منتظَر1
مهدی (علیه السّلام)، اوج امید و رهایی
انتظار و امید به صبح¬گاهی روشن با نسیمی که نوید بخش آرامش و پیروزی است پس از شبی بلند و تیره و تار در کالبد انسان روح حیات و زندگی می¬دمد. انتظار روزی که عداوت و کینه توزی و تکّبر جای خود را به برادری و محبّت دهد و به جای دروغ و نفاق، صداقت و درستی جای گزین گردد، انتظار فردایی که تفرقه و اختلاف از میان طبقات مردم جامعه، رخت بربندد و همگان کنار یکدیگر و بر یک آیین و مذهب گرد هم آیند. انتظار برای برپایی حکومتی یک پارچه که براساس حق و عدالت شکل گیرد و هر صاحب حقی به حق خویش برسد و در پرتو آن، درخت آسایش و آرامش بر سراسر گیتی سایه افکند و تبعیض نژادی و قبیله¬ای در آن راه نداشته باشد. امید به فردایی که مردم از ظلمت و تاریکیِ بت پرستی و شرک، به فضای نورانی توحید و یکتا پرستی راه یابند. انتظار فردایی که نه ظالم باشد و نه مظلوم و تمام آفریدگان بر خوان گسترده¬ی عدالت و حق خواهی عزیز زهرا بنشینند و هر کس به حق خود قانع و راضی گردد؛ حتی ظلم و زور از میان حیوانات نیز رخت بربندد. مردم از اسارت و ذلت شهوت و هواپرستی و پول پرستی آزاد و رها گردند. عقل پرورش یابد و پویا شود و ثمر دهد. دلهره¬ها و اضطراب¬ها جای خود را به سکوت و آرامش دهد؛ اما نه سکوتی که بوی شکست و ذلت و مرگ می دهد، بلکه سکوتی که نشانه¬ی رضایت و آرامش خاطر است. آن کس که به تمام این آرزوها، امیدها و انتظارها پاسخ مثبت دهد و در خارج به تصویر کشد و به آن واقعیت برساند، حضرت مهدی موعود «المنتظر القائم» (علیه السّلام) می باشد. روشن است که چنین آینده¬ای زیبا و روشن، سعی و تلاش فراوانی طلب می کند و باید همانند انتظار برای رسیدن دوستی عزیز و سفر کرده از دیار غربت لحظه شماری کرد و بی قرار بود که آمدنش حتمی است.
منتظِران
انتظار منحصر به گروه و طیف خاصی نیست، بلکه خدای هستی بخش و همه¬ی هستی در انتظار «مهدی منتظَر (علیه السّلام)» هستند:
1. خدا: خداوند متعال، خود از منتظران است در انتظار حضرت مهدی (علیه السّلام) که دین خود را به دست او یاری دهد و اختلاف ادیان را بردارد و در سراسر گیتی یک آیین و مذهب – توحید – حاکم گرداند؛ در انتشار اوست تا وعده¬هایش را به مرحله نمایش و اجرا گذارد و از دشمنان خویش انتقام گیرد. با توجه به روایات خداوند جهان نگار در قرآن کریم در این گستره چنین می فرماید: «فَانتَظِرُوا اِنِّی مَعَکُم مِّنَ المُنتَظِرِین»2.
2. انبیا و اوصیای سلف (علیهم السّلام): آنان نیز از منتظران اند، در انتظار کسی که بیاید و کار ناتمام آنان را به سرانجام رساند. تمام کتاب¬های آسمانی به آمدن مهدی منتظر (علیه السّلام) مژده داده¬اند «وَ لَقَد کَتَبنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ أنَّ الأرضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُون»3.
