کردها، از نسل دلا‌وران ایران زمین

كردستان یعنی سرزمین كردها با وسعتی معادل ۲۰۳و۲۸ كیلومترمربع در غرب ایران و در مجاورت بخش شرقی كشور عراق قرار دارد. این استان كه در دامنه‌ها و دشت‌های پراكنده سلسله جبال زاگرس میانی قرار گرفته است از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان ، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به استان كرمانشاه و از غرب به كشور عراق محدود است.در حال حاضر استان كردستان با مجموعه شهرها، روستاها و عشایری كه در اقصی نقاط آن پراكنده شده و استقرار یافته‌اند به یكی از نواحی در حال توسعه غرب كشور تبدیل شده و از پتانسیل‌های توریستی و تفرجگاهی قابلتوجهی برخوردار است.از آنجا كه تنوع اقلیمی همراه با سایر شرایط مناسب، از جاذبه‌های مهم در صنعت جهانگردی به شمار می‌رود و جهانگردان خواهان دمای مطلوب و مطبوعی ۲۲-۲۵( درجه سانتی‌گراد) هستند، استان كردستان به ویژه در فصول بهار و تابستان از این نظر بسیار مناسب و دارای قابلیت‌های جهانگردی ویژه است.كردها مردمانی آریایی نژادند كه چندین هزار سال قبل از میلاد به این منطقه مهاجرت كرده‌اند. استان كردستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، خصوصیات آب و هوایی و قدمت تاریخی و سایر مشخصات منطقه‌ای و قومی از فضای روستایی جذابی به ویژه برای گردشگران و ایرانگردان برخوردار است. بخشی از مناطق روستایی این استان تحت تاثیر شیوه زیست عشایری و كوچ‌نشینی است كه این نوع زیست جلوه‌های ویژه‌ای از زندگی مردم عشایر كردستان را به نمایش می‌گذارد.در این جا به موارد مهمی از فضاهای روستایی جذاب استان كردستان اشاره می‌كنیم. ● اورامانات تخت كجاست؟ روستای (اورامانات تخت) مركز دهستان اورامانات در جنوب غربی شهرستان مریوان قرار دارد و جاده‌ای به طول ۷۵ كیلومتر آن را به شهر مریوان متصل می‌كند. این روستا در دره‌ای شرقی - غربی و در شیب تندی رو به روی یال شمال كوه (تخت) واقع شده است. خانه‌های روستا كلا از سنگ و اغلب به صورت خشكهچینی و پلكانی ساخته شده است. آب و هوای آن در فصول تابستان و بهار بسیار مطبوع و در زمستان‌ بسیار سرد است.روستای اورامانات تخت از جمله فضاهای جذاب روستایی كردستان است كه علاوه بر زیبایی چشم‌اندازها، به دلیل اجرای همه ساله مراسم بسیار باستانی و حیرت‌انگیز (پیر شهریار) قابلیت‌های ارزشمند جهانگردی ویژه دارد.آتشگاه‌های باقی مانده منطقه نشان می‌دهد كه مردم این ناحیه پیش از گرویدن به دین اسلام، زرتشتی بوده‌اند. ● طبیعت بكر طبیعت (اورامان) بكر و بسیار زیباست. آداب و رسوم این ناحیه به موجب موقعیت سخت اقلیمی تقریبا دست نخورده باقی مانده است و از یادگارهای باستانی به حساب می‌آید. از معابد بسیار مورد احترام مردم این ناحیه آرامگاه پیر شهریار اورامی صاحب كتاب معرفت پیر شهریار است.هر ساله مراسمی در كنار این آرامگاه برگزار می‌شود. پیر شهریار كه به (پیر شالیار) نیز معروف است، به روایتی از مقدسین زرتشتی پیش از اسلام است.