آموزش چند ماهی پرورشی
آموزش پرورش چند نوع ماهی پرورشی
پرورش ماهی بس دریائی
1.نام علمی: Lateolabrax Japonicus
2.نام معمولی (رایج): بس دریایی خال دار
3.اکولوژی:
ماهی بس دریایی متعلق به جنس Lateolabrax ، زیر رده percoidei، رده پرسیفرم ها (perciforms) و کلاس Actinopterygi است. پراکنش این گونه از غرب تا جنوب سواحل Korean ونزوئلا است. البته در ژاپن، بعضی قسمتهای چین و تایوان نیز یافت می شود. با اینکه بچه مایهان انگشت قد در سوحل زندگی می کنند اما مهاجرتهای متفاوتی دارند.
4.پرورش:
L. japonicus گوشتخوار بوده و نسبتا سریع رشد می نماید (حدود بیشتر از 300 میلی متر در طول بدن در طی 2 سال و حدود 600 میلی متر در طی 3 تا 4 سال). این ماهی حتی در آبهایی که دمایشان کمتر از 10 درجه سانتی گراد است، بسیار پرخور می باشند.
L. japonicus وحشی چنانچه در اسارت پرورش یابد ( در حالت مصنوعی ) در طی اکتبر و دسامبر بالغ می گردد. زمان بلوغ و تخم ریزی در مکانهای سرپوشیده پرورشی مشروط به تیمار هورمونی و چرخه نوری محیط است. تیمار هورمونی به دو طریق تزریق بوسیله سرنگ و خوردن بوسیله پلتهای غذایی که به آنها هورمون افزوده شده انجام می گیرد.
در مورد ماهیان مولد که برای تخم ریزی در پاییز و زمستان مهاجرت می کنند، آبهای لب شور سواحل یا مصب رودخانه ها هدف اصلی است. صید این ماهیان (مولد) بوسیله تورهای ماهیگیری انجام می شود و تخم گذاری آنها بسرعت صورت می گیرد. اخیرا هر ساله از مهاجرت این ماهیان کاسته شده و یافتن ماهیان مولد دشوارتر شده است. نسبت مورد نیاز برای تخم گذاری 1 ماده به 2 نر می باشد.
دوره تخم گذاری از اکتبر تا دسامبر (حدود 30 روز) بوده و در طی این دروه تخم گذاری فقط یکبار انجام می شود (دوره اصلی تخم گذاری در ماهیان بس دریایی در کشور کره از اواخر اکتبر تا اوایل نوامبر و در ماهیان بس دریایی خلیج Bohai از آگوست تا نوامبر است). دمای مناسب آب برای تخم گذاری 16 الی 19 درجه سانتی گراد بوده و ماهیان مولد 50 الی 80 سانتی متری حدود 2 تا 15 میلیون تخم می گذارند. در مورد عملیات تکثیر باید گفت که بهترین نتیجه از یک تکثیر خشک (حاصل از تخم کشی 1 ماده به 4 تا 5 نر) حاصل می شود.
دوره هچ شده تخم ها بسته به دمای آب بوده و در دمای حدود 18 الی 20 درجه سانتی گراد در مدت 54 ساعت و در دمای 16 الی 17 درجه سانتی گراد حدود 60 ساعت به طول می انجامد.
اندازه ماهیان تازه هچ شده حدود 5/3 الی 6/3 میلی متر بوده و بعد از 2 تا 3 روز کیسه زرده جذب و دهان باز می گردد و این نقطه آغازین تغذیه انگشت قدها خواهد بود. در این زمان و بعد از 20 روز از هچ شدن، بچه ماهیان با روتیفر مخلوط با آرتمیا تغذیه می شوند. اندازه انگشت قدها حدود 10 میلی متر بوده و بهتر است غذای مخلوط شده حدود 30 روز بعد از هچ شدن استفاده شود.
میزان رشد ماهیان بس دریایی جوان به ترتیب حدود 2/9 میلی متر در طول بعد از 30 روز، 4/21 میلی متر بعد از 60 روز، 2/42 میلی متر بعد از 90 روز و 8/65 میلی متر بعد از 130 روز خواهد بود.
آنها اغلب بعد از 30 تا 40 روز به دلایلی چون دفرمه بودن یا دلایل غیر طبیعی دیگر بصورت انبوه یا دست جمعی می میرند.
همچنین ممکن است در 60 روز به دلیل کم شدن انرژی حاصل از تغذیه غذای مخلوط که احتیاچ به یک مراقبت و رسیدگی دقیق و منطقی دارد بصورت دسته جمعی بمیرند.
حاصل شدن موفقیت در تولید بچه ماهیان بستگی به تامین منبع کافی مواد مغذی برای انگشت قدها، مدیریت کیفیت آب و کنترل دمای آب در طی دوره زمستان دارد.
پرورش L. japonicus عموما در قفسها یا خاکریزها انجام می شود. البته اخیرا روشهایی جهت پرورش این گونه در آبهای شیرین داخلی نیز توسعه یافته است.
در مورد روشهای اصولی پرورش باید ذکر کرد که تغذیه در دمای آب حدود 30- 10 درجه سانتی گراد فعال می باشد. اما در دمای کمتر از 10 درجه سانتی گراد کاهش می یابد. تعداد دفعات مناسب جهت غذادهی 1 تا 2 بار در هر روز است. ظرفیت پرورش به میزان 75 – 500 قطعه ماهی بس 15 سانتی متری در هر قفس یک تنی است و در طول یک سال پرورش در قفس هر کدام می توانند به وزن 400 تا 500 گرم برسند. اخیرا پرورش این گونه در آبهای شیرین 10 درصد افزایش در میزان رشد را در مقایسه با پرورش در قفس نشان داده است.
گزارشهای بسیاری از دفرمه شدن انگشت قدها در طول دوره هچ شدن تخمها و رشد لاروها وجود دارد. البته هیچ بیماری خاصی برای این دوره گزارش نشده است. در این راستا روشهای ممانعت از استفاده فرمالین یا آنتی بیوتیکها شناخته شده است که در بسیاری از فعالیتهای پرورش در این دوره کابرد دارد
پرورش تیلاپیا
شناسایی
تیلاپیا عضو خانواده cichlidae بوده و دارای مشخصه های زیر می باشد.:
- باله پشتی بلند دارند.
- باله ها خارهای تیز داند.
- باله سینه ای و لگن نزدیک به سر هستند.
تیلاپیاها بومی آفریقا و خاورمیانه می باشند. آنها اصولا از طریق معرفی برای پرورش مصنوعی در نقاط مختلف پراکنده شده اند و اخیرا در همه قاره های گرمسیری یافت می شوند. امروزه تیلاپیا به یکی از مشهورترین ماهیان برای پرورش در سراسر دنیا تبدیل شده و در آفریقا، اروپا، سراسر اقیانوس آرام، چین، اسرائیل، آمریکا و دریای کرائیب پرورش می یابد.
رده بندی
تا اواخر سال 1970 تمامی تیلاپیاها فقط در یک جنس (دسته) به نام Tilapia طبقه بندی می شوند. اما اخیرا بیشتر زیست شناسان بر طبق رفتار تخم ریزی آنها را در سه دسته Tilapia، Saratherodon و Oreochromis طبقه بندی کرده اند.
گونه های تیلاپیا در کف بستر استخر لانه سازی کرده و از تخم و بچه هایشان در لانه ها مواظبت می کنند. آنها دارای اندامهای درشت و خارهای آبششی کمی بوده و اصولا علفخوار و میکروفیتوپلانکتون خوار هستند. از جمله Tilapia zilli، Tilapia rendalli گونه های Sarotherodon تخم ها و لاروهای خود را در دهان تیلاپیای نر گذاشته و نگهداری می کنند. آنها دندانهای ریز و خارهای زیادی داشته و همه چیز خوار هستند. از جمله sarotherodon galilaeus.