3. پیشوایان دین اسلام: امامان معصوم (علیهم السّلام) نیز از منتظران هستند4، در انتظار فرزند حضرت زهرا (علیها السّلام) تا حقوق به تاراج رفته شان را باز ستاند5 و از انسان خاکی، موجودی افلاکی بسازد. آن ها در فراغش می گریستند و در آرزوی او بودند تا زمان هر چه سریع تر سپری شود و فرمان قیام از ناحیه¬ی خداوند قادر متعال صادر گردد؛ بدین جهت امامان معصوم (علیهم السّلام)، مردم روزگارشان را با فرهنگ انتظار و وظایف آن ها و نشانه های آخرالزمان و... آشنا می ساختند تا پیامی برای آیندگان باشد و گستره¬ی ظهور فراهم آید.
4. اهل ایمان: خدا باوران، چشم به راه حضرت هستند تا کفر و ظلم را از ریشه برانداخته و آن ها را از ذّلت و خواری به عزّت و سربلندی برساند تا در کمال امنیت و آرامش به عبادت و بندگی خدا بپردازند «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُوا مّنکُم وَ عَمِلُوا الصّلِحتِ لَیَستَخلِفَنَّهُم فی الأرضِ کَمَا استَخلَفَ الَّذِینَ مِن قَبلِهِم وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُم دِینُهُمُ الَّذِی ارتَضی لَهُم وَ لَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعدِ خَوفِهِم أمنَاً یَعبُدُونَنِی لا یُشرِکُونَ بِی شیئَاً وَ مَن کَفَرَ بَعدَ ذَلِک فَأولَئِکَ هُمُ الفسِقُونَ»6.
5. بشریت: همگان، بر هر کیشی، مسلمان و غیر مسلمان، در انتظار کسی هستند تا آرزوها و رویاهای دیرینه آن ها را تحقق بخشد، هویت و شخصیت گم شده و به تاراج رفته را به آنان بازگرداند؛ به ویژه انسان امروزی را که در گرداب سرگشتگی، پوچی بیهودگی فرو رفته، نجات دهد و او را هدف مند و با انگیزه گرداند و طعم انسانیت را به انسان بچشاند.
گرچه انتظار از درون انسان سرچشمه می¬گیرد و می¬جوشد و به انسان امید زندگی و حقیقت می دهد، اما خدای متعال نیز آن را بر همه لازم دانسته و از یأس و ناامیدی نهی فرموده است «اِنَّمَا الغَیبُ لِلَّهِ فَانتَظِرُوا اِنِّی مَعَکُم مِّنَ المُنتَظِرِینَ»7 امام صادق (علیه السّلام) در تفسیر این آیه¬ی شریف فرمود: منظور از «الغیب» حضرت مهدی (علیه السّلام) است و خداوند دستور داده، که در انتظار آن حجّت غایب باشید که من نیز در شمار منتظران هستم.8
فضیلت منتظران
امام باقر (علیه السّلام):
هر کسی از شما بداند که فرج حضرت مهدی (علیه السّلام) روزی فراخواهد رسید و در انتظار آن روز بماند و بداند که فرج حضرت مایه¬ی خیر و برکت برای مؤمنان است، سوگند به خدا مانند کسی است که با شمشیر خود همراه با قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) جهاد می کند، بلکه سوگند به خدا مانند کسی است که با شمشیر همراه با رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) می جنگد، بلکه سوگند به خدا مانند کسی است که در خیمه¬ی حضرت حجّت (علیه السّلام)، در کنار رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلّم) به شهادت رسیده است.9
امام سجاد (علیه السّلام):
امامت و غیبت امام دوازدهم [حضرت مهدی (علیه السّلام)] به درازا کشد و غیبت او طولانی شود و مردم عصر او که پای بند به امامت اویند و در انتظارش هستند، از مردم تمام زمان ها افضل و برترند، زیا خدا به آنان عقل و فهم و معرفتی ویژه عنایت کرده و غیبت آن امام [همام]، نزد آنان با ظهورش تفاوتی ندارد و آن ها در فضیلت و منزلت مانند مجاهدین در نزد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلّم) هستند. آنان برگزیدگان و شیعیان راستین اند.10
امام صادق (علیه السّلام):
پدرم از پدران پاکش بازگو کند که امیرالمؤمنین، علی (علیه السّلام) نقل فرمود: کسی که منتظر فرج و ظهور مهدی ما باشد، مانند کسی است که همراه با ما در جنگ شرکت کرده و در خون خود غلطیده است.11
چند نکته درباره¬ی انتظار:
الف: انتظار مانند نماز و روزه و... عبادت، و از برترین اعمال محسوب می شود.
