مضطرّ
مضطرّ از القاب شکسته دل و غم خوار مستضعفان، حضرت صاحب الزمان (علیه السّلام) است.1
همان گونه که انسان چیزی را صورت گری کند، بسازد و پدید آورد، از خودش داند و محبوش خواند؛ آفریدگار مهربان، انسان را صورت گری نمود، آفرید، روحش داد و در برابر چنین آفرینش سترگی به خود، آفرین گفت: «فَتَبَارَکَ اللَّهُ أحسَنُ الخَالِقِینَ»2.
خداوند، دوست دار و نیک خواه آدمیان است و از هر پدر و مادری بر او مهربان¬تر و دلسوزتر. او به فرجام نیک و پایان خیر بندگانش، عنایت و اهتمامی تمام دارد.
انبیا – به ویژه رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله و سلّم) – برای امت و پیروان خویش چونان پدری مهربان و دل سوزاند، عاقبت اندیش و آینده نگر، در سراسر دوران نبوتشان، شب و روز برای رستگاری و رستگی مردمانشان از ظلمت گناه و رهیدن از آتش در تلاش و تکاپو بوده و در این راه، خستگی به خود راه ندادند و از اصلاح امت، روی بر نتافتند؛ حضرت نوح فرمود:
«قَالَ رَبِّ اِنِّی دَعَوتُ قَومِی لَیلاً وَ نَهَاراً»3.
آنان هرگز در برابر کار و پیام آوری خود، از آدمیان مزد و پاداشی درخواست نکردند، نظرشان خدا بوده و همّتشان هدایت خلق «وَ مَا أسئَلُکُم عَلَیهِ مِن أجرٍ اِن أَجرِیَ اِلاّ عَلَی رَبِّ العَلَمِینَ»4.
این مهربانی و مهروزی در رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) در افق و کرانی بسیار بلند و گستره¬تر دیده می شود تا آن جا که خود را بسیار به زحمت می افکند تا این که قرآن فرمود:
«فَلَعَلَّکَ بَخِعٌ نَفسَکَ عَلی ءَاثرِهِم اِن لَم یُؤمِنُوا بِهذَا الحَدِیثِ أسَفاً»5.
آن حضرت در ره یافتگی و نیک بختی مردمانش بسیار آزمند و حریص بود: «لَقَد جَاءَکُم رَسُولٌ مِّن أنفُسِکُم عَزِیزً عَلَیهِ مَا عَنِتُّم حَرِیصُ عَلَیکُمُ بِالمُؤمِنِینَ رَءُوفٌ رَّحِیمُ»6.
امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) برای سرنوشت مسلمانان در تب و تاب می سوخت، خار در چشم و استخوان در گلو داشت و شکیبایی می ورزید.و باری، خاندان حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلّم ) این چنین در امور دنیا و آخرت مردم حضوری کامل داشته و غم خوار و همدم آنان بوده اند، در انحراف افتادن شیعیان، سختی و رنج، بیماری و آشفتگی شان، قلب آن خاندان پاک را می فشرد.
رمیله گوید:
به سختی بیمار شدم، جمعه¬ای حالم کمی بهبود یافت، با خود اندیشیدم چه خوب است آبی بر تنم ریزم و برای نماز با امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) حاضر شوم. آماده شدم، به نماز آمدم و نماز گزاردم. حضرت بر منبر نشست که بیماریم بازگشت. حضرت پایین آمد. همراه او داخل سرای شدم. فرمود: ای رمیله! چه شده، می دیدم که به خود می پیچی؟ داستان بیماری و نیز به نماز آمدنم را برایش گفتم، حضرت فرمود: ای رمیله، مؤمنی بیمار نمی گردد، جز آن که ما در بیماری¬اش بیمار می¬شویم، اندوهگین نمی -گردد، جز آن که ما هم در غم او شریکیم، نیایش نمی کند، جز آن که ما آمین گوی اوییم و ساکت نمی¬شود، مگر آن که ما دعاگویش هستیم. گفتم: فدایت گردم! این برای کسی است که در سرای با توست. فرمود: ای رمیله! هیچ چیز در کران زمین از دیدگان ما پوشیده نیست و در خاوران مؤمنی از ما نهان نماند.7
