بقیّـة الله
«بقیه الله» از القاب نامی و معروف حضرت مهدی (علیه السّلام) است.1
گذر زمان نام و نشان هرکس را نابود گرداند و آوازه های بلند و کاخ¬های سر به فلک کشیده کم کم به فراموشی سپرده شود. انسان برترین و تنها ماندگار جاوید خداوند متعال، خود را به دیار نیستی سپارد و اکنون که تاریخ را ورق می¬زنیم از شوکت و جلال سلاطین و پادشاهان بزرگ جز نامی در بند تاریخ نمی¬یابیم که در دل زمان حبس و زندانی گشته¬اند و سلسله¬ی آن ها از هم گسسته است. خدای سبحان در این باره می فرماید:
«کُلُّ مَن عَلَیهَا فَانٍ»2.
اما انبیا با چنگ انداختن به دامان خدای یکتا و پاینده و نیز با اخلاص در عمل، خویشتن را بیمه کرده و برای همیشه ماندگار گردیده¬اند و در قلب تاریخ می درخشند. گفتار و کردار آنان پس از گذشت صدها بلکه هزاران سال، امروز سرمشق و الگوی زیبای زندگی¬ها قرار گرفته است. انبیا معلّمان بلکه سازنده¬ی تاریخی زنده و زیبایند، بدین سان شخصیت، رفتار و گفتارشان تاکنون باقی مانده و جاوید خواهد ماند و این به جهت پیوند استوارشان با خدای متعال است. برخی از مفسّران (تفسیر نمونه، ج 23، آیه 128) در تفسیر آیه¬ی شریف (وَ یَبقَی وَجهُ رَبَّّکَ ذُو الجَلالِ وَ الاکرَامِ)؛3 فرموده اند:
مقصود آیه انجام هر کاری است که برای خدا صورت گرفته بدین سبب، باقی و جاوید می ماند، پس هر کس و هر کاری که به خدای توانا انتساب یابد و رنگ و بوی الهی به خود گیرد، ماندگار است.
«صِبغَـةَ اللهِ وَ مَن أحسَنُ مِنَ اللهِ صِبغَـةً»4
رنگ خدایی انسان را خدایی کند و صفات او را برگیرد؛ بدین سبب پایدار ماند.
اخلاص و پاکی، توحید و یگانه پرستی، سبب می شود تا انسان و رفتار و گفتارش ماندگار بماند. بر این اساس خداوند سبحان پیشوایان پاک دامن را از سلسله¬ی پاک و منزّه انبیا پدید آورد و این سلسله تا دامنه¬ی قیامت ادامه خواهد داشت و هرگز گسسته نشود.
امام صادق (علیه السّلام) در تفسیر آیه¬ی شریف «وَ جَعَلَهَا کَلِمَـةً بَاقِیَـةً فی عَقِبِهِ لَعَلَّهُم یَرجِعُونَ»5 فرمودند:
مقصود، امامت است که حضرت حق – تبارک و تعالی – این امامت را در صلب امام حسین (علیه السّلام) به امانت سپارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل شود و هرگز قطع نگردد.6
حذیفه از اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) گوید:
آن حضرت در پایان عمر شریف خود خطبه¬ای ایراد کرد و ضمن آن به طور صریح جانشینان پس از خود را معرفی نمود: جانشین پس از من علی بن ابی طالب (علیه السّلام) است. عرض کردم: یا رسول الله! پیشوایان چند تن هستند؟ در پاسخ فرمودند: پیشوایان دوازده نفرند، به تعداد بزرگان و برگزیدگان بنی اسرائیل که نه تن آن ها از نسل حسین (علیه السّلام) می باشند و خداوند متعال علم و فهم مرا نزد آن ها سپرده است. آنان خزانه¬داران دانش خدا و معدن های وحی اویند. سؤال کردم: چرا آن ها از نسل حسن (علیه السّلام) نیستند؟ فرمود: خداوند – تبارک و تعالی – این امامت را در صلب و نسل حسین (علیه السّلام) قرار داده است و منظور آیه¬ی شریف «وَ جَعَلَهَا کَلِمَـةَ بَاقِیَـةً فی عَقِبِهِ» نیز همین است.7
آری! پروردگار متعال، امامان پیراسته و پاینده را در زمین پدید آورد و آنان هرگز دست خوش تحوّل و آلودگی¬های زمانه نگشتند، بلکه لحظه و آنی پیوند خویشتن را از خدای سبحان نگسستند و از حضورش غافل نشدند؛ بدین سان، اراده¬ی حق تعالی بر این اساس استوار گشت که آنان و تمام کردار و گفتارشان تا دامنه¬ی قیامت پاینده بماند و با وجود خویشتن به آفرینش تدوام ببخشند و با فرامین و رفتار خود، مردم را هدایت¬گر باشند.