امام جعفر صادق (علیه السّلام) از نیاکان پاک خود نقل کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) فرمود:
برترین عبادت های مؤمن، انتظار فرج حضرت حجّت از سوی خداوند سبحان است.12
رسول اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم):
انتظار فرج، عبادت است.13
ب: انتظار از دیدگاه قرآن و پیشوایان دین، امری واجب و لازم است و نباید در این باره ناامید بود؛ چنان که امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) در پاره¬ای از روایتی فرمود:
در انتظار فرج حضرت مهدی (علیه السّلام) بمانید و از رحمت خدا مأیوس و ناامید نشوید، چون محبوب ترین اعمال نزد خدای متعال انتظار فرج است.14
امام رضا (علیه السّلام):
چه زیباست شکیبایی و انتظار فرج حضرت مهدی (علیه السّلام) آیا نشنیده و نخوانده¬ای این آیه¬ی شریف را که خدای متعال می فرماید «وَارتَقِبُوا اِنِّّی مَعَکُم رَقیبٌ»15، «فَانتَظِرُوا اِنِّی مَعَکُمُ مِنَ المُنتَظِرین»16، [در انتظار باشید و من هم در کنار شما از منتظرانم و هرگز از فرج حضرت مهدی (علیه السّلام) مأیوس و ناامید نباشید]، سپس صبر را پیشه¬ی خود سازید که پس از یأس و ناامیدی فرج فراخواهد رسید... .17
ج: انتظار هم چون نماز، پارسایی، و... از اجزا و شرایط دین و آیین اسلام به شمار می رود:
امام صادق (علیه السّلام):
... از اجزا و شرایط آیین و دین امامان (علیهم السّلام) [در] انتظار فرج [و ظهور، نشستن] همراه با صبر و بردباری است.18 شخصی از امام باقر (علیه السّلام) پرسید چه عملی نزد خدا پذیرفته است؟ حضرت در جواب او شرایطی برای پذیرش عمل ذکر فرمود که از آن جمله، انتظار ظهور حضرت قائم است.18
در انتظار حضرت مهدی (علیه السّلام) ماندن، کلید حل مشکلات و نجات از غم و اندوه است.
حضرت ابوالحسن امام رضا (علیه السّلام):
... انتظار فرج سبب حل مشکلات و گشایش در کار است.19
امام سجاد (علیه السّلام):
انتظار فرج، بزرگ ترین راه برای گشایش معضلات و مشکلات است.21
امام حسن عسکری (علیه السّلام) به علی بن الحسین بن بابویه سفارش¬هایی نوشت و در پاره ای از آن این گونه نگاشت:
شیعیان ما همیشه در حزن و اندوه به سر خواهند برد تا این که فرزندم، مهدی ظهور نماید.22
د: فضیلت انتظار: انتظار خود، برترین و زیباترین عمل¬هاست.23
امام رضا (علیه السّلام) از نیاکانش نقل کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) فرمود:
برترین اعمال امت من انتظار فرج مهدی (علیه السّلام) از سوی خدای مهربان است.24
از امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) سؤال شد: «محبوب ترین اعمال نزد خدا کدام است؟» در جواب فرمود: «انتظار فرج».25
ه: سیره و روش پیشوایان دین در مورد انتظار:
از امام صادق (علیه السّلام) سؤال شد: «آیا حضرت قائم (علیه السّلام) متولد گشته اند؟» فرمودند: «خیر، اما اگر در عصر او می¬زیستم و او را می¬یافتم [و در عصر امامت او به سر می بردم] تمام عمرم را در خدمتش خواهم می بودم.26
امیرالمؤمنین، علی (علیه السّلام) ضمن روایتی به نمایندگان خدا در زمین اشاره فرمود و از فراغشان آهی از قلب سوخته کشید و آرزو کرد که آن ها را زیارت کند و شیفته¬ی دیدارشان بود... .27
چند سخن کوتاه درباره¬ی انتظار
1. انتظار به انسان امید زندگی می دهد و یأس و ناامیدی را از بین می برد.
