایل
این کیست ناشی از اختلالی خفیف است که در طی تکامل جنینی رخ میدهد. عامل عفونت معمولاً استافیلوکوک است. این وضعیت در مردانی که دارای مقادیر زیادی موی بدن هستند، بیشتر رخ میدهد. علت دقیق نامشخص است، اما ممکن است به علت وجود نقصی در تکامل این ناحیه باشد. رشد مو در این محل تمایل دارد به طرف داخل باشد، و احتمال دارد باعث عفونت در سینوس و در نتیجه یک آبسه دردناک شود.درمان
درمان کیست عفونی شده معمولاً شامل برش دادن برروی آبسه و تخلیه چرک و گاهی جراحی به منظور برداشتن کل ناحیه عفونی میباشد. التیام زخم جراحی ممکن است چند ماه به طول انجامد زیرا باید از عمق زخم ترمیم شود. یک تکه گاز باید برروی زخم قرار داده شود تا هم امکان هواخوردن وجود داشته و هم از ساییده شدن لباس‌ها به زخم جلوگیری شود.
روشهای مختلفی برای جراحی سینوس پایلونیدال وجود دارد. احتمال عود مجدد در این جراحی متفاوت است و بستگی به تکنیک جراحی دارد ولی کمترین احتمال عود در روش جراحی باز است که در این روش با ایجاد یک برش لوزی شکل کیست و منافذ آن را خارج می کنند و زخم را باز می گذارند که به صورت روزانه شستشو داده شده و پانسمان می شود و حدود ۳-۲ ماه زمان می برد که دوباره ترمیم شود.
دخالت فوری در زمان ظهور علایم اولیه عفونت ممکن است از ایجاد آبسه جلوگیری کند. شما باید ناحیه را در آب ولرم مرطوب کرده تا ناراحتی تسکین یابد و در اولین فرصت ممکن با پزشکتان مشورت نمایید. ممکن است جهت درمان عفونت، آنتی بیوتیک خوراکی تجویز گردد.
اگر چرک تشکیل شده باشد، آبسه نیازمند تخلیه زیر بی هوشی عمومی است و باید زخم را تا زمانیکه ترمیم شود، بازگذاشت. در اکثر موارد، غیرمحتمل است که عفونت عود کند.
روشهای مختلف دیگری از قبیل دوختن زخم و فلاپ های پوستی (جراحی پلاستیک) وجود دارد که با یا بدون درن انجام می شود و احتمال عود آن کمتر یا برابر روش باز است . همچنین در روش باز عوارض بعد از عمل بیشتر است و بیمار چند هفته ای موقع نشستن درد دارد و دائم باید پانسمان شود ولی در روش بسته احتمال پانسمان مکرر وجود نداشته و بیمار زودتر به سر کار و زندگی روزمره باز می گردد.
مشکل بیماران درجراحی باز پانسمان های مکرر می باشد که باید به این مسئله دقت شود و یک روز در میان و گاهی روزانه محل زخم باید شستشو داده شده و پانسمان شود. بعد از یک هفته شستشو توسط نرمال سالین، بیمار می تواند به هنگام اجابت مزاج روزی چند بار پشت خود را با آب ساده شستشو داده و با گاز تمیز پانسمان کند.
امروزه با توجه به اهمیت زمان وبرگشت سریع به کارو زندگی برای افراد بهترین روش جراحی درمان
“به روش فلپ پایه دار است که دیگر نیازی به حتی کشیدن بخیه ..و تعویض پانسمان دردناک روزانه
ندارد.و بیمار بعد از ۷ تا ۱۲ روز بهبودی کامل دارد .
در مورد علت این بیماری اختلاف وجود دارد ولی مهمترین علت آن گرفتار شدن مو در نسج عمقی ناحیه ساکرو کوکسیکس میدانند. بیماری پیلونیدال بطور شایع, مردان را بیش از زنان گرفتار میکند, بخصوص آنهائی که دارای موی بسیار در چین گلوتئال هستند.