دوران غیبت، روزگار عجیبی است، شیعیان، آزمایشی سخت و آزمونی دشوار دهند. فاصله و دوری از امام و هدایت¬گر، کار را بر آنان دشوارتر ساخته، حق و باطل در هم پیچیده و دین راستین در دل تاریکی ها مستور گشته و جز برای اندک، روی ننمایاند. آوای دین خواهی و حق طلبی گاه گاهی گوش جان ها را می¬ساید، تزویر و نیرنگ شیطان، رنگی تازه به خود گرفته، گناه و فساد، تبعیض و بیداد، تزویر و ریا، جامعه¬ی بشریت را آکنده ساخته، چهره¬ی حقیقی آیین زدوده گشته و نقابی دروغین و ساختگی به خود گرفته است. شیطان و شیاطین از دیرباز به این صورت گری و نیرنگ سازی بنا گذاردند و بذر افشانی کردند و ادامه دهندگان راهشان آبیاری نمودند و آن را پروراندند. اگر روزی این نقاب و پرده را از سیمای مذهب کنار زنند، کسی آن را به نام آیین اسلام و دین محمدی (صلی الله علیه وآله و سلّم) نشناسد، همان گونه که مهدی (علیه السّلام) دینی نو آورد و پیش مردمان ناشناخته باشد، امّا این همان اسلام راستین و مذهب جعفری است که رسول الله (صلی الله علیه وآله و سلّم) آورد.8 اینها سبب شده تا برخی نوباوگان و جوانان به آن ظاهرها فریفته شوند و در گرداب گناه فروروند، دست از دامان اهل بیت (علیهم السّلام) بریده و صید دام آن صیادان گردند، باورشان کم رنگ گردد و به مذهب کم مهر. از سوی دیگر نامهربانی و بی مهری روزگاران آن ها را در سختی و تنگی گذارد، رنج و اندوه روزانه آن ها را می فشارد، نه شیرینی زندگانی را چشند و نه آوای دین، روح شان را آرام سازد.
این مصیبت¬ها و این نابسامانی¬ها، قلب لطیف و مهربان حضرت ولیّ عصر (علیه السّلام) را می شکند، روح آرام آن امام عزیز را مضطرب می کند و برای حضرتش دلی لبریز از غم و اندوه می سازد. حضرت مهدی (علیه السّلام) که از هر پدری مهربان تر و دلسوزتر است، هر روز نظاره¬گر آن است که شیعیانش گروه گروه دست خوشِ دگرگونی ها گشته، به گناه آلوده و بسی مشکلات مادی و زندگانی آن ها را می¬آزارد. او هم چون نیاکان پاکش بر پیروانش می گرید و ناآرام است، بدین جهت آن ایزد پناه از هر کسِ دیگر در دعا و نیایش برای مردمان به درگاه ایزدی سخت کوش¬تر است و برای ظهور و فرجش که در فرج او گشایش کار مؤمنان است، دعا کند زیرا دعا بُرنده ترین سلاح مؤمن است و کلید رهایی، نخستین و آخرین راه گشایش، تا روزی که گام به مسجد الحرام گذارد میان رکن و مقام نماز گزارد، یک دل و صد دل روی به خدا آرد و خواهان فرج و ظهور حقانی¬اش گردد، تا به ناسامانی¬ها پایان دهد، حق و حقیقت را با نور الهی خویش آفتابی نماید و سیمای دین را آن چنان که هست بنمایاند؛ فقر و تنگ دستی را از میان بردارد، و از سر لطف، دست نوازش بر سر شیعیان و مستضعفان کشد، با آن ها نشست و برخاست و رفت و شدی دوستانه برقرار سازد، ان شاءالله.
سدیر گوید:
به همراهی مفضّل و ابوبصیر و ابان به حضور امام صادق (علیه السّلام) رسیدیم. حضرت روی خاک نشسته و هم چون مادری فرزند مرده گریه می¬کرد، نوایی با خود داشت: ای سرورم! غیبت تو خواب را از دیدگانم ربوده، زندگی را بر من تنگ کرده، آرامش از دلم برتافته، سرورم! غیبت تو جان گداز است... پرسیدیم: چه پیش آمدی شما را این طور نگران و مضطرب ساخته؟ فرمود: امروز بامدادان در کتاب جفر می نگریستم. تولد، غیبت، درنگ و طول عمر او [= حضرت مهدی (علیه السّلام)] و در سختی قرار گرفتن یارانش را دیدم، [به سبب دوری امامشان] رشته های شک در عقاید و دین گریزی و ارتدادشان را خواندم. دیدم که مردمان رشته ولایت را چگونه می گسلند و پیوندشان را می برند. و این چنین، کوهی از غم و اندوه در دلم افتاد.9
امام صادق (علیه السّلام) در تفسیر آیه¬ی شریف «وَ لَنَبلُوَنَّکُم بِشَیءٍ مِّنَ الخَوفِ وَ الجُوعِ وَ نَقصٍ مِّنَ الأموَالِ وَ الأنفُسِ وَ الثَمَراتِ وَ بَشّرِ الصَّبِرِینَ»10 فرمود:
