درگذشت چهره‌هاي ادبي در سال 88

 نوشتن گزارش مرگ شاعران، نويسندگان، مترجمان، پژوهشگران و مصححان يكي از غم‌انگيزترين گزارش‌هايي است كه هر خبرنگار ادبي در پايان سال مي‌نويسد. انگار وقتي اخبار را براي نوشتن اين اين گزارش جست‌وجو مي‌كند، اضطراب لحظه‌هايي كه خبر مرگ را انتشار مي‌دهد، اظهار نظرها و پيام‌هاي تسليت پس از مرگ، مراسم تشييع جنازه، مراسم خاكسپاري، مراسم ترحيم و اخباري كه تا مدت‌ها از هنرمندان منتشر مي‌شود، همه و همه به يكباره در ذهن تداعي مي‌شوند و انبوه اين مرگ‌ها آدم را به فكر وامي‌دارد.
امسال اما مرگ‌ چهره‌هاي حوزه‌ ادبيات نيز مثل شمارگان كتاب و فراواني جوايز، از لحاظ كمي افزايش داشت. اين همه موضوع نيست. وقتي نحوه درگذشت برخي از مؤلفان و مترجمان را در سال 88 مي‌خوانيم در وهله اول شگفت‌زده مي‌شويم و از خود مي‌پرسيم كه مگر مي‌شود؟ آري، شده است. يكي بر اثر كهولت سن فوت مي‌كند، يكي در جواني؛ يكي بر اثر گازگرفتگي زندگي را بدرود مي‌گويد و يكي در انزوا؛ يكي در تنهايي غربت جان مي‌سپارد، يكي در عزلت خانه سالمندان. خبر مرگ برخي هم يك ماه بعد منتشر مي‌شود و خبرنگاران به جاي پيگيري اخبار مراسم تشييع، بايد به فكر انتشار اخبار مجلس شب چهلم باشند.
در اين گزارش، چهره‌هاي ادبي‌اي را مرور مي‌كنيم كه در سال 88 زندگي را وداع گفتند و ما را با آثارشان تنها گذاشتند.

* بيژن ترقي

بيژن ترقي‌ ترانه‌سرا و شاعر، پس از يك‌ دوره بيماري ساعت 2 بامداد پنجم ارديبهشت در منزل شخصي‌اش درگذشت.
ترقي 12 اسفند سال 1308 در تهران متولد شد. وي از سال 1335 همكاري خود را با راديو آغاز كرد. ترانه «آتش كاروان» سروده او است.
از ميان كتاب‌هاي ترقي مي‌توان به «آتش كاروان» و «از پشت ديوارهاي خاطره» اشاره كرد.
از تصنيف‌هاي او نيز مي‌توان به «مي‌زده شب چو ز مي‌كده باز آيم»، «برگ خزان»، «به زماني كه محبت شده همچون افسانه»، «صبرم عطا كن»، «پشيمانم»، «مرا نفريبي»، «بهار نورسيده» و «به خاطر تو» اشاره كرد.

* عزيز دولت‌آبادي

عزيز دولت‌آبادي از قديمي‌ترين شعراي استان آذربايجان شرقي دهم ارديبهشت به دليل سرطان فك در سن 87 سالگي درگذشت.
وي متولد 1301 و داراي آثاري چون «سخنوران آذربايجان» در دو جلد، «پارسي‌گويان قفقاز» در سه جلد، تصحيح «ديوان كمال الدين مسعود خجندي»، ديوان اشعاري به نام «تحفه درويش» و بيش از 40 مقتاله تحقيقي خارج از كشور است.
عزيز دولت‌آبادي كليد طلايي شهر تبريز را از شهردار اين شهر دريافت و در سفر مقام معظم رهبري به اين شهر، انگشتر ايشان را دريافت كرده است.
كشف مقبره‌الشعراي تبريز و قبرستان دو كمال قبل از انقلاب اسلامي نيز از ديگر كارهاي وي بوده است.
پيكر اين شاعر در مقبره‌الشعرا به خاك شپرده شد.