این بیماری اغلب برای اولین بار در دوران بلوغ و هنگاهی که رشد مو و فعالیت غدد چربی افزایش می یابد , بروز میکند.بنابراین افرادی که موهای زیادی در ناحیه بالای باسن دارند با انجام لیزر موی زاید از بروز این بیماری پیشگیری میکنند.
کیست پیلونیدال یا سینوس پیلونیدال یک کیسه کوچک پوستی حاوی مو در قسمت پایین کمر است. . این کیست به صورت یک منفذ پوستی کوچک نمایان شده و گاهی چیزی بیش از یک فرورفتگی حاوی چند موی پیچیده نیست. بیماری پیلونیدال به شکل یک آبسه حاد یا سینوس تخلیه شونده در ناحیه ساکرو کوسیکس بروز میکند.
این کیست یا آبسه معمولا در انتهایی ترین نقطه ستون فقرات ایجاد میشود. این کیست مستعد عفونت است. . هر دو جنس مبتلا می‌شوند ولی در مردان شایع‌تر است.
عفونت کیست معمولاً در اوایل بزرگسالی آغاز میشود. سینوس، آبسه‌ای هست که دارای مجرایی به سطح پوست شده. اما همیشه آبسه پیلونیدال همراه سینوس نیست. نشانه‌ها در صورت عدم عفونت علامتی ندارد. با ایجاد عفونت علایم زیر بروز میکند: درد، قرمزی، احساس درد با لمس و تورم ناحیه مبتلا ترشح چرک دلایل این کیست ناشی از اختلالی خفیف است که در طی تکامل جنینی رخ میدهد. عامل عفونت معمولاً استافیلوکوک است. علت دقیق نامشخص است، اما ممکن است به علت وجود نقصی در تکامل این ناحیه باشد.
رشد مو در این محل تمایل دارد به طرف داخل باشد، و احتمال دارد باعث عفونت در سینوس و در نتیجه یک آبسه دردناک شود.درمان کیست عفونی شده معمولاً شامل برش دادن برروی آبسه و تخلیه چرک و گاهی جراحی به منظور برداشتن کل ناحیه عفونی میباشد.
درمان فقط جراحی میباشد .ترمیم جای عمل بسته به بزرگ و کوچکی آن دارد و هفته ها و ماه ها به طول می انجامد. زیرا باید از عمق زخم ترمیم شود. یک تکه گاز باید برروی زخم قرار داده شود تا هم امکان هواخوردن وجود داشته و هم از ساییده شدن لباس‌ها به زخم جلوگیری شود .
در صورتی که کیست یا سینوس ایجاد شود بدلیل فرایند التهابی درد و قرمزی در محل ایجاد میشود که ممکن است عود و بهبود داشته باشد. این حالت , تازمانی که تخلیه از طریق جراحی یا خود بخود انجام شود, ادامه دارد.در این مرحله اغلب موهایی که از سوراخ ها خارج شده اند, قابل رویت می باشند. درمان بهتر است از راه برش و تخلیه- که گاهی در مطب یا اتاق اورژانس و با بی حسی موضعی انجام میگیرد- انجام شود.بنابراین درمان این بیماری صرفاً از طریق جراحی است و لیزر مو در درمان این بیماری اثری ندارد.
متاسفانه بدلیل وجود مو امکان عود پس از جراحی زیاد است.از طرف دیگر گاهی بدلیل وجود مو جوش خوردن زخم جراحی به سختی و با تاخیر زیاد انجام میشود.اخیراً بررسی دقیقی از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۷ در آمریکا بر روی ۶۰ بیمار انجام شده و مشاهده کرده‌اند که انجام لیزر مو پس از جراحی بیماری پیلونیدال شدیداً احتمال عود این بیماری را کاهش میدهد. بنابراین لیزر مو پس از جراحی بیماری پیلونیدال احتمال عود بیماری را کاهش میدهد و احتمال بهبود سریعتر زخم را افزایش میدهد.
