میثاق الله «میثاق الله» نام و صفتی است که خاطره¬ی عهد و پیمان در عالم ذر و ارواح را در اذهان شایستگا

میثاق الله «میثاق الله» نام و صفتی است که خاطره¬ی عهد و پیمان در عالم ذر و ارواح را در اذهان شایستگان زنده می دارد. خداوند عزیز و جلیل پیش از آن که جسم خاکی انسان را بیافریند نور آنان را پدیدآورد و از آن انوار در عالم ذر، عهد و پیمان گرفت که جز خدا را نپرستند و همتایی برای او برنگزینند که همه¬ی مسلمانان بر این دیدگاه معتقد و اتفاق نظر دارند و قرآن کریم نیز گویای این حقیقت است؛ یعنی آن پیمانی که به امضای خالق و مخلوق رسید: «وَ إِذ أخَذَ رَبُکَ مِن بَنی آدَمَ مِن ظُهُورِهِم ذُرِّیَّتَهُم وَ أشهَدَهُم عَلَی أنفُسِهِم ألَستُ بِرَبِّکُم قَالُوا بَلی شَهِدنَا أن تَقُولُوا یَومَ القِیمَـةِ اِنَّّا کُنَّا عَن هَذَا غَفِلِینَ»1 رسول اکرم (صلی الله علیه وآله و سلّم) نخستین کسی بود که به آن پرسش خدای سرمدی جواب مثبت داد.2
شیعه بر این باور است که آن چه در آن جهان گذشت و آن پیمانی را که حضرت حق – تبارک و تعالی – از انسان گرفت تنها در توحید و یگانه پرستی منحصر نبود، بلکه سخن از توحید و نبوت و ولایت خاندان رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلّم) بود که برخی آن ولایت را پذیرفتند و برخی از قبولش سربرتافتند.
پس از آن که انسان بر زمین قدم گذارد و با خاک انس و الفت گرفت از آن عهد و پیمان چشم فرو بست و از خاطرش رفت و در گرداب بی پایان غفلت و فراموشی مرگباری فرو غلتید؛ گویی پیش از این نه سخنی از عهد و پیمان بوده و نه به امضا و قبولی رسیده، همان طور که عهد توحید و یگانه پرستی را به گورستان فراموشی سپرد، از عهد و پیمان ولایت امیرالمؤمنین، علی و فرزندان مبرّا از گناه و خطایش ((علیهم السّلام) )، چشم فروبستند و چهره در هم کشید و لگدکوب هواها و هوس¬های خویشتن نمود.
در صبحگاه روز واپسین که زنگار غفلت از چشمان و خاطره¬ها زدوده شود و جهل و فراموشی جامه¬ی سیاه و ننگین خود را برچیند، انسان به خود آید و به آن عهد و پیمان روز اَلَست و عالم ذر، اقرار و اعتراف نماید «أن تَقُولُوا یَومَ القِیمَـةِ اِنَّا کُنَّا عَن هَذَا غَفِلِینَ»3 و از پندار و کرده¬ی خویش سینه چاک کند و گریبان بدرد و از خود بی خود گردد. آرزو کند ای کاش مشتی خاک بی¬روح و احساس بیش نبودم« یَلَیتَنی کُنتُ تُرَبَا »4اما افسوس، افسوس! این جا نه ندامت سود بخشد و نه عذری پذیرفته شود.