جنس oreochromis بهترین گونه ها را برای آبزی پروری شامل می شوند. آنها عادات غذایی مشابه به گونه های sarotherodon دارند. تخم ها و بچه ماهیان انگشت قد این جسن در داخل دهان ماده هایشان رشد می کنند. از جمله Oreochromis niloticus و Oreochromis mossambieus البته همه زیست شناسان این طبقه بندی را نپذیرفته اند.
دلایل انتخاب تیلاپیا برای پرورش
فاکتورهای زیر دلایل سادگی پرورش تیلاپیا هستند:
1) مقاومت بالا در برابر بیماریها و در آبهای دارای کیفیت پایین
2) سازگاری و عادابته شدن با شرایط متنوع زیست محیطی
3) قابلیت تبدیل ضایعات کشاورزی – دامی و آلی به پروتئین با کیفیت بالا
4) میزان رشد بالا
5) رشد آسان و سریع در پرورش متراکم
چرخه زندگی تیلاپیای نیل به صورت زیر می باشد:
1. نرها آشیانه سازی کرده (یا یک ناحیه از کف تانک یا سرح دارای روزنه های ریز از تور قفس را تحت قلمرو خود قرار می دهند) و با رفتار عاشقانه ماده های بالغ را به داخل لانه جذب می کنند.
2. ماده ها تخم را در داخل آشیانه یعنی محلی که می توانند با نرها لقاح یابند رها کرده و بلافاصله آنها را به داخل دهان می کشند.
3. نرها جذب ماده ها را به درون آشیانه ادامه می دهند تا زمانیکه ماده های تخم ریزی کرده برای گذراندن دوره رشد تخم هایشان از لانه خارج و دور شوند.
4. تخم ها بعد از پنج روز در دهان ماده ها هچ می شوند (بستگی به دمای هوا دارد) و بچه ماهیان تازه هچ شده تا زمانیکه کیسه زرده شان جذب شود در دهان باقی می مانند.
5. سرانجام بچه ماهیان نورس برای بدست آوردن غذا به خارج از دهان شنا می کنند. اما به محض روبرو شدن با علائم خطر دوباره به درون دهان برمی گردند.
6. به محض اینکه بچه ماهیان نورس به حد کافی رشد کردند (به اندازه دهان مادر شدند) همگی مستقل شده و به سمت آبهای گرم و پناهگاهها از جمله لبه های استخر شنا می کنند.
7. تخم های ماده ها به محض اینکه گروه قبلی نوزادشان رشد یابند دوباره مستعد رویش و لقاح می شوند. یعنی بعد از یک دوره استراحت حدود 4 هفتگی دوباره به تخم می رسند.
نکات قابل ملاحظه ای در این زمینه وجود دارد.
• در مورد اغلب گونه های Oreochromis برای رسیدن به قابلیت تخم ریزی لازم است دمای آب به بالای 32 درجه سانتی گراد برسد، چنانچه دما در تمام طول سال بالای 22 درجه سانتی گراد باشد تخم ریزی ادامه می یابد و در صورتیکه به زیر 22 درجه نزول یابد تخم ریزی بصورت فصلی انجام خواهد شد.
ماهی تیلاپیا
• نرها نقشی در مسئولیت نگهداری و مراقبت از بچه ها ندارند و می توانند در یک زمان با تعداد متعددی از ماده ها در کار تکثیر شرکت کنند. بنابراین نسبت جنسی در یک تخم ریزی در استخر می تواند حتی بیشتر از 7 ماده به 1 نر باشد.
• اندازه دهان ماده می تواند تعداد بچه ماهیان نورس حاصل از تخم ریزی را تخمین بزند. ماده های بزرگتر تعداد تخم بیشتری می گذارند. بطور کلی تعداد بچه ماهیان نورس حاصل شده می تواند بین 100 تا 500 قطعه باشد.
• تخم ها نسبتا بزرگ هستند و بچه ماهیان نورس بزرگتی نیز تولید می شود که در اولین تغذیه نیاز به غذای زنده ندارند.
• حذف تخم ها یا بچه ماهیانی که زودتر از موقع مورد نظر رسیده اند از میان سایرین، میزان فرآوری را افزایش می دهد.
• در شرایط نامطلوب گونه هایی چون oreochromis mossambicus می توانند در اندازه کوچک (10 گرمی) حدود 4 تا 6 ماه بعد از هچ شدن به بلوغ جنسی برسند. این مطلب منجر به افزایش بیش از حد جمعیت ماهیان کوچک و غیر قابل فروش در استخر می شود.
• در یک جمعیت بالغ تیلاپیا، ماده ها مرتبا توانایی تکثیر مجدد را دارند و در طی این دوره توانایی غذاخودن را ندارند. به این معنی که نسبت رشد نرها خیلی بیشتر از ماده ها می باشد.
روشهای پرورش
تیلاپیا در سالهای 1950 و 1960 به عنوان یک ماهی شگفت انگیز به بسیاری از کشورها معرفی شد. اما به دلیل حاصل شن تجربیات بد حاصل از تخم ریزی زیاد آن در استخرها و حاصل شدن ماهیان ریز و کم ارزش هنگام صید، بسیاری از پرورش دهندگان از پرورش آن منصرف شده و آن را یک ماهی هرز نامیدند.
این تصور علی رغم این حقیقت که روشها و تکنیکهای دام پروری در بیش از 20 سال گذشته تحول عظیمی در پرورش تیلاپیا ایجاد کرده اند و آن را به یکی از مهم ترین ماهیان استخوانی قابل پرورش در جهان تبدیل کرده اند، هنوز در بعضی لحاظ باقی است.
چهار شیوه ذخیره سازی و هچ کردن بیش از سایرین موجب بوجود آمدن این تغییر بودند:
• ذخیره سازی گونه های خوب مانند oreochromis niloticus به جای orechromis mossambicus
• دستکاری جنسی بچه ماهیان جوان
• دورگه گیری یا هیبریداسیون
• تغییر هورمون جنسی
شیوه های ذخیره سازی
آسان ترین راه برای بهبود عملکرد، انتخاب بهترین گونه تیلاپیا است.
O. mossambicus اولین گونه تیلاپیا است که در سراسر جهان پراکندگی دارد. اما بیشترین خصوصیات نامطلوب را نیز داراست. تخمهایشان دارای اندازه بسیار کوچک هستند، به سختی رشد کرده و سایز قابل فروش بازاری (g 100+) می رسد.
O.mossambicus به O.niloticus یکی از دلایل اصلی تولید شگفت انگیز در کشورهایی چون تایوان و فیلیپین است.
دستکاری جنسی جوانها
تفاوتهای بارز و آشکاری بین جنسهای نر و ماده در گونه های تیلاپیا وجود دارد. از جمله این تفاوتها شکل اندام تناسلی، ریخت شناسی باله ها و رنگ بالغ ها می باشد. تشخیص جنسی ماهیان بزرگ نسبت به ماهیان کوچک راحت تر است. بصورتیکه اندام تناسلی آنها کاملا قابل رویت است. کارگران ماهر و زبردست در هچری ها می توانند بیش از 95 درصد جمعیت نر را به 5 تا 7 سانتی متر برسانند. این مسئله به استفاده از ذره بین و نیز ابزار رنگ کننده (جوهر، مالاشیت گرین و ... ) برای علامت گذاری و مشخص کردن اندام تناسلی کمک می کند.
دستکاری جنسی نیازمند یک سری تجهیزات پیشرفته نوزادگاهی برای پرورش بچه ماهیان نورس تا مرحله تولید بچه ماهیان انگشت قد پیشرفته که قادر به فعالیت جنسی در وزن حدود 20 گرمی باشند، دارد. ماهیان دارای این سایز قادر به مقاومت در ماقبل استرسها، دستکاریها و شکارچیان هستند. اما به هر حال این روش یک فعالیت نسبتا کم راندمان برای تولید جمعیت تمام نر است. بطوریکه نیمی از ماهیان غیر قابل قبول هستند. ماده های بدرد نخور را می توان فروخت یا به مصرف خوراکی رساند.