* رضا سيدحسيني

رضا سيدحسيني مترجم باسابقه كشور و خالق كتاب سترگ و تأثيرگذار «مكتب‌هاي ادبي» صبح روز يازدهم ارديبهشت در سن 83 سالگي بر اثر ذات‌الريه در بيمارستان ايران‌مهر درگذشت.
سيدحسيني روز 15 فروردين سال 88 براي سومين بار در يك سال گذشته بستري شد و اصل و منشأ اين بيماري همان مشكل نخاعي سيدحسيني بود كه براي آن مورد عمل جراحي هم قرار گرفت.
وي كه متولد مهرماه 1305 بود، نزد كساني چون پرويز ناتل خانلري و عبدالله توكل زبان فرانسه آموخت.
كتاب پژوهشي «مكتب‌هاي ادبي» و ترجمه آثاري از «كامو»، «سارتر» و بسياري از چهره‌هاي شاخص ادبيات فرانسه در كارنامه اين مترجم ديده مي‌شود.
مرگ سيدحسيني از بزرگ‌ترين رويدادهاي سال 88 و دهه 80 محسوب مي‌شود. چراكه پس از درگذشت وي بسياري از شخصيت‌هاي فرهنگي و هنري و سياسي با گرايش‌هاي مختلف پيام تسليت صادر كردند.
غلامعلي حداد عادل نيز در مجلس ترحيم وي خطاب به اعضاي فرهنگستان زبان و ادب فارسي گفت كه چرا شخصيتي مثل سيدحسيني بايد عضو وابسته فرهنگستان باشد.
حدا عادل با بيان اينكه شخصيتي مثل سيدحسيني بايد عضو پيوسته فرهنگستان مي‌بود، اذعان كرد: ما جفا كرديم.

* محمد امين رياحي

محمد‌امين رياحي استاد و مصحح متون ادبي صبح روز جمعه 25 ارديبهشت به دليل كهولت سن در بيمارستان ايران‌مهر درگذشت.
وي كه در سال 1302 در شهرستان خوي متولد شد سمت‌هايي چون عضويت هيأت مؤلفان لغتنامه دهخدا، مدير ملي وزارت فرهنگ سابق، رايزني فرهنگي ايران در كشور تركيه، استادي دانشگاه آنكارا، دبير كلي هيئت امناي كتابخانه‌هاي عمومي كشور، استادي دانشگاه تهران، نيابت رياست فرهنگستان ادب و هنر ايران، رياست دانشكده هنرهاي دراماتيك، رياست بنياد شاهنامه فردوسي (به مدت دو سال و پس از مجتبي مينوي) را بر عهده داشت و مدت كوتاهي نيز در كسوت وزير آموزش و پرورش بود.
از فعاليت‌هاي مطبوعاتي او سردبيري هفته‌نامه مهرگان، مديريت مجله كيهان فرهنگي و آموزش و پرورش و سيمرغ را بايد نام برد. از وي اشعاري نيز به جا مانده است.
از آثار او مي‌توان به «زبان و ادبيات فارسي در قلمرو عثماني»، «گلگشت در شعر و انديشه حافظ»، «تاريخ خوي»، «كسايي مروزي- زندگي و انديشه و شعر او»، «مجموعه مقالات- حاوي 50 مقاله تاريخي و ادبي» و «تاريخ روابط سياسي ايران و عثماني» اشاره كرد.
علاوه بر تأليف، تعدادي از متون كهن فارسي به تحقيق و تصحيح او به چاپ رسيده كه از جمله آنها مي‌توان «مرصاد العباد نجم الدين رازي»، «مفتاح المعاملات» قديمي‌ترين متن رياضي فارسي و همچنين «جهان نامه متن قديم جغرافيايي» را نام برد.
سال گذشته در همايشي كه با عنوان «شمس و مولانا» در شهرستان خوي برپا شد، از رياحي به خاطر تحقيقاتش در زمينه شمس و مولانا تقدير به عمل آمد.
رياحي كسي بود كه در كتابي ثابت كرد زادگاه شمس تبريزي در شهرستان خوي واقع شده است.