به راستی پیش از قیام حضرت قائم (علیه السّلام) قحطی و نایابی خواهد شد، مردم گرسنه مانند، ترس و وحشتی سخت از کشته شدن بر آن ها سایه افکند، اموال و میوه¬ها کم شود، فقر و تنگ دستی مردم را در سختی گذارد و این ها در قرآن روشن گشته است، سپس حضرت آیه فوق را خواند.11
امام سجاد (علیه السّلام):
فتنه¬هایی چونان پارهایی از شب تار و تاریک به شما، رو آورد و از آنها رهایی نیابید، جز آنان که خدا از آن ها پیمان گرفته است.12
امام زمان (علیه السّلام):
من آخرین وصی هستم و خدای سبحان به برکت من از خاندان و شیعیانم بلا و فتنه ها را دور می کند.13
امام صادق (علیه السّلام):
چون حضرت قائم (علیه السّلام) ظهور خویش را آغاز کند، به مسجد الحرام آید. پشت به مقام ابراهیم و رو به قبله کند، دو رکعت نماز خواند... سپس دستان خود را به سوی آسمان بلند کند، نیایش کند و در برابر خدای آن چنان فروتنی و زاری کند تا این که [بی حال شود و] به رو بر زمین افتد و این است مقصود آیه¬ی شریف «أمَّن یُجِیبُ المُضطَرَّ اِذَا دَعَاهُ وَ یَکشِفُ السُّوءَ وَ یَجعَلُکُم خُلَفَاءَ الأرضِ أءِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ».
امام صادق (علیه السّلام):
آیهی «أمن یجیب...» در منزلت قائم آل محمد (صلی الله علیه وآله و سلّم )نازل گشته. به خدا سوگند مقصود از مضطر اوست، زمانی که نماز گزارد و با خدایش نیایش کند و خدا هم دعایش را مستجاب کند، سختی و بدی ها را بردارد و او را در زمین جانشین و حاکم کند و این است تأویل آیه ی شریف «أمَّن یُجِیبُ المُضطَرَّ اِذَا دَعَاهُ وَ یَکشِفُ السُّوءَ وَ یَجعَلُکُم خُلَفَاءَ الأرضِ أءِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ».
پی¬نوشت¬ها:
1. نجم الثاقب، باب 2، ص 117، لقب شماره 160؛ العبقری الحسان، ج 1، باب بیان اسامی و القاب، ص 39.
2. سوره¬ی مؤمنون، آیه 14: «پس بزرگ است خدایی که بهترین آفرینندگان است».
3. سوره¬ی نوح، آیه¬ی 5: «[نوح] گفت: پروردگارا! من قوم خود را شب و روز [به سوی تو] دعوت کردم».
4. سوره¬ی شعراء، آیه¬ی 180: «من در برابر این دعوت، پاداشی از شما نمی طلبم؛ اجر من تنها بر پروردگار عالمیان است»!
5. سوره¬ی کهف آیه¬ی 6: «گویی می خواهی به خاطر اعمال آنان، خود را از غم و اندوه هلاک کنی اگر به این گفتار ایمان نیاورند».
6. سوره¬ی توبه، آیه¬ی 128: «به یقین، رسولی از خود شما به سوی تان آمد که رنج های شما بر او سخت است؛ اصرار بر هدایت شما دارد؛ به مؤمنان، رئوف و مهربان است»!
7. بحارالانوار، ج 26، ص 140، کتاب الامامـة، باب 9، أنه لا یحجب منم شییء، ح 11.
8. همان، ج 2، ص 235، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 25، علامات ظهوره من السفیانی، ح 130.
9. بحارالانوار، ج 51، ص 219، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 13، ما فیه من سنن الأنبیا (علیهم السّلام)، ح 9.
10. سوره¬ی بقره، آیه ی 155: «قطعّا همه¬ی شما را با چیزی از ترس، گرسنگی و کاهش در مال¬ها و جان ها و میوه¬ها، آزمایش می-کنیم؛ و بشارت ده به شکیبایان».
11. تفسیر برهان، ج 1، ص 167، و ج 2، ذیل آیه.
12. بحارالانوار، ج 51، ص 135، همان، باب 4، ما روی فی ذلک عن علی بن الحسین (علیه السّلام)، ح 3.
13. همان، ج 30، ص 52، همان، باب 18، ذکر من رآه (علیهما السّلام)، ح 25.
14. سوره ی نمل آیه¬ی 62: «آیا کسی که دعای مضطرّ را اجابت می کند و گرفتاری را برطرف می سازد، و شما را خلفای زمین قرار می دهد، هست؛ آیا معبودی با خداست؟ کمتر متذّکر می شوید».
15. تفسیر برهان، ج 3، ص 208، ح 7.
منبع: کتاب ترسیم آفتاب