تیلاپیای موزامبیکی
دورگه گیری (هیبریداسیون)
ژنتیک تیلاپیا بسیار پیچیده می باشد. دروگه گیری بین گونه ای ممکن است گاهی اوقات به تولید بچه هایی با نسبت جنسی متفاوت (بیشتر نر نسبت به ماده یا بیشتر ماده نسبت به نر) بیانجامد. بیش از 25 ترکیب هیبریدی متفاوت از تیلاپیاها تولید 80% نر را نشان می دهد. (این یک اتفاق دلخواه برای پرورش دهندگان است. زیرا نرها نسبت به ماده ها سریعتر رشد می کنند).
اصولات از دورگه گیری استفاده تجاری نمی شود. زیرا بجز نسبت جنسی حاصل مطلب زیاد دیگری در مورد خصوصیات دورگه های متولد شده هنوز کشف نشده است.
O.hornorum تنها گونه شناخته شده ای است که در اثر ترکیب شدن با O.niloticus یاO.mossambicus جمعیت تمام نر تولید می کند.
ماده O.niloticus و نر O.aureus جمعیت دورگه های 80 تا 90 درصدی نر تولید می کنند که قدرت رشد را از O.niloticus و تحمل در برابر سرما را از O.aureus به ارث برده اند.
تغییر هورمونهای جنسی
این روش یک شیوه موثلر گران قیمت برای تولید جمعیت تمام نر (100% نر) است. در این روش به یک تانک یا قفس توری کوچک نیاز است تا بچه ماهیان در مرحله جذب کیسه زرده یا اولین تغذیه در آن جمع شوند.
(چنانچه یک هفته از این مرحله بگذرد بچه ماهیان نورس بصورت ماهیان ماده منتشر و رها سازی می شوند).
بچه ماهیان نورس درون تانک باید از غذاهای حاوی هورمونهای تغییر دهنده جنسیت تغذیه شوند. غذا باید بلافاصله توسط بچها ماهیان نورس خورده شود. در این صورت آنها دارای شرایط مناسب خواهند شد.
در ادامه به روش آماده سازی غذاهای حوی هورمونهای جنسی اشاره شده است.
1. مخلوط کردن 30 تا 70 میلی گرم هورمون (میتل یا اتی نیل تستسترون در 700 میلی لیتر اتانول 95%)
2. افزودن 700 میلی لیتر هورمون حلال به هر کیلوگرم از غذای مناسب مورد نظر
3. به خوبی مخلوط و خشک کردن
4. افزودن مکمل ها
5. قرار دادن در فریزر یا جای خنک (در صورتی که غذا بلافاصله مصرف نشود).
6. خوردن غذا به میزان 10- 30% از وزن بدن در روز، به دفعات حداقل 4 بار در روز و به مدت 21 تا 28 روز این کار ادامه یابد.
افزایش تولید تخم تیلاپیا
اگرچه تکثیر (تخم گذاری) تیلاپیا به طور کثیری در استخرهای بدون مدیریت و غیر قابل کنترل انجام می گیرد. اما فرآوری پایین آن به این معناست که پرورش این ماهی برای تبدیل بچه ماهیان نورس به بچه ماهیان انگشت قد نیاز به سرمایه گذاری دارد. سیستم هایی که برای این کار استفاده می شوند شامل استخرها، تانکها و قفسهای توری کوچک هستند. سیستم های تکثیر این ماهی وابسته به رفتار طبیعی آن است. متاسفانه ماده های گربه ماهی یا کپور هر کدام تولید تخم نسبتا کمی می کنند و برای باروری و تکثیر مصنوعی مناسب نیستند.
سیستم های تکثیر
1) استخرهای بدون مدیریت و غیر قابل کنترل شایع ترین سیستم های مورد استفاده جهت تفریخ تیلاپیا هستند. این استخرها نیاز به مدیریت اندکی داشته و تولیدات آنها نیز کم است.
(1تا 2 بچه ماهی نورس در هر مترمربع در ماه یا 5 بچه ماهی نورس به ازاری هر ماده در ماه)
2) استخرهای قابل کنترل معمولا دارای طراحی و مدیریت پیشرفته هستند. این استخرها به صورتی ساخته می شوند که می توانند از عمیق ترین نقطه به طور کامل تخلیه شوند. در این سیستم ها پررورش دهنده بر کیفیت آب، کود دهی، مدیریت، غذادهی (استفاده از غذاهای مکمل) مؤثر است. ماهیان 100 تا 200 گرمی به میزان 1 تا 3 ماهی در متر مربع و با نسبت جنسی 1 نر به 3 ماده برای تولید گونه های خالص یا 1:1 برای دورگه گیری ذخیره سازی می شوند. آنها باید تا 15 بچه ماهی نورس در هر متر مربع در ماه یا 100- 35 بچه ماهی نورس به ازاری هر ماده در ماه تولید کنند. تولیدات می تواند با افزایش تعداد ماهیان درشت تر در استخرهای بزرگتر، افزایش دفعات صید و استفاده از روشهای متفاوت برای جمع آوری بچه ماهیان نورس افزایش یابد.
تیلاپیای خالدار
چنانچه مولدین 1 تا 5/1 کیلوگرمی استفاده شده و بچه ماهیان نورس هر 17 تا 19 روز جمع آوری و برداشت شوند، تولید تا 45 بچه ماهی نورس در هر متر مربع در ماه یا 380 بچه ماهی نورس به ازای هر ماده در ماه افزایش می یابد. همچنین بهتر است بچه ماهیان نورس بطور روزانه توسط یک تور دستی از لبه های استخر (در طول) جمع آوری شوند تا برای مولدین آشفتگی بودجود نیامده و بچه ماهیان نورس آسیب نبینند.
3) قفسهای توری کوچک (hapa) معمولا از نایلون مناسب، پشه بندهای پلاستیکی یا تورهای کتانی ساخته می شوند. این قفسها به سادگی قابل کنترل هستند. زیرا بچه ماهیان نورس نمی توانند فرار کنند و لذا برداشت آنها به سادگی انجام می شود.اندازه آنها 1 تا 40 متر مربع و عمق آنها 1 تا 2 متر بوده و بر روی میله هایی آویزان هستند. همچنین به شکل مربع یا مستطیل ساخته می شوند.
این قفسها دارای طرحهای طرحهای پیچیده ای هستند. بعضی ها دارای محیطی جهت جدا کردن مولدها از بچه ماهیان نورس می باشند.
2 نفر به راحتی می توانند یک قفس 40 متری را صید نمایند. ظرفیت معمول برای ذخیره سازی مولدین 7- 2 ماهی در هر متر مربع است (نسبت جنس نر به ماده 1:2 تا 1:7 می باشد ). میزان تولید بچه ماهی نورس، 150 قطعه در متر مربع در ماه یا 50 قطعه به ازای هر ماده در ماه تا بیش از 880 قطعه در هر متر مربع در ماه یا 400- 300 قطعه به ازای هر ماده در ماه می باشد. اصلی ترین راه برای افزایش تولید، تمیز کردن و صید بچه ماهیان نورس بصورت منسظم و پی در پی است.
4) تانکهای هچری که به راحتی مدیریت می شوند اما نسبتا هزینه ساخت آنها گران است. این تانکها به چندین قسمت به نام واحدهای تخم ریزی و واحدهای پرورش بچه ماهی نورس تقسیم می شوند. واحدهای تکثیر معمولا تانکهای گردی به قطر 1 تا 6 متر بوده که حاوی 5/0 تا 7/0 متر آب هستند. (در این واحدها به هیچ گونه زیرسازی نیازی نیست). ماهیان مولد 100 تا 200 گرمی در یک تا پنج متر مربع آب به نسبت جنسی 1 نر به 2 تا 7 ماده (از رژیم غذایی شامل 30 تا 40 درصد پروتئین به نسبت 1 تا 2% وزن بدن در روز تغذیه می شوند) ذخیره سازی می شوند.