2. انتظار در انسان انقلاب روحی ایجاد کرده و به او آمادگی می دهد تا در بهترین شرایط روحی، عاطفی و... قرار گیرد.
3. انتظار سبب می شود که انسان از تمام تعلقات و وابستگی¬ها بریده و از مادیات رهایی یابد.
4. انتظار به انسان انگیزه می دهد و او را مثبت گرا می¬کند، چون فرد منتظر همیشه در انتظار موقعیت و شرایطی بهتر به سر می برد.
5. انتظار انسان را از توقّف خارج کرده و او را به سوی کمال حرکت و سرعت می¬دهد.
6. انتظار نشانه¬ی اعتقاد و پای بندی به ولایت امامان معصوم (علیهم السّلام) است.
7. انتظار، زمان، مکان و مرزی نمی شناسد، چون خالق و مخلوق همه از منتظران هستند.
8. شخصی که منتظر قدوم مبارک امام زمان (علیه السّلام) است، سعی دارد با آن حضرت سنخیت و هم خوانی بیشتری یابد و همیشه در تلاش و کوشش است تا صفات و شرایط درونی و بیرونی خود را به آن حضرت، نزدیک کند و بر او تطبیق دهد.
آیینه شو جمال پری طلعتان طلب *** جاروب کن خانه و پس میهمان طلب
9. انتظار باید با صبر و شکیبایی همراه باشد و انتقاد از تأخیر افتادن ظهور، صحیح نیست که خداوند حکیم در تأخیر ظهور حکمتی قرار داده است.
امام زمان (علیه السّلام) به نایب اولشان، ابو عمرو عثمان بن سعید برای روز جمعه نیایشی آموخت و در ضمن آن این گونه فرمود:
فصبّرنی علی ذلک حتی لا أُحبّ تعجیل ما اخَّرتَ و لا تأخیر ما عجّلتَ ولا کشف ما سترت و لا البحث عمّا کتمت و لا أُنازعک فی تدبیرک و لا أقول لم و کیف و ما بال الأمر و لا یظهر و قد امتلأت الأرض من الجور و أُفوّض أموری کلَّها إلیک:
الها مرا در تأخیر ظهور، شکیبا و بردبار گردان، تا آن چه را تو پیش و پس انداخته¬ای، جز آن را نخواهم، و آن چه را تو مستور کرده¬ای، پرده برندارم و به جست و جوی آن چه تو نهان داشته¬ای برنیایم، و در تدبیر و سیاست تو به نزاع و مخاصمه برنخیزم و نیز به چون و چرا و انتقاد در این که زمین لبریز از ظلم و ستم گشته، چرا صاحبش نمی آید، سر برندارم، بلکه تمام امور و کارهایم را به تو وا می گذارم.28
10. حال و هوای انتظار، اکتسابی و به دست آوردنی است.
11. از این که خدا و پیشوایان دین از منتظران هستند روشن می گردد، انتظار امری بسیار سترگ و بزرگ است و هم چنین معلوم می شود که شخص منتظَر نیز شخصی با عظمت و بزرگ و بلند مرتبه است.
