فقر محتوا؛ آفت اساسی پايگاه‌هاي مهدوي در فضاي مجازي اگر به شكل ساده تري به اينترنت و ساختار آن بنگريم بايد گفت كه اين شبكه كه اينك تمامي كره زمين را در برگرفته است، عمري در حدود پنج دهه دارد كه در ابتدا فقط براي مصارف نظامي و اطلاعاتي در دنياي غرب ايجاد شد و در آغازين سال هاي خلق اين پديده توسط بشر عقبه فكري آن از تامل در موضوع جهاني سازي تهي بود و بيشتر به عنوان يك شبكه ارتباطي ـ نظامي كه دستاورهاي دفاعي و پيش گيرانه را دنبال مي كرد، شكل گرفت.
با گسترش روزافزون اين شبكه ارتباطي در تعاملات نظامي و انتشار اطلاعات آن در متن جوامع به مرور چگونگي استفاده از اين فن آوري نيز دچار تغيير شد. به طوري كه طراحان جديد فكر اين شبكه اطلاعاتي با ايجاد تغيير در كاربري هاي دفاعي آن به سمت استفاده تهاجمي از آن برآمدند و در گام نخست اين ابزار را براي تاثيرگذاري برجامعه داخلي امتحان كردند و در اندك زماني دريافتند كه ابزار اينترنت مي تواند قابليت گسترده اي براي تغيير در افكار و انديشه ها و به تبع آن در تغييرات گسترده در نظام جهاني و تك قطبي شدن داشته باشد.
اين فكر، حاكمان اين شبكه اطلاعاتي را بر آن داشت تا با بررسي نيازهاي جوامع مختلف بشري به ظاهر در مقام پاسخگويي بدان برآيند و محصولاتي را در قالب اين تكنولوژي ارایه كنند تا مردم كشورهاي مختلف در پروسه زماني كوتاهي به اين پديده رو آورده و آن را به عنوان يكي ديگر از شبكه هاي مختلف دنياي مدرن در چرخه زندگي خود چون شبكه آب يا برق بپذيرند.
بايد اذعان كرد كه اين نوع تفكر طراحان پديده اينترنت، امروز تحقق يافته و نگاه به اينترنت در ممالك مختلف نه فقط به عنوان ابزاری اطلاع رساني، بلكه به عنوان ضرورتی نوين كه قابليت هاي منحصر بفردي در پاسخ گويي به انواع نيازها را دارد، نگريسته مي شود و فضاي مجازي جزو جدایی ناپذیر بشر متمدن امروزي شده است.
كشورهايي مسلمان از جمله ايران نيز در جايگاه ويژه اي از نظر طراحان غربي اينترنت قرار داشتند كه در ابتدا گسترش اين ابزار جهاني سازي در ايران با دشواري هايي همراه بود كه برخي از آنها هم اينك نيز پا برجايند، اما سرانجام ايران نيز اين پديده نوين اطلاعاتي گسترده را پذيرفت.
در سال 1372، ایران نیز به شبکه اینترنت پیوست و نخستین رایانه ای که در ایران به اینترنت متصل شد، مرکز تحقیقات فیزیک نظری بود و در حال حاضر نیز این مرکز یکی از مرکزهای خدمات اینترنت كشورمان است كه به عنوان تنها نهاد ثبت اسامی قلمرو در ایران به رسمیت شناخته می شود و این قلمرو مشخصه تعیین شده برای هویت ایران در فضای اینترنت است.
در سال 74 هم مجلس ايران تأسيس شركت امور ارتباطات دِيتا تحت نظر شركت مخابرات ايران را تصويب مي‌كند و مسؤليت توسعه خدمات ديتا در سطح كشور را بطور انحصاري در اختيار آن شركت قرار مي‌دهد (1)
در پاره‌اي از مواقع در طول دوران گسترش شبكه اينترنت در كشورمان مباحثي از قبيل اينترنت داخلي و اينترانت مطرح مي شود اما سرعت بالاي استفاده كاربران از اينترنت به حدي مي رسد كه عملا ايجاد شبكه داخلي اينترنت را با مشكل مواجه كرده و به حاشيه مي‌راند و در اين راه بسياري از نهادها و ادارات دولتي براي پاسخ گويي به مخاطبانشان به استفاده از اينترنت روي مي آورند كه در اين ميان خبرگزاري جمهوري اسلامي با ثبت دامنه اي با عنوان irna.ir از پيش گامان است.