تولید بچه ماهی نورس با تکرار صید بچه ماهیان بصورت دستی (توسط تورهای گود) و بررسی وضعیت ماده ها به حداکثر می رسد.
چنانچه تخم ها هر 5 روز یکبار یا تخمها و بچه ماهی تبدیل می شوند و این مستلزم آن است که تخم های هچ نشده و بچه ماهیان نورس دارای کیسه زرده تا زمانیکه دارای توانایی غذا خوردن شوند درون یک سیستم انکوباتور مصنوعی نگهداری گردند.
سیستمهای انکوباتور به صورتی طراحی شده اند که تخمها را در یک سری حرکات ملایم نگهداری کنند. زیرا حرکات شدید و آشفتگی ها منجر به بروز آسیبهای مکانیکی در تخمها می شود.
3 نوع سیستم اصلی انکوباتور در این روش پرورش استفاده می شود.
سیستم های پرورش تیلاپیا
استخرها:
انواع متنوعی از استخرها برای پرورش تیلاپیا استفاده می شوند. رایج ترین اما بی حاصل ترین نوع این استخرها آنهایی هستند که ورودی پایین، تخم گذاری بدون کنترل و صید بی قاعده داشته و محصولات عموما بین 500 تا 2000 کیلوگرم در هکتار در سال از ماهیان غیر هم سایز است.
قدم فراتر بعدی استخرهای کوددهی شده با تکثیر کنترل نشده و صید با قاعده است، محصول بین 3000- 5000 کیلوگرم در هکتار در سال از ماهیان غیر هم سایز است.
تیلاپیای شکم قرمز
برای بدست آمدن محصولات بیشتر نیاز به سرمایه گذاری کلان تر در دوره مدیریت و ذخیره سازی است. چنانچه ماهیان تک جنسی ذخیره سازی شده و کوددهی و غذادهی بصورت منظم انجام شود، می توان محصولات را تا 800 کیلوگرم در هکتار در سال (از نوع ماهیان هم اندازه) افزایش داد.
افزایش محصول را می توان با استفاده از یک جنس از ماهیانف غذادهی مکمل و تعویض منظم و مرتب آب بدست آورد. این کار باعث تولید kg/ha 15000 در سال (ماهیان هم اندازه) می شود.اکنون پرورش تیلاپیا در استخرهای چند گونه ای همراه با کپور، گربه ماهی یا میگوی آب شیرین (ماکروبراکیوم) نیز رایج شده است. مزیت اصلی استفاده از استخرها رشد سریع و راحت ماهی از طریق کوددهی استخر و حاصل خیزی خاک است. این روش از چندین معایب نیز برخوردار است:
ساخت استخرها گران تمام می شود. استخرها نیاز به فضا (محیط) زیادی دارند، فقط در مکانهایی که خاک مناسب دارند می توان این استخرها را ساخت و نیاز به آب فراوان جهت جبران آب از دست رفته از طریق تراوش و تبخیر است. ماهیان این استخرها به راحتی شکار و یا دزدیده می شوند و در هنگام صید اندازه های متفاوتی دارند.
قفسها
پرورش تیلاپیا در قفس با مشکل تخم ریزی بیش از حد روبرو نیست. زیرا تخم ها از بین شبکه های قفس به بیرون سقوط می کنند. دیگر مزیت اصلی قفس این است که لازم نیست پرورش دهند در مکانی که قفس واقع شده صاحب و مالک آب باشد.
دو نوع اصلی قفسهای کوچک و کم تراکم که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند در کانالها یا دریاچه های فقیر از نظر مواد مغذی واقع می شوند. این قفسها را می توان از تور یا گاهی اوقات از بامبو یا سایر مواد و تجهیزات قابل دسترس در محل ساخت. ماهیان در این قفسها از مواد مغذی موجود در آب پیرامونشان استفاده کرده ولی به هر حال با غذاهای مکمل نیز تغذیه می شوند.حداکثر میزانی که می توان برداشت نمود بطور ماکزیمم kg/m3 10 می باشد.
در حال حاضر پرورش تیلاپیا در قفسهای متراکم نیز بسیار رایج شده است. چندین پروژه بزرگ تجاری اخیرا در آفریقا آغاز گردیده است . ماهیان در نسبتهای بیشتر ذخیره سازی گردیده و از غذاهای مکمل تغذیه می شوند.
میزان محصول به طور نمونه حدود kg/m3 25 است. حداکثر ظرفیت با توجه به اکسیژن قابل دسترس محدود می شود.
پرورش در قفس نیازمند سرمایه گذاری کمتری نسبت به پرورش در استخر یا تانک است. همچنین احتیاجی به جریان دادن یا پمپ کردن آب به درون سیستم نیست. عیب اصلی در این روش حساسیت بالا و قرار گرفتن در معرض دزدیده شدن و آسیبهای دشمنان است.
تانکهای متراکم
پرورش در تانکهای متراکم با مشکلاتی چون تکثیر و تخم ریزی بیش از حد روبرو نمی باشد. زیرا فضا برای قلمرو طلبی و لانه سازی نرها وجود ندارد. این سیستم نیاز به یک منبع آب ثابت و یا پمپ دارد. بنابراین در مناطقی که منبع جریان آب کافی و غنی یا نیروی تامین کننده فشار برای پمپ کردن آب را نداشته باشند، ساخت این تانکها مشکل است
مصرف آب بستگی به سیستم مدیریت دارد. اما بطور قابل ملاحظه ای کمتر از میزان مصرف آب برای تولید میزان مشابه محصول در استخرها است. همچنین از مساحت کمتری نیز استفاده می شود. حداکثر میزان ذخیره سازی در تانکها (در جاهائیکه آب هر 2- 1 ساعت یکبار تعویض می شود) حدود 50- 25 kg/m3 است. این میزان با استفاده از سیستمهای هوادهی تا kg/m3 70 و با اکسیژن دهی به بیش از kg/m3 150 افزایش می یابد.
حفظ امنیت در این تانکها بسیار آسان است. زیرا کل تولیدات در یک محوطه کوچک محاظفت شده تجمع می یابند.
ماهی حلوا سفید
ماهی حلوا سفید با نام انگلیسی silver pomfret و نام علمی pampus argenteus که در کویت زبیدی نامیده می شود ، دارای ارزش غذایی بالایی است که در سراسر جهان مشتریان فراوانی دارد . این ماهی همچنین دارای پراکندگی وسیعی در مناطق مختلف جهان از دریای شرق چین در آسیای جنوب شرقی و اقیانوس هند تا خلیج فارس دارد . در سالهای اخیر به علت بهره برداری بیش از حد ذخایر این گونه در آبهای طبیعی ، کاهش شدیدی در ذخایر آن در کویت و سایر مناطق جهان ایجاد گردیده است . علیرغم کاهش ایجاد شده در ذخایر طبیعی این گونه و افزایش قیمت آن تحقیقات اندکی بر روی توسعه تکنولوژی هچری و پرورش این گونه در سالهای اخیر انجام گردیده است .
