درباره شهرستان میانه

درباره میانه
ميانه به عنوان پهناورترين شهرستان آذربايجان ،  با آن كوههاي بلند و راههاي پر پيچ و خم و منظرة زيباي جادة خود ،  آشناي همه است. زيبائي اين شهر آنچنان است كه چشمان رهگذران را ناخودآگاه به خود معطوف مي كند. اين شهر در ميان كوههاي اطراف خود چونان كودكي در آغوش مادر است. كمتر کسي است كه از ميانه بگذرد و غرق تماشاي طبيعت خدادادي آن نگردد.
شهرستان ميانه ،  در شمالغربي ايران و جنوبشرقي استان آذربايجانشرقي قرار گرفته و يكي از 19 شهرستان آن به شمار مي رود. اين شهرستان در محل تلاقي سه استان آذربايجانشرقي ،  زنجان و اردبيل قرار گرفته و 7 همسايه در اطراف خود دارد: سراب از شمال ،  بستان آباد از شمالغربي ،  هشترود از غرب ،  زنجان از جنوب ،  خلخال از شرق و اردبيل از شمالشرقي اين شهرستان را دربرگرفته اند. به تازگي نيز شهرستان چاراويماق از شهرستان هشترود منفك شده و همساية جنوبغربي ما شده است. شهرستان ميانه از نظر شكل عمومي ،  خوش هندسه بوده و بيشتر شبيه شكل استان آذربايجانشرقي است.
مركز اين شهرستان كوهستاني ،  برخلاف حومة خود در ارتفاعي پائينتر به بلنداي 1100 متر از سطح دريا گسترده شده است ،  حال آنكه غالب آباديهاي آن در ارتفاع 1700 و 1800 به بالا استقرار يافته اند ،  طوري كه ارتفاع متوسط آباديهاي شهرستان از سطح دريا 1566 متر مي باشد. يعني بطور ميانگين ،  آباديهاي ميانه نزديك به 500 متر بالاتر از خود شهر قرار دارند.
شهر ميانه ،  بعد از شهر جلفا بعنوان كم ارتفاعترين شهر در ميان شهرهاي آذربايجان شرقي و غربي محسوب مي شود. مركز اين شهرستان در مختصات بين المللي'42/47 طول شرقي و'20/37 عرض شمالي و بين دو رشته كوه بوزقوش و قافلانتي قرار دارد.
فاصلة هوائي ميانه تا تهران و تبريز به ترتيب 373 و 138 كيلومتر است ،  درحاليكه فاصلة زميني آن تا اين شهرها به ترتيب465 و 165 كيلومتر است كه تقريباً20% بيش از فاصله هوائي است.
وجود آثار باستانی هزاران ساله اعم از قلاع، تپه ها، کاروانسراها، پل ها و غیره و ظهور شخصیتهای نامداری مانند عین القضات میانجی، علامه افضل الدین خونجی، شاعران و ادیبان، وزیران و سفیران و ... نشان می دهد که میانه برای همگان قابل احترام است و تاریخی درخشان و فرزندانی نامدار دارد.

وجه تسميه نام ميانه
درباره وجه تسميه آن اقوال مختلفی است. آنچه به نظر ما می رسد اين نام برگرفته از يک نام کهن از زمان مادهاست. تعدادی از شهرها و آباديهاي زمان مادها بصورتهاي مختلف «ماد ، مار ، ماي» بوده است. مانند «مايانا(مييانا) ، مايان(نرسيده به تبريز) ، مايانج(نزديك زنجان) ، مايان شان(ماه نشان امروزي) ، ماراغا ، ماراند و ماراياند و مارايانا(همگي مرند) ، مايكي(ماكي) ، مارد (قيزيل اوزن) ، ماي(آذربايجان) ، مارگياناد(درياچه اروميه) و ...». مييانا (ميانه) در اصل مايانا بوده است كه تركيبي از «ماي» و «آنا» به معناي «ماد بزرگ» يا «ماد مادر» است. چنانچه در زمان ساسانيان به آذربايجان ، ماي نيز گفته مي شد.
پس برخلاف تصور ما ، نام ميانه برگرفته از يک نام کهن تاريخي است نه به معناي واسطه بين دو شهر. چراکه تمام شهرها به هر حال بين دو شهر ديگر قرار دارند.

فاصله شهر ميانه تا شهرهاي ديگر (برحسب كيلومتر)
 

جمعيت ميانه
طبق سرشماري سراسري سال 1375 ،  شهرستان ميانه با 207758 نفر جمعيت ،  يك شانزدهم جمعيت 540/325/3 نفري استان را در خود جاي داده است. اين درحالي است كه مساحت شهرستان يك هشتم مساحت استان است و اين نسبت ،  بيانگر تراكم اندك شهرستان است. جمعيت سال 1375 ميانه تقريباً برابر با جمعيت سال 1350 مي باشد كه نشان از مهاجرت چشمگير مردم اين شهر به شهرهاي بزرگ دارد.  38% از اين جمعيت (78104 نفر يا 16729 خانوار) شهرنشينند در حاليكه در سال 1355 شهرنشيني در ميانه 6/16% بود. از تعداد مزبور 103606 نفر مرد و 104152 نفر زن بوده است كه نسبت 1000 زن در برابر 995 مرد را بيان مي كند. جمعيت گروه سني كمتر از 15 سال جمعاً 81809 نفر مي باشد كه42060 نفر آن پسر و 39749 نفر دختر بوده است. از اين عده 31289 نفر در شهر و50520 نفر در روستا زندگي مي كرده‌اند. جمعيت گروه سني 25 ـ 15 ساله مجموعاً 45541 نفر بوده كه 21669 نفر مرد و 23872 نفر ديگر زن مي باشد. از اين تعداد 18365 نفر در شهر و 27176 نفر در روستا زندگي مي كنند. جمعيت گروه سني بيشتر از 65 ساله ،  11442 نفر بوده كه شامل 6568 نفر مرد و 4874 نفر زن مي باشد. لازم به اشاره است كه تقريباً 10 هزار نفر از مردم اين شهرستان بصورت عشايري زندگي مي كنند.
جمعيت ميانه طبق سرشماري جديد تنها 187 هزار نفر است و باز هم ميانه روند مهاجرت خود را دارد. نيمي از اين جمعيت در شهر و نيمي ديگر در روستاها سکونت دارند.

وسعت ميانه
شهرستان ميانه با 5580 كيلومتر مربع مساحت از مجموع مساحت45162 كيلومتر مربعي استان،  بعنوان پهناورترين شهرستان استان آذربايجانشرقي محسوب مي شود كه يك هشتم از خاك استان و يك سيصدم از خاك ايران را دربرگرفته است. اين شهرستان ،  خوش هندسه است ،  چراكه بيشتر متمايل به شكل مربع است و مانند شهرهاي ديگر استان ،  ناقواره نيست. اگر مساحت كل شهرستان ميانه را دايره فرض كنيم ، اين مقدار سطح شهرستان بين چهار بخش بطور نامساوي تقسيم مي شود. بخش مركزي با اختصاص 2170 كيلومتر مربع از مساحت شهرستان 38% از اين سطح را تصاحب كرده است. بعد از آن بخش كندوان با اختصاص 1244 كيلومتر مربع از مساحت شهرستان به خود ،  22% مساحت شهرستان را صاحب مي شود. بخشهاي كاغذكنان با 1111 كيلومتر مربع و تركمنچاي با 1052 كيلومتر مربع هر كدام تقريباً يك پنجم سطح شهرستان را تشكيل مي دهند.