قابوس نامه

قابوس نامه

 قابوس نامه يكي از آثار بسيار ارزنده ي زبان فارسي است
نويسنده آن امير عنصر المعالي كيكاوس بن اسكندر بن قابوس بن وشمگير بن زيار
از شاهزادگان خاندان زياري است.كه در قرن چهارم و پنجم هجري در شمال ايران
به خصوص در گرگان و طبرستان و گيلان و ديلمستان وقومس و ري و جبال حكمراني داشته اند
همسر امير عنصر المعالي دختر سلطان محمود غزنوي بوده و
از او پسري داشته به نام ‹‹گيلانشاه›› كه اين كتاب قابوس نامه را در چهل و چهار باب براي پسر خود
‹‹گيلانشاه››
نوشته و خواسته است بدين وسيله حاصل تجربيات خود را در اختيار فرزندش بگذارد
 و او را راهنمايي كند و مسائل مختلف
زندگاني و هنرها و پيشه هاي گوناگون آن زمان را بدو بياموزد
.................  

 

 
باب اول
 در شناختن ايزد تعالي

 آگاه باش اي پسر كه هيچ چيز نيست از بودني و نا بودني و شايد بُوَد كه شناخته ي مردم نگشت چنانكه اوست ،
 جز آفريدگار جَلّ جَلالُه كه شناخت را درو راه نيست و جزو همه شناخته گشت
 چه شناسنده ي خداي آنگه باشي كه ناشناس شوي و مثال شناخته چون منقوش است و شناسنده نقاش و گمان نقش ،
 تا در منقوش قبول نقش، نباشد هيچ نقاش بر وي نقش نكند؛
 نبيني كه چون موم نقش پذيرتر از سنگست از موم مهر سازند و از سنگ نسازند.
پس در همه شناخته اي قبول شناس است و آفريدگار قابل نيست؛
 و تو بگمان در خود نگر در آفريدگار منگر و در ساز نگر و سازنده را بشناس و نِگر تا دِرَنگ، ساخته ي سازنده از دست تو نرُبايد
 كه همه درنگي از زمان بُود و زمان گذرنده است و گذرنده را آغاز و انجام بُود.
و اين جهان را كه بسته همي بيني بندِ او خيره مدان و بي گمان باش كه بندِ او نا گشاده نماند
و در آلاء و نعمآي آفريدگار انديشه كن و در آفريدگار انديشه مكن
 كه بي راه تر كسي آن بُوَد كه جايي كه راه نَبُود راه جويد
چُنانكه پيغامبر صلي الله عليه و سلم گفت:
 ‹‹تفكَّروا في آلاءِ الله و نعمآيه و لا تتفكروا في الله››.

 
آفريدگار قابل نيست: يعني آفريدگار قابل شناخت نيست
 نِگر: يعني مراقب باش
 درنگ: تغافل
 بي گمان باش: مطمئن باش
 آلاء: نعمت ها
بي راه تر كسي: يعني گمراه تر كسي

ادامه دارد...

قابوسنامه از کتب ادبی نفس زمان خود بوده است . قابوس نامه حاصل تجربیات یک شاهزاده زیاری است که در اختیار پسرش گیلانشاه قرار داد .