در ژوئن سال 1997 در یک تلاش مقدماتی برای توسعه هچری و تکنیکهای پرورش لارو بخش آبزی پروری شیلات و اقیانوس شناسی موسسه تحقیقات علمی کویت برای اولین بار در جهان در پرورش لارو و تولید بچه ماهی حلوا سفید در شرایط کشت در هچری به موفقیت هایی دست یافت که با استفاده از تخم کشی از مولدین وحشی که به وسیله تورهای گوشگیر سطحی صید گردیده بودند ، تعداد 45 قطعه لارو بصورت موفقیت آمیزی تا مرحله بچه ماهی نورس پرورش داده شدند0
متعاقب این موفقیت کسب شده در مورد پرورش لارو در سال 1997 ، یک پروژه تحقیقاتی 5 ساله با بررسی امکانات فنی کشت ماهی حلوا سفید در کویت از آوریل 1998 آغاز گردید . ازآن پس تاکنون این پروژه توانست بطور موفقیت آمیزی چندین هزار بچه ماهی انگشت قد ماهی حلوا سفید را برای پرورش در نرسری و محیطهای پرورشی تولید نماید و تکنیک های پرورش لارو برای پرورش بازاری توسعه یافت0 در حال حاضر تلاشهای مستمری برای توسعه مولدین پرورشی برای تکثیر در شرایط کنترل شده پرورشی نیز در دست اقدام می باشد.
عملکرد هچری :
منبع کنونی برای پرورش لارو استفاده از تخم های گرفته شده از مولدین وحشی است . نرها و ماده های کاملا رسیده در مدت ژوئن تا سپتامبر در آبهای ساحلی کویت در اعماق حدود 5 تا 20 متر یافت می شوند . آنها با تورهای گوشگیر سطح، در زمان جز ر و مدهای بلند هنگام ماه نو و کامل در ساعات روز صید می گردند . در مدت دوره تخمریزی ، دامنه دمای سطحی آب دریا بینC º 33-28 و شوری بین 39-35 قسمت درهزار می باشد .
پیک تخمریزی در ژوئن – جولای ، هنگامی که دمای آب در حدودC º 29-28 است ، می باشد . ماده های کاملا رسیده با تخم های آزاد سیال و آبدار ، بین ساعت های 15 تا 18 در هنگام جزر یافت می شوند0 در صید با تور گوشگیر ، نرهای کاملا رسیده از نظر تعداد نسبت به ماده ها، به نسبت 5:1 بیشتر می باشند0 نرها با یک شاخص گنادوسوماتیک( GSI) خیلی کمتری که نسبت به ماده ها دارند، زودتر به رسیدگی جنسی می رسند 0 مطالعات هم آوری و بافت شناسی نشان می دهد که مولدین با علائم نامشخصی که دارند می توانند حداقل شش بار از ژوئن تا آگوست با یک هم آوری نسبی 6/170 عدد تخم به ازائ هر گرم وزن بدن در هر بار ، تخمریزی نمایند . هم آوری مطلق برای یک ماهی ماده 500 گرمی حدود 350000 تخم می باشد . بطور متوسط از هر عدد مولد رسیده حدود 40000 تا 60000 تخم سالم بر اساس اندازه و وضعیت تخمدان ها می توان گرفت . در صد تخم های سالم بر اساس فصل / ماه صید می باشد بنابراین بالاترین درصد تخم های سالم مربوط به تخم هایی است که در ماه ژوئن گرفته شده اند . تخم های لقاح یافته ، کروی، شفاف و شناور و قطری حدود 1/1 میلی متر دارند . زمان تفریخ تخم ها 15 ساعت در دمایC º30-29 می باشد و نسبت تفریخ بر اساس زمان و وضعیت جمع آوری تخم ها و معمولا بین 50-28 درصد می باشد . لاروهای تازه هچ شده دارای یک کیسه زرده بیضوی بزرگ و اندازه ای حدود 4/2 میلی متر دارند .
پرورش لارو :
بهترین درجه حرارت برای پرورش لاروهاC º 29-27 درجه سانتی گراد و
شوری PPT 40-39 می باشد . معمولا لاروهای تازه تفریخ شده را در تراکم 120-30 قطعه لارو در لیتر ذخیره سازی می کنند . با وجود این میزان ذخیره سازی 40-20 قطعه لارو در لیتر را بدون هیچ اختلاف معنی داری در بقائ لارو در این میزان ذخیره سازی استفاده می نمایند .
میزان بقا در 12 روز بعد از تفریخ ، برای لاروهای تغذیه شده با ترکیبی از مخلوط چندگونه از میکروآلگها شامل کلرلا ، ایزوکرسیس و نانوکلروپسیس با تراکم سلولی یک میلیون سلول در میلی متر در آب محیط پرورش لاروها، به همراه روتیفرهای غنی سازی شده با مواد مغذی ، در مقایسه با استفاده از فقط یک گونه از آلگ ها ، بطور فابل ملاحظه ای بالاتر بوده است .
ابتدا لاروها را با روتیفر با تراکم 5 عدد روتیفر در میلی متر تا روز ششم بعد از تفریخ ، تغذیه می نمایند و سپس تراکم را به 15-10 عدد روتیفر در میلی لیتر ، تا زمان اوج رفتار تغذیه ای شکارگری لاروها در روز هشتم ، افزایش می یابد تا اینکه آنها را با ناپلی آرتمیای تازه هچ شده تغذیه نمایند .
لاروها بطور قابل ملاحظه ای بیشتر از روتیفرهایی که محیط کشتشان با مخلوطی از چند گونه آلگ باشد در مقایسه با اینکه محیط کشت آنها فقط از یک آلگ باشد ، تغذیه می کنند . علاوه بر آن چربی های امگا سه اساسی که دارای اسیدهای چرب غیر اشباع با زنجیره بلند هستند در روتیفرهایی که با مخلوطی از چند گونه آلگ ، همراه با مکمل های تجاری مانند Selco Super و
protein selco DHA تغذیه شده اند بطور قابل ملاحظه ای بیشتر است .
درخلال یک هفته از تغذیه با ناپلی آرتمیا ، لاروها قادر به تغذیه با غذاهای فرموله خمیری می باشند . لاروها همچنین به راحتی جهت تغذیه با غذاهای خمیری در سینی های آویزان شده در ستون آب عادت می کنند .
در شرایط آزمایشی، بقاء تا مرحله بچه ماهی جوان 2/4% بوده است . پرورش لارو و تولید بچه ماهی با استفاده از تانک های فایبر گلاس گرد با ظرفیت یک تا چهار متر مکعب موجب بقائ بهتر لاروها در مقایسه با تانک های بزرگتر بوده است .
یکی از علل تلفات لاروها در هچری ناشی از رفتار لاروها در بلعیدن حباب های کوچک هوا در سطح آب است که این ناشی از رفتار ذاتی لاروهای ماهی حلوا سفید مبنی بر مصرف مدوزها و ژله ماهی های کوچک است ، حبابهای کوچک که در ظاهر به شکل ژله ماهی های غیر واقعی است توسط لاروها خورده شده و موجب شناور شدن و از دست دادن تعادل لاروها در ستون آب می گردد . این پدیده در مرحله دوم پرورش لارو از روز 25 پرورش به بعد افزایش می یابد. تلفات لاروها بر اثر بلعیدن حباب های هوا را با جایگزین کردن تکنیک های هوادهی مستقیم در تانک های پرورش لارو می توان کاهش داد . تلفات لاروها بر اثر همجنس خواری در مقایسه با سایر گونه های ماهیان دریایی کمتر است . فقدان همجنس خواری و آمادگی پذیرش غذای فرموله ، تکنیک های هچری را توسعه می دهد و موجب امیدواری جهت تولید تجاری لارو می باشد . مطالعات تحقیقات آتی برای بهبود پرورش لارو ، بر روی تغذیه و تکنیک های مدیریت تانک برای افزایش تولید بچه ماهی خواهد بود .
کشت در محیط های پرورش :
تاریخ کشت ماهی حلوا سفید در محیط های پرورشی در خشکی به سیستم کشت با استفاده از تانک های گرد با ظرفیت های متفاوت حتی بیش از 65 متر مکعب با جریان مداوم آب دریا بر می گردد .
تولید غذای تجاری مناسب برای استفاده در فاز پرورش نیز هنوز در دست اقدام می باشد . بطور هم زمان ، بر اساس نتایج بدست آمده از تجربیات گوناگون ، یک غذای نیمه مرطوب استفاده گردیده است ، غذا را در ظروف پلاستیکی که در ستون آب آویزان است قرار می دهند .