این مراسم در اواخر تابستان و به مدت یك هفته انجام می‌شود. مردم منطقه ابتدا در فصل تابستان، گردوهای درخت‌ها را می‌چینند و خشك می‌كنند. سپس در زمان انجام مراسم، بچه‌ها به نمایندگی از جانب چند تن از بزرگان منطقه به در منازل رفته و جهت تهیه آش مخصوص از مردم آرد و گوشت قربانی (گوسفند یا گاو) و مواد لازم دیگر جمع‌آوری نموده و در ظروف خالی، تعدادی گردو می‌ریزند. سپس با آرد جمع‌آوری شده نان می‌پزند و مقداری از گردوهای ساییده شده را با خمیر نان مخلوط می‌كنند. معمولا خانم‌ها هر روز به میزان قابلتوجهی نان می‌پزند و در اختیار مردان جهت صرف ناهار و شام قرار می‌دهند. صبح زود تعدادی از مردان آشپز، دیگ‌ها را روی اجاق‌ها گذاشته و مقدار زیادی گوشت و سایر مواد داخل آنها می‌ریزند و آش مخصوصی می‌پزند و هنگام ناهار و شام بین اهالی تقسیم می‌كنند.هر روز پس از صرف ناهار، مردها روی پشت‌بام وسیع یكی از منازل به رقص‌های گروهی عرفانی می‌پردازند. شیوه اجرای این رقص بدین شكل است كه كلیه مردها دست‌ها را به كمر یكدیگر حلقه می‌كنند و آرام می‌چرخند و تعدادی مابین ۳ تا ۸ نفر نیز در وسط گروه رقص، دایره‌وار می‌چرخند و مرتبا سرهایشان را تكان می‌دهند تا از خود بی‌خود ‌شوند. پس از پایان رقص، شب هنگام وارد خانه‌ای كه گویا خانه پیر بوده می‌شوند و به خواندن اشعاری در وصف پیر می‌پردازند و آن گاه لنگه كفشی را كه در صندوق یكی از اتاق‌هاست و معتقدند به پیر شالیار تعلق داشته، از صندوق در می‌آورند و دست به دست می‌دهند و با احترام خاصی دوباره در صندوق می‌گذارند.روز آخر انجام مراسم، نان و ماست تهیه می‌كنند و به صورت گروهی به سمت آرامگاه پیر می‌روند. آنها معتقدند خوردن نان و ماست روز آخر تبرك است. غروب همان روز (روز هفتم) مراسم پایان می‌پذیرد. ● صنایع دستی كردستان صنایع دستی استان كردستان متنوع است و تهیه و تولید انواع آن از دیرباز رایج بوده است. موج و جانماز (موج در منازل به عنوان رختخواب پیچ و جانماز جهت ادای فریضه نماز مورد استفاده قرار می‌گیرد)، شال، جاجیم‌، گلیم، گلیمچه و قالی‌ همگی از صنایع دستی استان به شمار می‌روند.موسیقی بومی: موسیقی كردی یكی از بارزترین ویژگیهای فرهنگی قوم كرد است. طراوت و شادابی فضای عرفانی نیمی از خصوصیات آن است.موسیقی مذهبی نوعی از موسیقی كردی محسوب می‌شود كه در مناسبت‌های خاص مذهبی اجرا می‌شوند. عید بعثت حضرت محمد(ص) و اعیاد دیگر مذهبی از جمله مناسبت‌هایی است كه كردها معنویات قلبی خود را با نواختن دهل و دیگر آلات موسیقی به معرض نمایش می‌گذارند.رقص‌های محلی و بومی این استان هم در خور توجه است .این رقص‌ها در مراسم شادی و سرور اجرا می‌شود. رقص كردی عمدتا به شكل گروهی است و حركات فیزیكی موزون و هماهنگی دلپذیری دارد. این رقص همراه با حركات موزون از محتوا و مضمون خاصی برخوردار است و نشان‌دهنده باورها و خصوصیات قومی و فرهنگی مردم كرد است.به طور كلی استان كردستان از لحاظ فرهنگی سابقه بسیار جالب توجهی دارد كه نظیر آن در سایر نقاط ایران كمتر دیده می‌شود. زبان، شعر، رقص، موسیقی و آداب و رسوم به جای مانده در این پهنه از سرزمین ایران قدمتی دیرینه دارد. ● جمعیت كردها جمعیت كردها در ایران، طبق آمار سال ۱۳۸۳ مركز آمار ایران، رقمی بالغ برپنج میلیون و پانصد هزار نفر معادل ۷ درصد ازكل جمعیت ایران است. كردها، هویت خاص خود را دارند، هویتی كه دارای مولفه‌های فرهنگی بسیاری است. در خلق و خوی مردم این دیار اگر كنكاش كنید، خواهید دید كه آنان مردانی نترس، شجاع، ساده و مهمان‌نواز هستند. ساده‌دلی از صفات بارز كردهاست كه ناشی از طبیعت زیبای كردستان است. می‌خواهیم به چند مولفه