* محمد حقوقي

محمد حقوقي، شاعر و منتقد ادبي، به علت نارسايي‌هاي قلبي و كليوي عصر هشتم تير ماه در سن 72 سالگي و در يكي از بيمارستان‌هاي شهر اصفهان درگذشت.
او در سال 1316 در اصفهان متولد شده بود.
عمده آثار وي در نقد و معرفي شاعراني نظير نيما يوشيج، سهراب سپهري، احمد شاملو، مهدي اخوان ثالث و فروغ فرخزاد است.

* مهدي آذريزدي

مهدي آذر يزدي نويسنده ادبيات كودك و خالق كتاب معروف «قصه‌هاي خوب براي بچه‌هاي خوب» صبح پنج‌شنبه 18 تير در سن 87 سالگي در بيمارستان آتيه درگذشت.
آذر يزدي كه اواخر عمرش از بيماري عفونت ريه رنج مي‌برد، در سال 1301 در محله‌ خرمشاه يزد متولد شده و مدتي را نيز در كرج زندگي كرده بود.
«قصه‌هاي تازه از كتاب‌هاي كهن»، «گربه‌ ناقلا»، «گربه‌ تنبل»، «مثنوي» (براي بچه‌ها)، «مجموعه‌ قصه‌هاي ساده» و تصحيح «مثنوي» مولوي (براي بزرگسالان) از آثار اين نويسنده است، اما اغلب وي را با مجموعه «قصه‌هاي خوب براي بچه‌هاي خوب» مي‌شناسند كه بازنويسي داستان‌هاي كهن براي كودكان است و تاكنون بارها تجديد چاپ شده است.
آذريزدي تا پايان عمرش ازدواج نكرد.
پيكر او را در زادگاهش به خاك سپردند.

* اسماعيل فصيح

اسماعيل فصيح، نويسنده، عصر روز 26 تير در سن 75 سالگي در بيمارستان شركت نفت تهران درگذشت.
فصيح سال 1313 در محله قديمي عودلاجان تهران به دنيا آمده بود.
اين محله و ماجراهاي خانوادگي نويسنده جاي مهمي در شكل‌گيري داستان‌هاي او يافت.
او سال 1342 به استخدام شركت ملي نفت ايران درآمد و تا سال 1359 استاد دانشكده نفت آبادان بود.
فصيح در اغلب داستان‌هايش به تاريخچه زندگي يك خانواده ايراني با نام «آريان» پرداخت.
يكي از رمان‌هاي او با نام «زمستان 62» درباره جنگ تحميلي عراق عليه ايران است.

* محمد شيرواني

محمد شيرواني، نسخه‌شناس و فهرست‌نويس و مؤلف كتاب 5 جلدي «فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه وزيري» تيرماه سال 88 در سن 84 سالگي و در اثر بيماري كليوي زندگي را بدرود گفت اما خبر مرگ وي در تاريخ 5 مرداد انتشار يافت.

* محمد اسدي

محمد اسدي، نويسنده، شاعر و اديب شهر ميامي صبح 16 مرداد بر اثر عارضه قلبي در سن 58 سالگي درگذشت.
نويسنده كتاب «نگاهي به ميامي» در سال 1330 در ميامي در خانواده‌اي مذهبي به دنيا آمد.
اسدي با مطالعه آثار ادبي از سال 1362 به سرودن اشعار پرداخت و اشعار وي بيشتر در قالب غزل بود.
علاوه بر دوبيتي‌هاي آن مرحوم، اشعار محلي با گويش‌هاي ميامي و شاهرودي از طبع‌آزمايي‌هاي آن مرحوم به يادگار مانده است.
مرحوم اسدي جزو نخستين كساني بود كه درباره شهر و زادگاه خود (ميامي) به جمع‌آوري كتاب پرداخته است.
اسدي در حالي كه در صدد جمع آوري كتاب ديگري در‌باره شهر ميامي بود، درگذشت.

