قدیمی ترین جواهرات موجود در خزانه جواهرات ملی از زمان صفویان باقیمانده ولی عمده آثار این گنجینه مربوط به دوره قاجاریه می باشد.
اطلاعات زیر را با استفاده از کتابچه ای که از موزه خریدم ارایه می کنم.
آثار موجود در موزه بر اساس نوع هنر بکار رفته و یا جنس آنها به چندین گنجینه که با شماره از هم متمایز می شوند تقسیم شده.
از برخی از آنها در اینجا یاد می کنم:
گنجینه شماره 1 محتوی تعداد زیادی قلیان، سرپوش غذا، گلدان، آیینه و اشیای دیگر که همگی با جواهرات تزیین شده اند.
گنجینه شماره 4 تعدادی قندان، قوری، قهوه جوش و سینی های طلا و مینا و...
کوزه قلیان ساخته شده از تخم شتر مرغ که حکاکی های بسیار ظریفی دارد.
گنجینه شماره 5 مختص آثار ساخته شده از فیروزه می باشد.
گنجینه شماره 6 تعدادی شمشیر، خنجر جواهر نشان و سر علم طلا است.
گنجینه شماره 7 محل نگهداری جقه ها - یا پیش کلاه ها - که بر روی کلاه ها نصب می شده اند.
جقه مرصع به جواهرات - ساخته شده در اوایل قرن 19 میلادی
گنجینه شماره 11 اشیای ساخته شده از یاقوت و لعل. لعل سامری که یکی از بزرگترین لعل های جهان است در این قسمت قرار دارد.
گنجینه شماره 13 مربوط به آثار ساخته شده از مروارید.
گنجینه شماره 17 که در آن تخت نادری قرار گرفته. البته این تخت در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده که در آن بیش از 26000 قطعه جواهر بکار رفته است.
گنجینه شماره 26 مجموعه جواهراتی که در سالهای 1317 تا 1346توسط جواهر سازان ایرانی و فرانسوی جهت استفاده خاندان پهلوی ساخته شده.
نیمتاج ساخته شده در 1958 م.
گنجینه شماره 27 مجموعه زمردهای بسیار درشت و آثار تزیین شده با زمرد.
در گنجینه شماره 34 تاج مورد استفاده رضاخان و محمدرضا پهلوی که در سال 1304 از طلا و نقره ساخته شده و در آن بیش از 3000 قطعه الماس و چندین قطعه زمرد و یاقوت کبود و نیز بیش از 360 حبه مروارید هم اندازه بکار گرفته شده قرار گرفته.
همچنین الماس معروف به دریای نور که قیمتی ترین شیی این موزه است. این الماس همواره با الماس کوه نور یاد می شود در حلیکه از نظر تراش و رنگ هیچ نزدیکی با هم ندارند. هر دو متعلق به نادر شاه افشار بود اما الماس کوه نور پس از مرگ نادر به افغانستان برده شد. این گوهر بعدها به دست کمپانی هندشرقی افتاد و بدان وسیله به دربار انگلستان راه یافته و به ملکه ویکتوریا پیشکش شد. هم اکنون نیز این الماس در تاج ملکه مادر انگلستان نصب است.
و اما الماس دریای نور پس از نادر به نوه اش شاهرخ خان و سپس به خاندان زندیه رسید. پس از شکست لطفعلی خان زند از آقامحمدخان، گوهر مذکور به خزانه قاجار منتقل گردید.
تخت طاووس (تخت خورشید) که به فرمان فتحعلی شاه در سال 1216 ه.ق. با جواهر و طلای موجود در خزانه ساخته شد و به مناسبت نقش خورشید مرصعی که در صدر تخت تعبیه شده است به نام تخت خورشید معروف گردید. پس از ازدواج شاه مذبور با "طاووس تاج الدوله" این تخت به نام طاووس مشهور شد.
و در پایان چند نمونه از آثار موجود در موزه
گنجینه شماره 3- شمعدان طلا آراسته به لعل، یاقوت، زمرد و مروارید (ساخته شده در اوایل قرن 12 ه.ق.)
گنجینه شماره 29- آفتابه و لگن میناکاری شده جهت شستن دست که اوایل قرن 19 م. ساخته شده.
گنجینه شماره 35- تاج مورد استفاده فرح دیبا که به سال 1967 م. با استفاده از قریب به 1500 قطعه برلیان و نیز تعدادی زمرد و یاقوت و لعل و همچنین بیش از 100 قطعه مروارید توسط وان کلیف و آرپل ساخته شد.