ورود بلاگرها به دنياي فضاي مجازي در ايران
اصفهاني ها در سال 79با تاسيس شركت IranGate.net از آغازگران ارتباط اينترنتي امروزي هستند و با اين شركت به عنوان يك ISP خدمات اينترنتي را به طور اختصاصي به شهرهاي پر جمعيت غير از تهران ارائه دادند، ولي در پايان همين سال، ایران به طور رسمي عضو كنسرسيوم يونيكد مي‌شود و در سال 81 نيز اولين سرويس وبلاگ نويسي ويژه فارسي زبانان در وب سايت Persianblog.comدر ايران آغاز به كار مي كند و بدين گونه پاي فارسي زبانان نيز با تاخير به دنياي مجازي باز مي شود.
در ايام نخست گسترش اين پديده طوري بود كه اغلب تحصيل كردگان و افراد مقيد به اصول اخلاق بدان دسترسي پيدا كردند، چرا كه اين پديده در گام نخست از راه دانشگاه به كشورمان آمد و همين امر موجب شد تا اولين استفاده كنندگان اينترنت مذهبيون و چه بسا پژوهشگران مهدوي باشند كه اينك وجود بيش از دو ميليون وبلاگ نويس مذهبي در كشور دليلي بر اين مدعاست.
"به اذعان يكي از همين گردانندگان پايگاه هاي ميزباني وبلاگ هاي شخصي در بین وبلاگ‌های مذهبی، بالاترین رشد متعلق به وبلاگ‌های مهدوی و انتظار بوده و این حرکت جهانی است، نه فقط متعلق به کشور ما.
در روایات ما هست که امام زمان یک ظهور دارند و یک خروج. خروج زمانی است که حضرت می‌آیند در کنار کعبه و اعلام جهانی مي كنند و مطالبی که در کتاب ها می توان یافت، اما ظهور یک معنای عام‌تری نیز دارد که قبل از خروج اتفاق می‌افتد و آن ظهور، حرکت و گرایش مردم به سمت خداپرستی و ارزش‌های دینی است.
اکنون تشنگی به آمدن موعود بسیار بیشتر از قبل شده است که تبلور آن را در وبلاگ‌ها کاملاً می‌بینیم، هم وبلاگ‌های فارسی و هم زبان‌های دیگر.
در بیرون از فضای اینترنت هم این موضوع هست. الان هر هفته صدها هزار نفر از گوشه و کنار کشور خود را به مسجد جمکران می‌رسانند و چند ساعت زیارت و عبادت می‌کنند و بر می‌گردند. این گرایش هر روز هم بیشتر می‌شود." (2)
وبلاگ هاي مهدوي تك سواران بي سلاح گسترش معارف مهدوي در فضاي مجازي
با مقدمه اي كه از نظر گذشت در مي يابيم به موازات گسترش اينترنت در دنيا و ايران، مذهبيون و به ويژه آنان كه دغدغه ظهور و انتظار دارند، از اولين گروه هايي بوده اند كه قابليت هاي جهاني سازي اينترنت را دريافته و معارف جهاني مهدوي را از اين راه منتشر کرده اند.
سخن اينجاست كه بلاگرهاي مهدوي بيشترين دارندگان ميزان حضور به لحاظ كميت را در فضاي مجازي كشورمان هستند، اما از بعد محتوايي آن گونه كه بايد جايگاه در خوري ندارند.
مروري بر وبلاگ هاي مهدوي كه اينك بسياري از آن ها در مجتمع هاي مجازي دور هم لينك شده اند صحت اين مدعا را روشن مي سازد.
اگر تعريف جديدتر وبلاگ به عنوان يك رسانه شخصي اما جهاني را بپذيريم و بدانيم وقتي رسانه اي حتي شخصي با يك جست وجوي معمولي در اختيار همگان در گوشه گوشه عالم قرار مي گيرد راحت تر مي توانيم بپذيريم وبلاگ فقط يك صفحه شخصي صرف نيست، بلكه وبلاگ صفحه اي براي نمايش جهاني است.