پس به طور خلاصه میتوان گفت که لیزر مو بر پیشگیری از ایجاد بیماری پیلونیدال و پیشگیری از عود پس از جراحی بیماری پیلونیدال موثر است ولی درمان این بیماری فقط با روش جراحی انجام میشود.
اتیولوژی:
دو تئوری برای ایجاد این بیماری مطرح شده است
۱-تئوری مادر زادی(Congenital ):
که گفته می شود قسمتی از پوست در عمق بافت زیر جلدی چین خورده است. این تئوری بدلائل متعددی قابل قبول نیست. از جمله اینکه این بیماری در مردان بیشتر است ‘ با بعضی از مشاغل رابطه مستقیم دارد وHair follicle در دیواره سینوس وجود ندارد.
۲- تئوری اکتسابی :
در این تئوری که بیشتر قابل قبول است گفته می شود مو از بیرون در عمق پوست فرو می رود . در ۵۰ تا ۷۵% سیسنوس ها hair shaft یافت می شود . و ایجاد بیماری به سه عامل وابسته است :
الف- وجود موهای آزاد ( (hair shaftدر محل۰
ب- نیروئی که باعث فرو رفتن مو در پوست شود .
ج- قابلییت پوست برای امکان فرورفتن مو در آن .
این بیماری رابطه ای به جنسیت ندارد و در هر دو جنس دیده میشود.
شایعترین نوع این کیست, کیست در ناحیه باسن میباشد. اما احتمال بروز این کیست در ناحیه های دیگر مثل: پشت گردن, ناف, روی خط سینه و … میباشد
تظاهرات بالینی:
این بیماری ممکن است بدون درد و فقط بصورت یک pit یا سوراخ تظاهر کند و یا بصورت یک ضایعه دردناک با یا بدون ترشح ظاهر شود. علاوه بر ناحیه ساکروم در زیر بغل‘ناف‘ بین انگشتان آرایشگرها و یا انگشتان پای کسانی که با مو و پشم کار می کنند یافت می شود. ۵۰% بیماران با آبسه پیلونیدال مراجعه می کنند و معمولا درد پس از یک نشستن طولانی مثل مسافرت ظاهر می شود. بعضی از بیماران تاریخچه ای از آبسه را می دهند که زمانی باز شده است و از آن زمان تا کنون بعضی مواقع ترشح چرکی خونی دارند.
روش تشخیص:
تاریخچه بیماری و معاینه ضایعه جهت تشخیص کفایت می کند و نیازی به انجام کارهای پاراکلینیک برای تشخیص ندارد.بعضی مواقع ممکن است بیماری بصورت یک توده بدون درد در ناحیه ساکروم لمس شود. عفونت ایجاد شده توسط اورگانیزم های مختلف بوده و در ۷۷% موارد anaerobe کشت داده شده است و فقط در ۴% موارد aerobic وجود دارد. این بیماری را باید از فیستول پرینیال تشخیص افتراقی داد.
درمان:
درمان این بیماری بستگی به مرحله تظاهر و وضعییت آن دارد.
۱- فرورفتگی بدون درد pit هیچگونه درمانی نیاز ندارد.
۲- آبسه های حاد) acute abscess) :
به سه روش می توان آن ها را درمان کرد: (الف)-درناژ و درمان با انتی بیوتیک و جراحی آن پس از مدتی. (ب)-درناژ و کورت کشیدن درون آن ‘طوری که تمام موها و بافتهای مرده تمیز شود. (ج)- درناژ بدون کورت کشیدن درون آن.