در آزمایشات انجام گرفته بین سالهای 2003-1998 ، متوسط وزن حاصل شده برای ماهیان زیر 50 گرم ، بیش از 34/.0 گرم در هر روز برای هر ماهی و 23/0 گرم در هر روز برای هر ماهی بالای 50 گرم بوده است که بدلیل بهبود غذاهای ساخته شده با افزودنی های غذایی در سال 2004 ، میزان رشد برای ماهیان زیر 50 گرم ، به 62/0 گرم در هر روز برای هر ماهی و در سایزهای بالای 50 گرم ، به 32/1 گرم در هر روز برای هر ماهی افزایش یافته است .
در طول این دوره نسبت رشد ویژه ( SGR ) برابر با 96/5% در هر روز برای هر ماهی در سایز زیر 50 گرم و حدود 13/2% در هر روز برای هر ماهی بالای سایز 50 گرم بوده است .
میزان رشد در طول زمستان از نوامبر تا مارس در کویت هنگامی که دمای آب به زیر 13 درجه سانتی گراد می رسد ، کاهش می یابد . عملکرد رشد در این ماهیان که در تراکم های مختلف 60 ، 80 ، 100 و 120 قطعه در متر مکعب در روش کشت در تانک های با سیستم گردشی، ذخیره سازی شده اند نشان داد که در تراکم ذخیره سازی 60 قطعه در متر مکعب ، بقائ بهتری را می توان بدست آورد . عملکرد رشد ماهی حلوا سفید در استخرهای خاکی و قفس های دریایی تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است
توسعه مولدین پرورشی :
در طول مدت پرورش ماهیانی که رشد سریع تری داشتند را در تانک های جداگانه ای به منظور توسعه مولدین پرورشی نگهداری کردند . مطالعات بافت شناسی نشان می دهد که ماهی حلوا سفید از
گونه های Gonochroistic می باشد که جنس های نر و ماده از هم جدا می باشند0 مطالعات همچنین نشان می دهد که پروسه تفریق جنسیت برای نرها و ماده ها به ترتیب در سن 115 و 135 روز بعد از تفریخ کامل می شود . در شرایط پرورش در تانک ، اندازه رشد کامل مولدین از 124 تا 832 گرم است0 ماهیانی که برای توسعه مولد سازی انتخاب شده بود ند رسیدگی گنادها در شرایط اسارت در آنها به سختی صورت می گرفت ، چنانچه اولین نشانه وجود نرهای کاملا رسیده برای تولید اسپرم در اندازه های 134 گرم وزن بدن و 17 سانتی متر طول چنگالی ( FL) مشاهده می گردید و ظهور ماده های رسیده در مولد سازی با مرحله 2 گنادها در اندازه 4/222 گرم وزن بدن و 5/19 سانتی متر طول چنگالی( FL) بود .
در مدت جولای سال 2004 یک ماهی ماده 408 گرمی با مرحله چهار رسیدگی تخمدان مشاهده گردید0 سرانجام مولدین نگهداری شده در تانک ها به Criptocarion آلوده شده و روند تخمریزی مولدین را در سال 2004 مختل نمود . بررسی های آتی در خصوص توسعه مولدین پرورشی از ماهیان تولید شده در هچری خواهد بود . به منظور دستیابی به تخمریزی مولدین نگهداری شده در کارگاه ، تلاش هایی جهت تزریق ماهیان با هورمون HCG صورت گرفت که بر اثر تلفات ماهیان هیچ نتیجه ای حاصل نگردید . پتانسیل مولدین پرورشی تحمل دستکاری و استرس تزریق را در مقایسه با مولدین وحشی ندارد و تکنیک های تخمریزی طبیعی مولدین در شرایط اسارت با استفاده از بهبود مدیریت تانک پرورش و تغذیه هنوز در حال توسعه می باشد .
چشم انداز آینده :
بطور معمول ، تکنولوژی های توسعه کشت تجاری گونه های ماهیان دریایی جهت تحقیقات و توسعه چندین سال وقت نیاز دارد . در مقایسه با برخی از گونه های تجاری مهم دریایی پرورشی ، تحقیقات بر روی ماهی حلوا سفید نسبتا در مراحل متاخرتری قرار دارد و در مراحل اولیه توسعه به نظر می رسد که به هر حال پروسه های ارزشمندی به منظور کاربرد تجاری صورت گرفته است . براساس نتایجی که اخیرا حاصل شده، به نظر می رسد که ماهی حلوا سفید یک کاندید جالب برای آبزی پروری با پتانسیل خیلی بالایی از ارزش بازاری و تقاضا بخصوص در خاور میانه و آسیای جنوب شرقی باشد.
ماهی سوف
ماهی سوف (Zander) همچنان قسمتی از معمای این گونه است که بارها در سرتاسر جهان مورد آزار واقع شده و پایان زننده ای از لحاظ سیاست بهره برداری در انتظار اوست. در اروپا سوف یک ماهی ورزشی است و قدر آن دانسته شده است. چنانکه یک خوردنی عالی است. بسیاری از خصوصیات ماهی های سوف حاجی طرخان (Perch) و Ruffe را داراست. یک سوف صید شده منحصر به فرد باید حداقل بیش از 10 سال سن و وزنی بالغ بر 4500 گرم داشته باشد.هر چند تعداد زیادی از آنها کوچک هستند اما بیشتر ماهیگیران با صید سوفهایی به وزن 3 تا 5 کیلوگرم خوشحال می شوند. البته تروفه های بالای 8 کیلوگرم به تعداد کم در سرتاسر جهان یافت می شوند. مثلأ آخرین رکورد صید سوف در انگلستان ، وزنی معادل 8780 گرم داشته است و در ایران اینجانب آخرین رکوردی که از ماهی سوف با مدرک مشاهده کردم به وزن 6 کیلوگرم و بطول 97 سانتمتر بوده است و در یاچه سد 15 خرداد صید شده است
مشخصات عمومی :
ماهی سوف گونه ای از ماهی با نام علمی Lucioperca است . ماهی سوف بزرگترین عضو خانواده گسترده (Percidae) (ماهیان باله خاردار خوردنی آبهای شیرین) است. این ماهی به وزنی معادل 20 کیلوگرم و به طولی بیش از 100 سانتیمتر می رسد. نام عمومی ماهی سوف در اروپا Pike-Perch می باشد که شاید سرچشمه آن شباهت ظاهری این ماهی با اردک ماهی است. اما حقیقت این است که آنها هیچ پیوندی با یکدیگر ندارند. سوف آنچه که بعضی‌ها باور دارند نمی‌باشد. اردک ماهی و سوف دو گونه متفاوت میباشند. اما از لحاظ شکل ظاهری جزء یک دسته هستند. ماهی سوف ساکن بومی اروپای شرقی و آسیای مرکزی است. یک گونه محلی در شرق اروپا بیش از گسترش این ماهی در غرب اروپا وجود داشته که خویشاوندی نزدیکی با ماهی سوف داشته است که آن نوعی اردک ماهی با نام چشم مات Walleye بوده است که اغلب با یکدیگر اشتباه می شوند والبته بسیاری نیز از این اشتباه سود اقتصادی برده‌اند. مثلأ در سال 2004 میلادی تعدادی از رستورانهای میناپولیس واقع در شرق میناسوتای آمریکا ماهی سوف وارد کرده بودند و آن را بجای وابسته نزدیکش Walleye برای مردم سرو کرده بودند. این بخاطر آن است که مزه این دو ماهی کاملأ شبیه به یکدیگر است. لازم بذکر است که زیستگاه اصلی Walleye در کانادا و آمریکا است.