فرهنگی كردها اشاره كنیم. لباس كردی و به طور كلی پوشاك كردی یكی از مولفه‌های هویتی كردهاست كه گشادی و راحتی در تن از خصوصیات آن است... در لباس مردان سه خصوصیت بارز به چشم می‌خورد. (كروا) معادل كت، (پانتول) معادل شلوار و (پشتند) معادل كمربند، كه البته سبك‌ پوشش و فرم این پوشاك در مناطق مختلف فرهنگی كردستان متفاوت است. برای زنان علاوه بر روسری می‌توان به سیخمه یا كولیجه، كراس و كمربند اشاره داشت. همچنین تنوع رنگی در لباس‌های كردی بسیار چشم‌نواز است.علاوه بر این زبان كردی هم یكی از مولفه‌های هویتی فرهنگی كردهای ایران است. همان گونه كه اشاره شد زبان كردی دارای تنوع زیادی در سبك گویش است. ● داستان‌های كردی فولكور كردی هم از غنای خاصی برخوردار است، در زبان كردی، داستان‌های شفاهی فراوانی وجود دارد كه به شرح ماجراهای عشقی - حماسی و اغلب با رویكردی اخلاق‌گرایانه می‌‌پردازد. خج و سیامند، لاس و قرال، شور محمود، زنبیل فروش و... از جمله داستان‌های فولكوریك مردم كرد هستند كه هر كدام بیانگر جلوه‌های خاصی از فرهنگ كردستان است، به عنوان مثال داستان (خج و سیامند) روایت دو دلداده است كه نسبت فامیلی با هم دارند، دختر عمو، پسر عمو اما به دلیل اختلافات قومی كه بین دو برادر وجود دارد، وصال آنها مشكل است و سرانجام در راه این عشق برفراز كوه‌چیا، آرارات، فنا می‌‌شوند. این داستان سرانجامی بسیار تراژدیك دارد كه البته در نوع خود نهاد قداست عشق پاك است و این داستان و داستان‌های مشابه نشان می‌‌دهد كه مفهوم عشق در بین مردم كرد، مفهومی متعالی است. ● خانواده خانواده اولین واحد اجتماعی است كه شخص در آن فرایند فرهنگ پذیری و جامعه‌پذیری را آغاز می‌‌كند.شكل خانواده در میان كردها تا چند سال گذشته اغلب گسترده بود و همزمان با ورود مدرنیته به ایران بعد خانواده به صورت هسته‌ای درآمده است. زنان كرد از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و هم پای مردشان زندگی را به نحو احسن اداره می‌كنند. در زندگی عشایری كردها، نقش زن به خوبی احساس می‌شود... آنان كارهای سنگینی چون بستن و پیاده كردن بار و برپا كردن چادر، دوشیدن شیر، زدن مشك، تهیه انواع محصولات لبنی، تهیه هیزم، پختن غذا و نان، تمیز كردن خانه، دوخت و دوز، بافتن انواع قالی و جاجیم و پاره‌ای از كارهای فرعی كشاورزی از وظایف زن عشایری و روستایی كرد است... نگاهی به لیست این كارها میزان مقاومت زن كرد را نشان می‌دهد. ● و اما مراسم ازدواج... در روز عروسی تا سالیان پیش به دلیل مباركی، روزهای دوشنبه و پنجشنبه را تعیین می‌‌كردند. مراسم عروسی كردها معمولا سه روز است كه در این سه روز بساط شادی برپاست. خانواده داماد، مراسم ازدواج را برگزار و افراد فامیل، او را كمك مادی و معنوی می‌‌كنند. كردها در مراسم ازدواج‌شان، تمامی موارد ریز و درشت را رعایت می‌‌كنند تا مبادا كسی از خانواده‌های عروس و داماد، ناراحتی به دل بگیرد... در پایان باید اشاره داشت كه سرزمین كردستان، سرزمینی بكر با جاذبه‌های فرهنگی و توریستی است. همچنین دول غرب از دیرباز سعی در بوجود آوردن تفرقه در میان اهالی آنجا كردهاند، اما آنان همیشه توانستند مقابل این تفرقه‌ها ایستادگی كنند. كردها آریایی‌های دلاور این مرز و بوم هستند كه در هشت سال دفاع مقدس مقابل دشمن ایستادگی كردند.

مجله خانواده سبز