امام باقر (علیه السّلام) از پدران پیراسته¬ی خویش، از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلّم) نقل فرماید:
ایزد متعال برای خاندان [من] پیمان از أعلی علییّن گرفت و سرشت و طبیعت شیعیان ما را از آن قرار داد. اگر زمین و آسمان پراکنده شوند که چیزی از آن را تغییر و دگرگون سازند نمی توانند.5
جابر از امام باقر (علیه السّلام) [سبب نام گذاری و لقب علی بن ابی طالب به] امیرالمؤمنین را جویا شد، امام در پاسخ او فرمود:
این لقب را خداوند متعال به علی بن ابی طالب (علیه السّلام) عطا نموده و در کتاب خویش این طور نازل فرمود: «وَ اذ أخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِم ذُرِّیَّتَهُم وَ أشهَدَهُم عَلی أنفُسِهِم ألَستُ بِرَبِّکُم» و أنّ محمّداً رسولی و أنّ علیاً امیرالمؤمنین (علیه السّلام):
به یاد آر آن زمان را که پروردگارت از صلب فرزندان آدم، فرزندان آنان را برگرفت و آن ها را گواه خویشتن ساخت، من پروردگارتان نیستم؟ آیا محمد( صلی الله علیه وآله وسلّم) فرستاده من نیست؟ آیا علی (علیه السّلام) امیرالمؤمنین نیست؟6
امام صادق (علیه السّلام) در تفسیر آیه ی 172 سوره¬ی اعراف فرمود:
خدای سبحان از پشت و صلب آدم، نسل او را که تا دامنه¬ی قیامت چشم به جهان گشایند، به صورت ذراتی بسیار ریز و کوچک پدید آورد و خود را به آنان شناساند و اگر این طور نمی¬کرد کسی پروردگار خویش را نمی¬شناخت. سپس به آن¬ها فرمود: آیا من پروردگارتان نیستم؟ [همگان در آن محضر الهی] گواهی دادند: بلی؛ آیا محمد (صلی الله علیه وآله وسلّم) فرستاده ی خدا نیست؟ آیا علی (علیه السّلام) امیرالمؤمنین نیست؟7
امام صادق (علیه السّلام) [در تفسیر آیه¬ی شریف «اِذ أخَذنَا مِنَ النَّبیِّینَ مِیثَقَهُم»8] فرمودند:
مقصود از آیه، پیمانی است که حق تعالی از انبیا به خدایی و ربوبیّت [برای خویش و] برای رسولش به نبوّت و برای امیرالمؤمنین و امامان معصوم (علیهم السّلام) به امامت و پیشوایی گرفت. پس خداوند [به انبیا خطاب] فرمود: آیا من پروردگارتان نیستم؟ آیا محمد(صلی الله علیه وآله وسلّم) بر شما نبی و پیامبر نیست؟ آیا علی (علیه السّلام) پیشوایتان نیست؟ آیا امامان [از فرزندان علی (علیه السّلام)] هدایتگر و پیشوایان شما نیستند؟ گفتند: آری. خداوند به آنان فرمود: گواهی دهید که به این جواب مثبت خویشتن در قیامت اقرار خواهید کرد.9
حضرت مهدی (علیه السّلام) در کنار رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلّم)، مادر و پدران عزیز و ارجمندش (علیهم السّلام) از نخستین کسانی است که ندای حق طلب ایزد منّان را به توحید و یگانه پرستی جواب آری داد و هرگز حتی برای لحظه¬ای از آن اقرار و امضای خویش در غفلت و فراموشی نرفت.
همان گونه که خداوند بزرگ و توانا برای خویش و نبوت رسولش -(صلی الله علیه وآله وسلّم) پیمان گرفت، برای امامت آن عزیز پنهان از دیدگان، نیز از انبیا و دیگران پیمان گرفت و با آن-ها عهد بست که هرگز از ولایت او سر نتابند و از امامت و پیشوایی او در وادی غفلت و فراموشی نیفتند. در زیارت آل یاسین که از ناحیه¬ی مقدس حضرت الزمان (علیه السّلام) وارد گشته به حضرتش این طور سلام می کنیم:
السلام علیک یا میثاق الله الذی أخذه و وکّده؛10
درود بر تو ای میثاق الهی که خدا برای امامت و ولایتش پیمانی سخت گرفت.