* عبدالحسين شريفيان

عبدالحسين شريفيان، مترجم ادبي و داستان‌نويس، صبح 26 مرداد در سن 83 سالگي و بر اثر بيماري ريوي در بيمارستان كسري تهران درگذشت.
عبدالحسين شريفيان سال 1305 در بوشهر به دنيا آمد ولي سال‌هاي گذشته را در تهران ساكن بود.
وي در دهه 40 دو داستان «ارزش گربه ايراني» و «مكتب ننه علي» را در «پيك دانشجو» در تهران به چاپ رساند.
شريفيان در شركت نفت آبادان استخدام شد و پس از 4 ماه استعفا داد و به شيراز آمد و در رشته‌ ادبي مشغول به تحصيل شد.
وي طي حيات ادبي خود حدود 50 كتاب را ترجمه كرد و داستان‌هايي را به چاپ رساند.
«پايبندي‌هاي انساني» اثر سارمرست موآم از معروف‌ترين ترجمه‌هاي اوست.

* رزا منتظمي

فاطمه بحريني مشهور به رزا منتظمي، نويسنده كتاب مشهور «هنر آشپزي»، روز جمعه اول آبان در سن 87 سالگي در تهران درگذشت.
اين كتاب براي نخستين بار در سال 1343 با 600 دستور غذايي منتشر شد.
چاپ چهل و يكم «هنر آشپزي» در دو جلد منتشر شده و بيش از 1700 غذاي ايراني و فرنگي را شامل مي‌شود.
اين كتاب يكي از پرفروش‌ترين كتاب‌هاي آشپزي در ايران بوده است.

* مهدي سحابي

مهدي سحابي مترجم ادبيات و نقاش ايراني در سن 65 سالگي بر اثر ايست قلبي در غربت درگذشت.
او روز 18 آبان در فرانسه با زدنگي وداع كرد.
سحابي متولد 1323 در شهر قزوين بود و با ترجمه رمان «در جست‌وجوي زمان از دست رفته» نوشته مارسل پروست به شهرت رسيد.
ترجمه «مرگ قسطي» اثر لويي فردينان سلين و «مادام بواري» نوشته گوستاو فلوبر، از ديگر آثار معروف سحابي است.
او علاوه بر ترجمه و نقاشي، داستان‌هايي را نيز به چاپ رسانده است.
پيكر سحابي را از فرانسه به تهران منتقل كردند و در وطن به خاك سپردند.

* محمود شاهرخي

محمود شاهرخي شاعر پيشكسوت انقلاب اسلامي، كه 82 سال داشت، پس از دو روز كما صبح 24 آبان در بيمارستان عرفان درگذشت.
شاهرخي چند روز قبل از فوت براي انجام عمل جراحي روده به بيمارستان منتقل شد و پس از عمل به علت ايست قلبي و ضعف به كما رفت.
محمود شاهرخي كه متولد 1306 بم بود، يكي از مشهورترين چهره‌هاي شعر آييني پس از انقلاب به شمار مي‌آيد كه سال‌ها، هم در شعر انقلاب و هم در شعر جنگ فعال بوده است.
از جمله آثار او مي‌توان به «درسي را كه از قرآن آموخته‌ام»، «در غبار كاروان»، «نسيم وصل»، «ز اشك پرس حكايت»، «امام علي (ع) روح بي‌نهايت»، «شميمي از گلزار معرفت»، «امام حسين (ع) تجلي جلال و جمال»، «بر آستان جانان»، «كيمياي احسان» و «ترجيعات توحيدي» اشاره كرد.
او كه از پيشگامان ادبيات انقلاب و آييني محسوب مي‌شد در سال‌هاي اخير انزوا پيشه كرده بود و كمتر در محافل عمومي حضور مي‌يافت.