امام باقر (علیه السّلام) در ذیل آیه ی «بَقِیَّـةُ اللهِ خَیرٌلَکُم اِن کُنتُم مُّؤمِنِینَ»8 فرمودند:
سوگند به خدا! ما [اهل بیت (علیه السّلام)] «بقیه الله» در زمین هستیم.9
امام کاظم (علیه السّلام) قنداقه حضرت امام رضا (علیه السّلام) را به مادرش، نجمه برگرداند و به او فرمود:
او را بگیر که بقیـة الله [= آنچه خدا باقی گذارده] در زمین است.10
حضرت حجـة بن الحسن (علیه السّلام) ذخیره خدا در زمین است.
احمد بن اسحاق:
خدمت امام حسن عسگری (علیه السّلام) شرف حضور یافتم و در نظر داشتم که از جانشین پس از او سؤال نمایم، اما حضرت زودتر لب به سخن گشود و فرمود: ای احمد بن اسحاق! خدای تبارک و تعالی حضرت آدم را آفرید و تا روز قیامت زمین را بدون حجت نگذارد و خدا به برکت آن ها بلا را از اهل زمین برطرف سازد و باران از آسمان ببارد و زمین برکات خود را برویاند. عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! خلیفه و پیشوای پس از شما کیست؟ حضرت از جا برخاست و به اندرون منزل رفت و لحظه ای بعد با کودکی سه ساله سوار بر دوش خویش که چون ماه شب چهارده می¬درخشید، برگشت و فرمود: ای احمد بن اسحاق! اگر جایگاه بلند تو نزد خدا و حجت های او [امامان معصوم (علیه السّلام)] نبود، این فرزندم را به تو نشان نمی دادم. پرسیدم: ای سرورم! ای کاش به من نشانه¬ای ارائه می-دادید تا قلبم مطمئن گردد که آن کودک به سخن آمد و با زبان عربی فصیح فرمود: «انا بقیـة الله فی ارضه و المنتقم من اعدائه»؛ من بقیّـة الله در زمین و انتقام گیرنده از دشمنان خدایم.11
امام باقر (علیه السّلام) ضمن روایتی فرمودند:
هنگامی که حضرت قائم (علیه السّلام) رستاخیز نماید، مسجد الحرام را با نور خویش روشن سازد، به کعبه تکیه زند و 313 تن از مردمان نزد او گرد آیند و نخستین سخنی را که گوید این آیه ی شریف است: «بقیه الله خیرلکم ان کنتم مؤمنین» سپس بفرماید: «انا بقیّـة الله فی أرضه»؛
منم بقیه الله در زمین.12
پرسش¬گری از امام صادق (علیه السّلام) سؤال نمود:
به حضرت قائم (علیه السّلام) چگونه درود فرستیم؟ حضرت در پاسخ فرمود: بگویید: «السلام علیک یا بقیّـة الله» و بعد آیه ی شریف «بَقِیَّـةُ اللهِ خَیرٌلَکُم اِن کُنتُم مُؤمِنینِ» را تلاوت فرمود.13
پی¬نوشت¬ها:
1. نجم الثاقب، باب 2، ص 61، لقب شماره 20؛ العبقری الحسان، ج 1، باب بیان اسامی و القاب، ص 33.
2. سوره¬ی الرحمن، آیه¬ی 26: «همه¬ی کسانی که روی آن [=زمین] هستند فانی می-شوند».
3. همان، آیه¬ی 27. «تنها ذات با شکوه و گرامی پروردگارت باقی می ماند».
4. سوره¬ی بقره، آیه¬ی 138: «رنگ خدایی [بپذیرید! رنگ ایمان و توحید و اسلام] و چه رنگی از رنگ خدایی بهتر است؟!».
5. سوره¬ی زخرف، آیه¬ی 28: «او کلمه توحید را کلمه پاینده¬ای در نسل های بعد از خود قرار دارد، شاید به سوی خدا بازگرداند!».
6. بحارالانوار، ج 25، ص 26، کتاب الامامـة، باب 9، ان الائمه من ذریـة الحسین (علیه السّلام).
7. بحارالانوار، ج 36، ص 331، ح 191، تاریخ امیرالمؤمنین (علیه السّلام)، باب 41، نصوص الرسول (صلی الله علیه و آله و سلّم).
8. سوره¬ی هود، آیه¬ی 86: «آن چه خدا برای شما باقی گذاشته برای شما بهتر است اگر ایمان داشته باشید».
9. بحارالانوار، ج 46، ص 312، ح 1، ب 7، تاریخ الامام محمدباقر (علیه السّلام) خروجه الی الشام.
10. «خذیه فانه بقیه الله عزوجل فی ارضه»؛ بحارالانوار، ج 24، ص 212، ب 56، کتاب الامامـة انهم (علیه السّلام) حزب الله و بقیـة، ذیل ح 1.
11. بحارالانوار، ج 52، ص 24، ح 16، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 18، ذکر من رآه (علیه السّلام).
12. همان، ص 191، ح 24، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 25، علامات ظهوره.
13. نجم الثاقب، باب 2، ص 32، لقب 20.
منبع: کتاب ترسیم آفتاب