براي اثبات اين ديدگاه و نيز چگونگي برخورداري وبلاگ هاي مهدوي از محتواي مورد اطمينان، چند وبلاگ مهدوي را از نظر مي گذرانيم و به دليل پرهيز از تبعات ناشي از معرفي آن ها از ذكر نشانی شان صرف نظر مي‌كنيم.
نمونه اول
در يكي از وبلاگ هاي مهدوي كه در مجمع وبلاگ نويسان مهدوي لينك شده است، بيش و پيش از هر چيز محتوايي در خصوص مباحث تخصصي مهدويت موضوعي جلب نظر مي كند كه تحت عنوان ارائه خدمات فرهنگي معنوي مطرح گرديده و با ارائه شماره حساب هاي متعددي از بانك هاي مختلف از كاربران تقاضا دارد تا در ارائه خدماتي فرهنگي معنوي شامل استخاره، تعبیر خواب، تفأل، مشورت با قرآن، مشاوره، پاسخ به سوالات دینی، پاسخ به سوالات عمومی و از اين قبيل ياري داده شود.
اين وبلاگ كه خود را مهدوي نيز معرفي مي كند فاقد حتي يك پست يا موضوع مهدوي است و از يك تصوير مربوط به امام عصر(عج) يا حتي عنواني مرتبط هم خالي است و در واقع با نفوذ در جمع خانواده وبلاگ هاي مهدوي فقط به فكر عملي كردن ايده خود در ارائه خدمات جديد الولاده فرهنگي معنوي است.
و نكته ديگر اينجاست اين وبلاگ به ظاهر مهدوي از هيچ علایم و نشانه هاي مذهبي نيز استفاده نكرده و بيشترين تمركز خود را بر ابراز ايده خود قرار داده است تا از اين طريق بخت خود در جذب كاربران را بيازمايد.
نمونه دوم
وبلاگي ديگر كه در همين مجمع وبلاگ نويسان مهدوي لينك شده است در قالبي كه براي خود طراحي كرده از عكس غير محجبه دختركي بهره جسته تا با اين شيوه مرموز گام بر روي حساسيت هاي بگذارد كه از ديدگاه اسلام خطوط قرمز محسوب مي شوند چراكه ترويج بي حجابي يا بدحجابي در منظر اسلام كمتر از ارتكاب خود اين حرام نيست.
نكته جالب اين تصوير كه با هنجارشكني خواسته در بين وبلاگ هاي مهدوي رسوخ كند آن است كه با استفاده از فيگوري كه بيشتر به چگونگي دعاكردن بودایيان و بت پرستان شرق آسيا شباهت دارد مي خواهد فضايي به ظاهر معنوي را در وبلاگ خود القا كند.
اين وبلاگ هم چون بسياري ديگر از وبلاگ هايي از اين دست گاه ماه ها به روز نشده و در مطالب خود فقط به ارایه يك خط تبريك در قالب پیامک و حداكثر به يك دل نوشته بسنده كرده و فاقد هر گونه مطلب محتوايي درباره موضوعات مهدوي است.
نمونه سوم
در يكي از وبلاگ ها كه خود را منتسب به مهدويون معرفي كرده است فقط مطالب مداحان مختلف در خصوص مصيبت هاي رفته بر خاندان آل محمد(ص) به چشم مي خورد و خود اين پرداخت بيش از حد به ارایه مداحي هاي جهت دار، به عنوان معارف مذهبي يا مهدوي نكته اي است كه هر كاربري را به فكر مي اندازد كه آيا انتظار و توسل به ائمه مساوي با مصيبت، سياهي و خون است يا مسير ائمه اطهار مسيري سبز براي سعادت اخروي و دنيوي است؟
بلاگر اين وبلاگ كه از اعضاي يكي از كانون هاي فرهنگي مذهبي است بيش از آنكه بخواهد از طريق نشر معارف مهدوي به توسعه فرهنگ انتظار بپردازد در روش اداره كردن وبلاگش بيش از هر چيز خواهان استفاده از انواع صداها و مداحي ها و موسيقي براي انتقال محدود برخي آموزه هاي سطحي ديني است.
توجه مقام معظم رهبري و مجموعه حاكميت اسلامی در سالهاي اخير به موضوع آسيب هاي عزاداري براي امام حسين (ع) و ساير ائمه(ع) نكته ظريفي است كه در اين وبلاگ مورد غفلت عمدي يا سهوي قرار گرفته، چرا كه در پوسترها و تصويرهاي منتسب به امام حسين(ع) از خون و به شكل افراطي در انتقال مفهوم استفاده شده و به جاي انتقال مفاهيم متعالي پيام واقعه عاشورا، صرفا به ايجاد فضايي غم آلود در وصف ائمه اطهار(ع) بسنده شده است.
