بخش دوم: انديشة مهدوي
يكي از جلوه‌هاي زيباي ظهور و ايجاد حكومت جهاني امام مهدي(عج)، نابودي و محو جاهليّت و تاريكي‌هاي وحشتزاي ناداني و سفاهت بشر است. جاهليّت و بي‌خردي‌اي كه در طول قرون و اعصار، گاهي به نام علم و عقلانيّت، مقام والاي انساني را از اوج ملكوت به حضيض پست‌ترين مراتب حيواني كشانده است.
بر اساس بشارت‌هاي قرآن و معصومان(ع) آن حجّت حق جلوه‌گري مي‌كند تا زشت‌ترين جلوه‌هاي ناداني و سفاهت قرون و اعصار را در هم شكند و با جلوة نوراني خويش، دنيايي پر از علم و عقل، حكمت، صفا و صميميّت به وجود آورد.
پيرامون جاهليّت ستيزي حضرت مهدي(عج) احاديث و روايات فراواني مطرح شده كه به نقل دو روايت اكتفا مي‌كنيم.
1. از امام باقر(ع) پرسيدند: هرگاه قائم قيام كند با چه روشي با مردم رفتار مي‌كند؟ حضرت فرمودند:
«به سيره و روشي كه رسول خدا عمل مي‌كرد، تا اسلام را پيروز گرداند.» راوي پرسيد: سيرة رسول الله(ص) چگونه بود؟ حضرت مي‌فرمايد: «آنچه را كه در جاهليّت بود، باطل كرد و با مردم به شيوة عدل مواجه شد. همچنين امام عصر(عج) زماني كه قيام كند؛ آنچه را كه در عصر جاهليّت و آرامش و تن آسايي در اختيار مردم بود، باطل مي‌كند و با مردم به عدل رفتار مي‌كند.»
2. از امام صادق(ع) در مورد سيرة امام مهدي(عج) سوال كردند؟ حضرت فرمودند:
«آنچه را كه رسول الله (ص) انجام داد، انجام مي‌دهد و آنچه را كه رسول‌الله(ص) از آثار و شيوه‌هاي جاهلي نابود كرد؛ نابود مي‌كند و اسلام را تجديد حيات مي‌بخشد.»
يك پرسش اساسي و مهم: با توجّه به حاكميّت سلطه و قدرت‌هاي استكباري بر جهان امروز و با توجّه به سيطرة عظيم امپرياليسم خبري بر شرق و غرب عالم و با عنايت به گسترش فساد و ظلم در گيتي؛ آيا اميدي به نجات انسان از جاهليّت قرون و اعصار هست؟ آيا صبح صادقي براي انسان سرگردان در ظلمات وجود دارد؟ آيا پنجره‌اي به سوي نور و بهار و سرسبزي دنياي آفت زده، باز مي‌شود؟
آري، نه تنها اميدي هست، بلكه اين ارادة خدا1 و وعدة حتمي2 اوست كه:
يوسف گم گشته باز آيد به كنعان غم مخور
كلبة احزان شود روزي گلستان غم مخور
امّا چگونه؟
در ابتداي سخن گفتيم: امام مهدي(عج) شيوه‌هاي جاهلي بشر را از ميان مي‌برد، آن چنان كه پيامبر اكرم(ص) جاهليّت زمان خويش را نابود فرمود. توجّه به چند فراز، اين مطلب را روشن‌تر مي‌كند.
1. از نشانه‌هاي اصلي و مهمّ عصر جاهليّت؛ نشناختن و نداشتن رهبر و امام شايسته و معصوم است. در حالي‌كه اوّلين شاخصة حكومت مهدوي؛ امامت و رهبري امام معصوم(حضرت مهدي(ع)) است.
رهبري حكومت واحد جهاني را خداي متعال بر عهدة بندة صالح خود، حضرت حجّت بن الحسن(عج) قرار داده و او يگانه انسان روي زمين است كه امروز خداي متعال معصوم بودن او را امضا فرموده است. اوست كه از هر گونه لغزش و آلودگي، اشتباه كاري و خطا بركنار است.