آنها در قسمتهای کم عمق نسبتأ کوچک و نزدیکی کف در قسمتهای مرکزی و پست مسیر رودخانه زندگی میکنند. آنها برتریشان را در مکانهای ماسه‌ای وزیر تخته سنگها و مخفیگاههای مناسب آشکار میکنند و در هر کجای ممکن روزشان را سپری میکنند. آنها آبهای شور و مخازن آب (استخرها) را تحمل میکنند. فعالیت اصلی آنها در نزدیکی غروب و صبح زود میباشد.
مشخصات ظاهری :
پشت آنها معمولأ برنگ خاکستری یا قهوه‌ای با خالهای مشکی در نوارهای تیره است. کوچکتر بودن این نوارها نسبت به سوف حاجی طرخان به خوبی مشخص میباشد. این نوارها در ماهیان جوانتر واضحتر هستند در صورتیکه با رسیدن به سن بلوغ کاملأ ناپدید میشود. پهلوهای ماهیهای جوانتر نقره‌ای است در صورتیکه ماهیهای مسن تر رنگ طلایی مایل به سبز دارند. سطح زیرین (شکم) و بالهای پایینی به رنگ سفید میباشد. اگرچه در بعضی از اوقات به مقدار بسیار کم متمایل به آبی است.باله های پشتی مخصوصأ باله خاردار بعد از سن بلوغ خالهایی مشکی را با پشت زمینه زرد و خاکستری حمل می‌نماید. دم نیز دارای لکه های خاکستری است.
چشم :
طراحی چشمها و دندانهایشان به گونه ای است که تعداد کمی از قربانیان اجازه فرار خواهند یافت. چشمان نسبتأ بزرگی نسبت به اردک ماهی دارند که ظاهر شیشه مانند عجیب دارد زیرا در پشت مردمک چشمشان یک ماده منعکس کننده وجود دارد که در هنگام شب میزان حساسیتشان را در نور ضعیف افزایش میدهد و به آنها کمک می نماید تا بیشترین بهره را در شرایط نور ضعیف ببرند و بدین خاطر اغلب شبانه به تغذیه می پردازند. در مکانی که نور شدید وجود دارد ماهی سوف یافت نمیشود لذا اختلاف زیادی از لحاظ محل سکونت با ماهیهای دیگر دارند.
دندان :
در سالهای اولیه زندگیشان چهار دندان جلویشان رشد می نماید که با آنها به ربودن طعمه هایشان اقدام می کنند و قبل از هوشیاری طعمه هایشان ، آنها را می بلعند و به جیره غذایشان که مقدار کمی از منابع غذایی فراوان موجود می باشد وفق می‌یابند. از آرواره های غار مانند نسبتأ کوچکی نسبت به اردک ماهی برخورداراست اما دندانهای آنها جبران این سایز را می‌نمایند. در جلوی آرواره های بالایی و پایینی دو جفت دندان نیش مانند یافت میشود. آنها در آرواره های فوقانی وتحتانی در تورفتگی هایی گنجانده شده‌اند.که بوسیله آنها شکار را سوراخ و زخمی می‌نمایندکه وارد کردن این ضربه جراحت کشنده ای به دنبال خواهد داشت و سپس آن را نگه میدارند.
تغذیه :
ماهی سوف در سالهای اولیه زندگی یک نمونه خوب از یک ماهی درنده ومتفاوت از اردک ماهی در هوش می باشد چراکه او تمایل دارد تا در دسته های متراکم و دسته های تجمع یافته به شکار بپردازد تا در آن انبوه و تجمع ، یک دسته از ماهیان را در جای کم عمق احاطه و به آنها حمله نمایند. وقتی که آنها به وزنی بیش از 4500 گرم می‌رسند به نظر می‌آید که گوشه گیر میشوند و طعمه های عاقلانه و در دسترس را انتخاب می کنند که این می تواند مبین بخشی از هوش این ماهی باشد. آنها بسیار سرسخت به شکار هستند. این عمل به اکوسیستم کمک می نماید چراکه با از پا درآوردن ماهیهای رشد نیافته و ضعیف ، معیوب و مریض اجازه میدهند تا ماهیان سالم رشد نمایند. همچنین همانند اردک ماهی تمایل دارند تا نمونه های بزرگ و جالب اینکه اغلب از انواع خودشان را از پای درآورند مخصوصأ ماهی هایی با وزن بیش از 500 گرم.
جیره غذایی ماهی سوف تا اندازه زیادی به غذای در دسترس او بستگی دارد. هر گونه ای از ماهی ، شکار بسیار خوبی برای آرواره های دنداندار ماهی سوف میباشد حتی نوع خودش. آنها علاقمند به نمونه های کوچکتر هستند مخصوصأ ماهیهای قنات ، دهان گشاد رودخانه‌ای ، هم خویشان و Ruffe . آنها ماهیهای کوچکتر را ترجیح میدهند غیر از آنکاری که اردک ماهی انجام میدهد و طعمه هایشان را از طرف دو یا طرفین ماهی دنبال میکنند و گیر می‌اندازند و بدین روش صید می‌نمایند. آنها طعمه را از قسمت سر یا دم می‌بلعند. نمی‌چرخند آن روشی است که اردک ماهی انجام میدهد. هر ماهی را که نمی‌توانند ببلعند از دهان خارج میکنند. آنگاه با پیوستن گرهی از همنوعان به هم لاشه را تکه تکه می‌نمایند. ماهی سوف میگوهای آب شیرین را نیز می‌خورد. شکاری که گاهی از اوقات فرار میکند بواسطه زخمهایی که برداشته می‌میرد و بعضی‌ها بغلط بیان میکنند که صوف از روی حماقت کشته است.
ماهی سوف رجحان و کامیابی بهتری در آبهای رنگی (مانند آبهای کدر و یا وجود گیاهان فراوان در آب) دارند خصوصأ آبهای روان. دلیل این مدعا وجود گیاهان فراوان در دریاچه سد 15 خرداد در ایران و دریاچه Norfolk و Cambridge در کشور انگلستان می باشد. با وجود کارایی فراوان در شکار دارای دوام و طاقت نمی باشند و مد دریا ، دما و آبهایی که حجم اکسیژنشان کم است را دوست ندارند.
تخم ریزی :
در ماههای مارس (فروردین) و آوریل (اردیبهشت) وقتیکه دمای آب به 12 تا 14 درجه سانتیگراد میرسد ماهیهای نر و ماده تدارکات تخم ریزی را فراهم میکنند. ماهیهای ماده در مدت سه سال و ماهیهای نر ظرف یکسال بالغ میشوند. ماهی سوف تخمهای زرد کمرنگ خود را بصورت انبوه بر روی گیاهان ، ماسه و سنگها می‌ریزد. زمانیکه موقعیت تخمریزی مناسبی را می‌یابد آنجا خانه اوست و بیدرنگ در آنجا تخمریزی میکنند. ماده‌ها بین000/100 تا 000/850/1 تخم می‌گذارند. قطر این تخمها در حدود 1.6 میلیمتر است. تخمها چسبناک هستند و در کف آب به یکدیگر می‌چسبند. همچنین برروی گیاهان آبزی که بوسیله ماهی نر تمیز شده است تخم ریزی میکنند. ماهی نر از تخمهای ته نشین شده پاسداری می‌نماید و آنها را جابجا میکند تا تخمها بعد از 10 – 5 روز به بچه ماهی تبدیل شوند سپس از محتویات درون کیسه ها تغذیه می کنند تا رشد نمایند. بعد از آن از انواع خودشان ، تخم حشرات کوچک و تخم یا نوزادان ماهی های دیگر تغذیه می نمایند. پس از شروع به شنا از موجودات زنده پلنگتونی تغذیه میکنند. این روش را پس از اینکه به طولی در حدود 3 تا 5 سانتیمتر رسیدند به روش تغذیه از شکار عوض می‌نمایند. در ابتدا آنها به شکار تخم ماهی آنگاه انواع بچه ماهی می‌پردازند. آنها قادر نیستند تا طعمه های بزرگ را ببلعند چراکه آنها گلویی کوچک دارند. این یک واقعیت است که ماهی سوف گونه های با ارزش اقتصادی را کمتر شکار میکند و غذای آنها از تبدیل خود ، به خودشان فراهم میشود لذا گوشتی بسیار لذیذ دارند و برای بخشی از ماهیگیران (خصوصأ ماهیگیران غیر ورزشی و سودجو که به هر وسیله ممکن مانند دام ، سم وغیره به نابودی نسل این ماهی زیبا با ارزش غذایی فراوان می‌کوشند) سود فراوانی را بهمراه دارد. جالب است بدانیم که در اروپا هر ساله بیش از 000/10 تن ماهی سوف صید میشود.