اين وبلاگ در لينك باكس مربوط به وبلاگ هاي مهدوي است،اما فاقد حتي يك نكته تخصصي مهدوي است.
نمونه چهارم
در آخرين نمونه از برشماري برخي وبلاگ هاي منتسب به موضوعات امام عصر (عج) به وبلاگي بر مي‌خوريم كه در نخستين پرداخت خود به موضوع ولي عصر(عج) آن حضرت را الهه اي از آسمان معرفي مي كند و ضمن نشان دادن فقر محتوايي نويسنده خود از آموزه‌هاي مهدوي با ناآگاهي و در قالب دل نوشته هايش، آن مقام و منزلت بزرگوار را تا حد معشوقه هاي زميني و من درآوردي تنزل داده و حتي در پي آن نيست تا از اشعار پرمحتواي نويسندگان بزرگ فارسي زبان براي آرايش مطالب منتشره خود استفاده كند و اصرار دارد نوشته هايي هرچند فاقد عمق را به عنوان معارف مهدوي به مخاطبش القا نمايد.
كار سطحي در اين وبلاگ بدين جا ختم نشده و استفاده از تعابير عاميانه و فاقد وجاهت براي ائمه و بزرگان طوري به كار گرفته مي شوند كه گويي آن بزگواران از هيچ شان و منزلت الهي و معصومانه ای برخوردار نيستند. اين وبلاگ نيز به لحاظ مطالب تخصصي و محتوايي مهدوي كاملا خالي است.
نتيجه گيري
وبگردي و حضور در وبلاگ هاي متعدد كه عنوان هاي مهدوي براي خود برگزيده اند كاربر را به اجبار بدين نتيجه مي رساند كه تعداد وبلاگ ها و سايت هاي مهدوی، به لحاظ كميت در مرتبه قابل تاملي قرار دارد، اما در مقام محتوا اگر در مرحله بحران و قرمز قرار نداشته باشند و منجر به انحرافات فكري نشوند در خوش بينانه ترين حال در درجه هشدار قرار دارند.
اينك با گذشت بيش از پانزده سال از حضور اينترنت در ايران و گسترش شبكه هاي زيرساختي آن و استفاده از امكانات سخت افزاري پيش رفته در مراكز علمي، دانشگاهي يا حوزوي و استفاده از فن‌آوري هاي نوي جانبي نكته مورد غفلت گرفته اي خود را نمايان كرده است كه چند سال پيش بارها مورد تذكر رهبر انقلاب نيز قرار گرفته بود.
بحث توليد علم و نهضت نرم افزاري براي همين منابع انساني مهم كه هم ابزار جهاني سازي مهدويتند و هم بهره مندان از اهداف استقرار حكومت عدل مهدوي، نكته اي است كه در برخي رشته ها و به ويژه در علوم تجربي دستاورهاي خوبي براي كشور به ارمغان آورده، اما در مباحث مربوط به دين مبين اسلام و در شاخه بسيار مهمي از آن يعني دكترين مهدويت و انديشه جهاني انتظار فرج دستاورد چنداني نداشته و تامل در وبلاگ ها و سايت هاي اطلاع رساني مهدوي كه گردانندگان و مخاطبانشان جوانان و تحصيلكردگان جامعه هستند، به روشني اين مدعا را به اثبات مي رساند كه در بحث توليد محتواي مهدوي فقط در يك زبان آن هم فقط زبان رسمي فارسي‌مان در شروع راه هستيم و سرعتمان هم با نظام جهاني و روند حركت جهاني شدن چندان هماهنگ نيست، چراكه جوانانمان اغلب از دسترسي به محتواي مهدوي تخصصي كه حاصل تحقيقات مراكز علمي و حوزويمان باشند كمتر بهره‌مندند.
منابع و مأخذ:
(1) انجمن علمی و پژوهشی دانشجویان فناوری اطلاعات
(2) محمدرضا فخری، مدیر سرویس پارسی بلاگ
نشريه الکترونيک ساعت صفر