12. انتظار مژده و نویدی است به ایمانیان، چون آنان خدا و پیشوایان راستین را در کنار خویشتن احساس می کنند و هم چنین پیامی است به تمام بشریت که سرانجام روزی فراخواهد رسید که آن ها از چنگال فساد و ظلم، بی عدالتی ها، ذلّت ها، پوچی ها، و سردرگمی ها نجات یابند و انسان، جایگاه والا و ممتاز خود را در میان پدیده¬ها پیدا کند.
پی¬نوشت¬ها:
1. نجم الثاقب، باب 2، ص 107، لقب شماره¬ی 142؛ دارالسلام، بخش 5، باب 1، ص 196.
2. سوره¬ی یونس، آیه¬ی 20: «شما در انتظار باشید، من هم با شما در انتظارم»!
3. سوره¬ی انبیا، آیه¬ی 105: «در زبور بعد از ذکر [تورات] نوشتیم بندگان شایسته¬ام وارث حکومت زمین اند».
4. بحارالانوار، ج 24، ص 311، کتاب الامامـة باب 67، جوامع تنزیل ما نزّل فیهم، ح 17.
5. «فانّ لنا دوله اذا شاء الله»؛ «در دولت و حکومت [مهدی (علیه السّلام)]، هر زمان که خدا اراده کند ما حکم فرماییم». کافی، ج 2، ص 22، کتاب الکفر و الایمان، باب دعائم الاسلام، ح 13.
6. سوره¬ی نور، آیه¬ی 55: «خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده¬اند، وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آن ها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترس شان را به امنیت و آرامش مبدّل می کند، آن چنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت و کسانی که پس از آن کافر شوند، آن ها فاسقانند».
7. سوره¬ی یونس، آیه¬ی 20: «غیب [و معجزات] تنها برای خدا [و فرمان او] است! شما در انتظار باشید، من هم با شما در انتظارم! [شما در انتظار معجزات بهانه جویانه باشید، و من هم در انتظار مجازات شما!]».
8. بحارالانوار، ج 52، ص 124، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 22، فضل انتظار الفرج، ح 10.
9. همان، ج 24، ص 38، کتاب الامامـة، باب 26، ان ولایتهم الصدق و انهم الصادقون، ح 15.
10. همان، ج 52، ص 122، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 22، فضل انتظار الفرج، ح 4.
11. همان، ج 10، ص 104، کتاب الاحتجاج، باب 7، ما علّمه (علیه السّلام) من اربعمائه باب.
12. همان، ج 52، ص 131، تاریخ الامام عشر، باب 22، فضل انتظار الفرج، ح 33.
13. همان، ج 2، ص 122، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 22، فضل انتظار الفرج، ح 3.
14. همان، ص 123، ح 7.
15. سوره هود، آیه ی 93: «شما انتظار بکشید من هم با شما در انتظارم».
16. سوره¬ی یونس، آیه¬ی 20: «شما در انتظار باشید من هم با شما در انتظارم».
17. بحارالانوار، ج 52، ص 129، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 22، فضل انتظار الفرج، ح 33.
18. همان، ص 122، ح1.
19. کافی، ج 2، ص 23، کتاب الایمان و الکفر، باب دعائم الاسلام، ح 13.
20. بحارالانوار، ج 52، ص 130، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 22، فضل انتظار الفرج، ح 29.
21. همان، ص 122، ح 4.
22. همان، ج 50، ص 318، تاریخ الامام ابی محمد العسکری، باب 4، مکارم اخلاقه و نوادر احواله (علیه السّلام)، ح 14.
23. همان، ج 52، ص 130، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 22، فضل انتظار الفرج، ح 29.
24. همان، ص 129، ح 23.
25. همان، ص 122.
26. بحارالانوار، ج 51، ص 48، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 6، ماورد عن الصادق (علیه السّلام)، ح 22.
27. بحارالانوار، ج 23، ص 46، کتاب الامامه، باب 1، الاضطرار الی الحجـة، ذیل ح 91.
28. مفاتیح الجنان، دعای غیبت امام زمان (علیه السّلام).
منبع: کتاب ترسیم آفتاب