امام صادق (علیه السّلام):
[حضرت] قائم (علیه السّلام) قیام نماید پس از آن که بسیاری از مردم او را منکر شوند [و] به صورت جوانی ظاهر گردد و بر ولایت و امامت وی استوار و ثابت قدم نمانند، جز مؤمنی که در عالم ذر [و عالم ارواح برای امامت و ولایتش] پیمان بسته باشد.11
امام باقر (علیه السّلام):
خداوند جلیل از انبیا خویش پیمان گرفت: آیا من پروردگارتان نیستم؟ آیا محمد (صلی الله علیه وآله وسلّم) فرستاده¬ام نیست؟ آیا علی (علیه السّلام) امیرالمؤمنین نیست؟ گفتند: آری، سپس نبوت را برای آن ها تثبیت نمود. از انبیای اولوالعزم پیمان گرفت: منم پروردگارتان، محمد (صلی الله علیه وآله وسلّم) فرستاده ام است، علی (علیه السّلام) امیرالمؤمنین است، جانشینان پس از او صاحبان امر، خزانه داران دانش و دین منند، دین و آیینم را با مهدی (علیه السّلام) یاری رسانم، دولت و فرمانروایی¬ام را به واسطه¬ی او آشکار سازم، به او از دشمنانم انتقام بگیرم و به واسطه ی او با اکراه و یا از روی اختیار و آزادانه پرستش شوم. و آن انبیا [اولوالعزم] اعتراف و اقرار کردند . وگواهی می دهیم [به آنچه که درباره¬ی جانشینان امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) و حضرت مهدی (علیه السّلام) فرمودی].12
امام جواد از پدرانش (علیهم السّلام) بازگو کند که رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم در توصیف و ترسیم حضرت مهدی (علیه السّلام) فرمود:
خداوند در صلب [امام] حسن [عسکری] نطفه¬ای پیراسته و بی آلایش، پاک و منزه، جاری ساخت که [حضرت مهدی از آن پدید آمد] و هر مؤمنی که خدای سبحان در عالم ذر برای ولایت از او پیمان گرفت، در دنیا از مهدی (علیه السّلام) خشنود باشد و هر که از پذیرش ولایت سرباز زد، در این دنیا نیز او را منکر شود مهدی (علیه السّلام) پیشوایی است پارسا و خالص، از خدا خشنود است و خدا از او، هدایت¬گر و هدایت یافته است، به داد حکم راند و به عدالت فرمان دهد.13
آری! این چنین خالق بی همتا با انبیا برای امامت و ولایت یگانه بازمانده¬ی خاندان نبوت، حضرت حجّت (علیه السّلام) عهدی ناگسستنی استوار نمود تا اقرارشان مُهر قبولی و امضای نبوتشان گردد و از پیروان و شیعیان آن خاندان با جود و کرم (علیهم السّلام) پیمان گرفت تا سبب نجات و رستگاری آنان گردد و پیشوایی او را برهمگان عرضه داشت و همگان شنیدند که خداوند جهان نگار برای امامتش اقرار و جواب می طلبد، تا زبان¬ها از عذر و بهانه، باز ایستد و دل ها با تردید و انکار، به ارتداد متهم گردد؛ این است باور شیعیانِ حقیقی حضرت مهدی (علیه السّلام) تا آن زمان که ظهور نماید و مردم به اقرار خویشتن جامه¬ی صدق و عمل و حقیقت پوشند و در رستاخیز به صدق و راستی عقیده و باورشان گواهی دهند.

پی¬نوشت¬ها:

1. سوره¬ی اعراف، آیه¬ی 172: زمانی را که پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم، ذریه¬ی آن ها را برگرفت و آن ها را گواه بر خویشتن ساخت که آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: چرا، گواهی می دهیم. [چنین کرد تا مبادا] روز رستاخیز «بگویید ما از این [امر] غافل بودیم».
2. تفسیر برهان، ج 2، ص 406، ح 1، ذیل تفسیر آیه.
3. سوره¬ی اعراف، آیه¬ی 172.
4. نباء، آیه¬ی40: (( ای کاش خاک بودم.))
5. بحارالانوار، ج 10، ص 204، کتاب الاحتجاج، باب 13، احتجاجات الصادق (علیه السّلام) علی الزنادقـة، ح 8.
6. نورالثقلین، ج 1، ص 92، ش 336، ذیل آیه¬ی 172 سوره¬ی اعراف.
7. تفسیر برهان، ج 2، ص 48، ح 17.
8. سوره¬ی احزاب، آیه¬ی7: «و ما از همه آنان پیمان محکمی گرفتیم».
9. تفسیر برهان، ج 3، ص 294، ذیل آیه.
10. مفاتیح الجنان، زیارت آل یاسین.
11. بحارالأنوار، ج52، ص 287، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 26، یوم خروجه و ما یحدث عنده، ح22.
12. تفسیر برهان، ج 3، ص 45، ذیل آیه، طه 115.
13. بحارالانوار، ج 52، ص 309، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 27، سیره و اخلاقه و خصائصه زمانه، ح4.

منبع: کتاب ترسیم آفتاب