۳- سینوس های پیلونیدال :
روش هایی مثل بیرون آورذن موهای درون سینوس یا تراشیدن درون آن جواب دهی قابل قبولی نداشته است و روش های زیر توصیه می شود:
الف- wide excision :
برداشتن کل ضایعه و باز گذاشتن آن ‘در این روش محل عمل با ترمیم ثانویه بسته می شود.و به همین دلیل حدود ۴ هفته طول می کشد تا زخم بهبود یابد ولی بیمار پس از هفته اول می تواند حمام گرفته و به کارهای عادی خود مشغول شود. معمولا درد چندانی ندارد و عود آن نیز بسیار کم است.
ب – wide excision and primary closure :
در این روش ترمیم و بسته شدن زخم سریعتر است ولی عود بیماری بیشتر از روش باز است. در این روش باید طوری زخم را بست که فضای مرده ای ایجاد نشود.گذاشتن درن در این روش توصیه می شود و پوست را باید بصورت interrupt بخیه کرد. درد بیمار و احتمال عفونت زخم در روزهای اول بعد از عمل بیشتر از روش باز است .
۳روش کلی درمان در کشور ایران وجود دارد:
۱- عمل جراهی به روش قدیمی:
در این روش قسمت آلوده به کیست را جراحی می کنند . کیست را تخلیه میکنند اما بعد از جراحی, شکاف حاصل را بخیه نمیکنند و فقط پانسمان روی محل را می گیرد و بیمار باید یک روز در میان برای شست و شوی محل جراحی به دکتر خود مراجعه کند. این روش درد بسیاری دارد و حدود ۲ هفته دوره نقاهت دارد.
۲-عمل جراحی به روش جدید:
این روش مانند روش قبل است با این تفاوت که در این روش محل جراحی بخیه میشود و به این صورت است که پس از بخیه محل جراحی, یک گاز استریل به صورت لوله ای و به عنوان پانسمان روی محل و به قشای بیرونی استخوان بخیه می شود. بخیه و پانسمان به مدت ۲ هفته دست نخورده میماند اما بیمار پس ۱ هفته میتواند به کارهای روز مره خود بپردازد.در این روش بیمار فقط در روزهای اول کمی درد دارد.
۳- لیزر:
در این روش با استفاده از لیزر کیست را از بین میبرند. در این روش بیمار متحمل هزینه بیشتری نسبت به جراهی میشود ولی این روش تقریبا بدون درد است و دوره نقاهت ندارد.
۴- عود بیماری :
در بیمارانی که با عود مراجعه می کنند یا باید ضایعه برداشته شود و آنرا باز گذاشت تا باsecondary healing ترمیم شود یا باید از فلپ ها برای پر کردن محل ضایعه پس از بر داشتن استفاده کرد. استفاده از فلپ ها در موارد نادری لازم می شود.
نکات مهم :
۱-بهترین درمان آن است که بیمار سریعتر مورد عمل قرار گیرد‘چون هر چه زمان بگذرد وسعت کیست پیلونیدال بیشتر شده و مجاری جدیدی ظاهر می شوند.
۲- کیست های پیلونیدال کوچک را می توان با بیحسی موضعی برداشت ولی بهتر است بیمار با بیهوشی عمومی تحت عمل قرار گیرد تا جراح بتواند بطور کامل آنرا رزکت کند.زیرا اگر قسمت کوچکی هم از یکی از مجاری باقی بماند شانس عود بیماری بسیار بالا می رود.برای اطمینان یافتن از برداشتن کامل ضایعه می توان از تزریق متیلن بلو در سینوس کمک گرفت.
۳- کیست را باید با حاشیه بافت نرمال برداشت و اگر از روش باز گذاشتن استفاده شود شانس موفقییت درمان افزایش می یابد.
۴- دادن آنتی بیوتیک در بیمارانی که سینوس پیلونیدال دارند ارزشی ندارد.
۵- استفاده از فلپ های جانبی برای پر کردن محل کیست پیلونیدال پس از بر داشتن می تواند روش خوبی در درمان عود باشد.
۶- هر گاه بیمار با آبسه مراجعه کند باید آنرا در اولین فرصت incision and drainage کرد