ماهی خاویار
اهیان خاویاری که استروژن نامیده می شوند و از خانواده تاس ماهیان، از جمله گونه های آب زی کم نظیری هستند که از قدمتی چند صد میلیون ساله که به عصر ژوراسیک باز می گردد بر خوردارند و از این رو ماهیان خاویار را فسیلهای زنده جهان می نامند که همراه با تکاملی فیلوژنی تا به امروز باز مانده اند .
اهیان خاویاری که استروژن نامیده می شوند و از خانواده تاس ماهیان، از جمله گونه های آب زی کم نظیری هستند که از قدمتی چند صد میلیون ساله که به عصر ژوراسیک باز می گردد بر خوردارند و از این رو ماهیان خاویار را فسیلهای زنده جهان می نامند که همراه با تکاملی فیلوژنی تا به امروز باز مانده اند . از منظر تعدد گونه ها به ۲۷ گونه و زیر گونه در جهان تقسیم می شوند که از این تعداد ۵ گونه در دریای خزر زندگی می کنند ،دریایی که خود به تنهایی ۹۳ درصد ذخایر ماهیان خاویاری جهان را در خود جای داده است.
اما ارزش ماهیان خاویاری نه به جهت استفاده از گوشت انان که به واسطه تخم انان که به خاویار یا مروارید سیاه مشهور است ،می باشد . خاویار خود به تنهایی به عنوان اشرافی ترین صبحانه جهان محسوب می گردد بسیاری آن را به شکل خام و یا همراه با تخم مرغ و اغشته به زرده ان میل می کنند و گروهی نیز به اندازه نوک قاشقی از ان را همراه با سبزیجات معطر یا قطعه کوچکی از نان و کره می خورند و بوی تند ماهی مانند ان و طعم شورش را بسیار دوست می دارند و انرا بسیار پر کالری و انرژی زا می دانند و این چنین نیز هست .
خاویار انواع گوناگونی دارد چون خاویار طلایی و سرخ و سیاه که البته در این میان خاویار سیاه از ازرشی قابل توجه بر خوردار است. ۵ گونه از ماهیان خاویاری ممتاز جهان نیز در این دریا میزیند که به ترتیب کیفیت عبارتند از « فیل ماهی» -«قره برون یا ماهی خاویاری ایران »- «ماهی خاویاری گلد(چالباش) یا روس»- «ماهی شیپ »-« ماهی ازون برون»، . فیل ماهی بزرگترین ماهی ابهای داخلی است که از نقطه نظر کیفیت خاویار رتبه اول را به خود اختصاص داده است نام دیگر ان بلوگا است و نمونه هایی از انها با وزنی در حدود۱۴۰۰کیلوگرم و سنی بیش از ۱۰۰ سال صید شده است .
هر ۲ یا ۳ سال یک بار تخم ریزی می کند و بین ۱۴ و ۱۷ سالگی بالغ می شود و به واسطه بهترین خاویار، رتبه گرانترین ماهی و خاویار جهان را دارا ست . از قامتی معادل یک و نیم متر تا بیش از چهار متر بر خوردار است ، رکورد صید ان در ایران ۶۲۰ کیلوگرم بوده است.
قره برون یا تاس ماهی ایران در حال حاضر گونه ای مستقل محسوب می شود ،چرا که تا قبل از این انرا زیر گونه ای از ماهی روس می دانستند .
در لفظ به معنای بینی سیاه است که از رتبه دوم ارزش بر خوردار است . در حال حاضر به واسطه تکثیر مصنوعی از نقطه نظر تعدد از گونه روس پیشی گرفته است . از گونه روسی بزرگتر می باشد و کیفیت خاویاری برتر از وی را نیز دارا می باشد از نظر ظاهری تا حدی شبیه به هم می باشند گرچه رنگی تیره تر همراه با رنگ دانه های سفید رنگ که تا بینی وی ادامه پیدا کرده وی را از نظر ظاهری از تاس ماهی روس جدا می کند . وزنی معادل ۶۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم دارد و طولی معادل ۱متر تا بیش از ۲متر که در فاصله ۱۲ تا ۱۴ سالگی بالغ می گردد.
تاس ماهی روس یا چالباش در زمره گونه هایی است که در تمامی نقاط دریای خزر یافت می شود و خاویار ان را نیز به اصطلاح طلایی می نامند که از رتبه سوم ارزش بر خوردار است و در فاصله ۱۲ تا ۱۶ سالگی به سن تخم دهی میرسد و بالغ می شود . از طولی معادل ۱ تا ۲ متر بر خوردار است و وزنی معادل ۶۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم.
ماهی خاویار شیپ معمولا ماهی مهاجری است که به واسطه تخم ریزی به سواحل ایران می اید و در رودخانه های ابریز دریای خزر تخم گذاری می کند . از عمری معادل ۳۰ سال بر خوردار است ، سبک وزن است و از تعدد کمی هم بهره می برد ،از نقطه نظر ارزش در رتبه چهارم قرار دارد . با طولی بیش از ۱ متر و وزنی سبک ، در فاصله ده سلگی تا ۱۴ سالگی بالغ می گردد و به سن تخم دهی می رسد .
ماهی اوزون برون (دراکول) کوچکترین ماهی خاویار دریای خزر می باشد که در ایران به اشتباه کلیه ماهیان خاویاری را به نام وی اوزون برون می نامند .از نقطه نظر کیفی در رتبه اخر قرار دارد چرا که از خاویار ریزتر و ارزانتری بهره می برد . از نظر تکثیر مصنوعی با مشکلاتی مواجه است و تعداد ان نیز در شرایط طبیعی رو به کاهش می رود .در ترجمه نام وی بینی دراز است.در فاصله ۸تا۱۲ سالگی بالغ می شود . از قامتی معادل ۱ تا ۱.۵متر بهره می برد و وزنی سبکتر در قیاس با دیگر ماهیان این خانواده در دریای خزر.
همانگونه که خاویار سیاه در ایران و جنوب روسیه شناخته شده تر است، خاویار سرخ در سیبری و خاور دور طرفداران بیشتری دارد .گرچه خاویار سرخ از خاویار سیاه ارزانتر است اما طعم و ارزش غذایی آن دست کمی از خاویار سیاه ندارد. در ایران کرانه های شرقی دریای خزر بویژه سواحل بندر ترکمن( از حسنقلی تا میانکاله) مهمترین محل صید میاهیان خاویاری می باشد که به تنهایی نیمی از خاویار ایران در آنجا استحصال می شود.
خاویار سرخ یا سیاه را میتوان در تمامی فروشگاههای مواد غذایی روسیه خریداری کرد. در اغذیه فروشیها چند دانه خاویار سرخ بر روی برشی از نان با یک برگ جعفری سرو میشود. البته علاقمندان واقعی خاویار، آن را سرد و با یک قاشق کوچک و بدون نان میل میکنند .طعم خاویار که ترکیبی از بوی تند ماهی و شوری نمک است، ممکن است برای بسیاری اصلاً خوشایند نباشد. واژه خاویار واژه‌ای فارسی و دگرگون‌شدهٔ واژهٔ خاگ‌آور (به معنی تخم‌آور) است.