* سيدجلال فهيم هاشمي

سيدجلال فهيم هاشمي، مدير انتشارات روزبهان و ناشر آثار نادر ابراهيمي 72 ساله بود كه در همين روز يعني 24 آبان بر اثر نارسايي كبد در بيمارستان مهراد تهران درگذشت.
سيدجلال فهيم هاشمي، كار نشر را با فعاليت در انتشارات اميركبير آغاز كرد و در سال 1355 انتشارات روزبهان را تأسيس كرد.
او در اين انتشارات، علاوه بر كتاب‌هاي نادر ابراهيمي، آثار صمد بهرنگي و خاطرات عبدالرحيم جعفري، مدير سابق انتشارات اميركبير را به چاپ رساند.

* هاراطون داويديان

فرهنگستان زبان و ادب فارسي پس از 34 روز از درگذشت هاراطون داويديان، يكي از اعضاي شوراي واژه‌گزيني اين فرهنگستان، 24 آبان اين خبر را منتشر كرد تا در يك روز صفحه ادبيات رسانه‌ها سومين خبر مرگ را اعلام كنند.
هاراطون داويديان از استادان پيشكسوت روان‌پزشكي كشور، روز پنجشنبه، بيستم مهرماه سال جاري، درگذشته بود.
هاراطون داويديان، به واسطه تسلط بر فرهنگ و زبان فارسي در سال 1382 بنا به دعوت فرهنگستان زبان و ادب فارسي به همكاري با گروه واژه گزيني، در حوزه‌هاي علوم پزشكي و روان‌پزشكي و روان‌شناسي پرداخت و فرهنگستان در طول اين سال‌ها از خدمات او بهره جست.
وي به‌ عنوان يك دانش‌پژوه ايراني و به ‌واسطه دستاوردهاي علمي و پژوهشي فراوان، خدمات شايسته‌اي كه به جامعه پزشكي، به ‌ويژه روان‌پزشكي عرضه داشته‌ بود و نيز حضور فعال در تأسيس و گسترش نهادهاي آموزشي و علمي كشور و كسب امتيازات چشمگير در سطح بين‌المللي، به پيشنهاد شوراي علمي و تصويب مجمع عمومي از تاريخ 26 بهمن 1377 به مقام عضويت افتخاري فرهنگستان علوم پزشكي جمهوري اسلامي ايران نائل شده‌ بود.

* محمد ايوبي

محمد ايوبي، داستان‌نويس، شامگاه 19 دي در سن 67 سالگي و بر اثر ناراحتي قلبي در بيمارستان ابن‌سيناي تهران درگذشت.
ايوبي كه متولد سال 1321، در شهر اهواز بود، دانش‌آموخته زبان و ادبيات فارسي بود و مدرك كارشناسي ارشد را در اين رشته اخذ كرد.
ايوبي بازنشسته‌ آموزش و پرورش بود و آثاري را در زمينه ادبيات داستاني چون «گزيده‌ اشعار نيما يوشيج»، «راه شيري»، «جان شكر»، «مراثي بي‌پايان»، «پايي براي دويدن»، «شكفتن سنگ»، و سه‌گانه‌ «آواز طولاني جنوب» پديد آورد.
وي همچنين براي نگارش رمان «صورتك‌هاي تسليم» نامزد دريافت دومين جايزه جلال آل‌احمد بود كه اين جايزه برگزيده‌اي نداشت.
پس از مرگ ايوبي، احمد بيگدلي برنده جايزه كتاب سال و ديگر نامزد جايزه جلال گفت كاش جايزه جلال به ايوبي مي‌رسيد.
ايوبي بيش از سيصد داستان كوتاه و مقاله در نشريات مختلف ادبي منتشر كرد.
برخي از داستان‌هاي ايوبي در دوران قبل از انقلاب نيز با سانسور و عدم اجازه انتشار ساواك مواجه شده بود.

* خسرو فرشيدورد

خبر درگذشت خسرو فرشيدورد استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران هم در حالي در همين روز منتشر شد كه او 10 روز قبل در خانه سالمندان «سراي سالمندان نيكان» در تنهايي و بيماري فوت كرد.
فرشيدورد از استادان پيشكسوت دانشكده ادبيات دانشگاه تهران و داراي شهرت جهاني است كه داراي ديدگاه‌هاي ويژه در عرصه دستور زبان، نقد و تحقيقات ادبي بود.
مقالات و كتاب‌هاي فراوان و ارجمندي در حوزه دستور زبان فارسي و زبان‌شناسي و نقد ادبي و تحقيقات ادبي از وي برجاي مانده است.
فرشيدورد چند سال قبل از دانشگاه تهران بازنشسته شد.
وي مدتي را با بستگانش زندگي كرد و چندي پيش از مرگ به سراي سالمندان نيكان منتقل شد كه در آنجا دار فاني را وداع گفت.
انجمن مفاخر فرهنگي يادنامه‌اي را در بزرگداشت اين استاد به قلم كمال حاج سيد جوادي منتشر كرده بود.

* رضا رحيمي

رضا رحيمي شاعر، منتقد ادبي و پژوهشگر 19 بهمن بر اثر گازگرفتگي جان خود را از دست داد.
رضا رحيمي متولد 1343 در ارسنجان فارس بود و از سال 1365 كار ادبي را به صورت حرفه‌اي آغاز كرده بود.
او سال‌ها سابقه حضور در جبهه داشت و از جانبازان شيميايي محسوب مي‌شد.
دبيري جشنواره تئاتر كشور، همكاري با حوزه هنري و پايه‌گذاري مجله ادبي «كلبه» از جمله فعاليت‌هاي اوست.
اشعار رحيمي با موضوع دفاع مقدس در بسياري از نشريات معتبر ادبي كشور به چاپ رسيده بود.
او طي سال‌هاي اخير بيشتر وقت خود را صرف پژوهش چاپ‌نشده‌اي درباره زمينه‌هاي اجتماعي هنر در دوران قاجار كرده بود.
وي شب گذشته بر اثر نشت گاز در حمام جان خود را از دست داد.
پيكر او به شيراز منتقل و در ارسنجان تشييع و به خاك سپرده شد.

* محسن ابراهيم

محسن ابراهيم مترجم ادبيات ايتاليايي و طراح صحنه بر اثر سكته قلبي در منزلش در سن 58 سالگي درگذشت.
او فعاليت عمده‌اش بر ادبيات ايتاليايي متمركز بوده و داستان‌هاي زيادي از جمله آثار دينو بوتزاتي را به فارسي برگرداند.
ابراهيم كه ليسانس طراحي صحنه نمايش را از ايتاليا دريافت كرده بود علاوه بر كار ترجمه به ماكت‌سازي و طراحي صحنه نمايش نيز اشتغال داشت.
اين هنرمند و مترجم روز پنجشنبه 29 بهمن‌ماه دار فاني را وداع گفت.

* محمد خوانساري

محمد خوانساري، عضو پيوسته‌ فرهنگستان زبان و ادب فارسي و استاد بازنشسته‌ دانشكده‌ ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران در سن 88 سالگي در تهران درگذشت.
وي پس از يك دوره‌ بيماري، روز پنجشنبه، سيزدهم اسفندماه، دار فاني را وداع گفت.
او متولد سال 1300 در شهر اصفهان و داراي دكتراي منطق و فلسفه بود كه از سال 1369 به عضويت پيوسته‌ فرهنگستان زبان و ادب فارسي درآمد.
«صرف و نحو و اصول تجزيه و تركيب»، «منطق صوري‌»، «مختارات من الادب الحديث»‌، «فرهنگ اصطلاحات منطقي (به‌انضمام واژه‌نامه‌ فرانسه و انگليسي‌)» برخي از آثار او هستند.