امام رضا(ع) در دعايي كه به يونس بن عبدالرّحمن تعليم فرمودند، در فرازهايي از آن، مي‌فرمايند:
«خدايا همانا او (مهدي (عج)) بندة توست كه او را براي خودت خالص فرموده‌اي و بر غيبت و پنهاني خويش برگزيده‌اي و او را از هر گناه دور داشته‌اي و از هر عيب و نقصي در امان قرار داده‌اي و از هر پليدي پاكش فرموده‌اي و از هر آلودگي سالم داشته‌اي.»3
امام مهدي(عج) با چنين مشخّصة ممتازي (عصمت) دست همة قدرتمندان و زورمندان فاسد كه دنيا را به جهل و فساد و تباهي كشانده‌اند، كوتاه مي‌كند؛
2. او مي‌آيد تا دانش و بينش انسان به جاهليّت كشيده شده را، به اوج برساند. او از نظر دانش و بينش همتاي جدّش عليّ بن ابي طالب(ع) است و دانش‌هاي علوي در سينة او موج مي‌زند. او گنجينة دانش الهي در زمين است و تمام علوم پيامبران گذشته به حضرتش به ارث رسيده است. او به همة زواياي اين جهان گسترده، آگاهي دارد. راه‌هاي آسمان را به گونه‌اي مي‌شناسد كه دانشمندان امروزي، حتّي به اسرار زميني آن، آگاهي ندارند.
امام باقر(ع) مي‌فرمايد:
«آنگاه كه قائم ما قيام كند، خداوند دستش را بر سر بندگان خواهد گذاشت. عقل‌هاي آنها را جمع و تفكّرشان را كامل خواهد كرد.» 4
و از امام سجّاد(ع) نقل شده كه فرمودند:
«علم 27 حرف است. آنچه پيامبران آوردند و براي مردم آشكار ساختند؛ تنها دو حرف بوده است و مردم تا به امروز، جز آن دو حرف را نشناخته‌اند. هنگامي‌كه قائم ما قيام كند، 25 حرف ديگر را آشكار مي‌كند و در بين مردم بسط مي‌دهد و بر آن دو حرف گذشته، مي‌افزايد و 27 حرف را مي‌پراكند.»؛5
3. براي از بين بردن همة آثار جاهليّت قرون و اعصار، ياران امام مهدي(عج) با او اين چنين بيعت مي‌كنند:
«هرگز دزدي نكنند. زنا نكنند. مسلماني را دشنام ندهند. خون كسي را به ناحق نريزند. به آبروي كسي لطمه نزنند. به خانة كسي هجوم نبرند. كسي را به ناحق نزنند. طلا، نقره، گندم و جو ذخيره نكنند. مال يتيم را نخورند. مشروب نخورند. حرير و خز نپوشند. در برابر سيم و زر سر فرود نياورند. راه را بر كسي نبندند. راه را ناامن نكنند. گرد هم‌جنس بازي نگردند. به كم قناعت كنند. طرفدار پاكي باشند. از پليدي گريزان باشند. به نيكي فرمان دهند و از زشتي‌ها باز دارند...»6
امام مهدي(عج) نيز در حقّ خود تعهّد مي‌كند كه:
«از راه آنها برود. جامه‌اي مثل جامة آنها بپوشد. مركبي همانند مركب آنها سوار شود.آن چنان كه آنها مي‌خواهند باشد. به كم راضي و قانع شود. زمين را به ياري خدا پر از عدالت كند، چنان كه پر از ستم شده است. خدا را آن چنان كه شايسته است، بپرستد. براي خود دربان و نگهبان اختيار نكند و ...»؛7
4. در طول تاريخ، عاملان اصلي انحرافات فكري و تحريف حقايق و ديگرگون كردن متون مذهبي سه گروه بوده‌اند:
گروه اوّل، روحانيون دنيادار و وابسته به حكومت‌هاي فاسد؛
گروه دوم، سرمايه داران و اشراف و به تعبير قرآن مترفين؛
گروه سوم، حكومت‌هاي غير اسلامي و به ظاهر اسلامي.
از دشوارترين مبارزات امام مهدي(عج) مبارزه با اين گروه‌ها است. چون اين مبارزه، مبارزه با همة ابعاد فكري ريشه‌دار در يك جامعه است، آن هم با چهرة حق به خود گرفته.
امام علي(ع) دربارة شيوه و رفتار امام زمان(عج) مي‌فرمايد:
«چون مهدي آيد، هواپرستي را به خداپرستي بازگرداند، آنگاه كه همه خداپرستي را به هواپرستي بازگردانده باشند. رأي‌ها، نظرها و افكار را به قرآن بازگرداند، آنگاه كه قرآن را به رأي‌ها، نظرها و افكار خود بازگردانده باشند.»8
و پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايند:
«مردم را بر اساس دين و شريعت من برپا مي‌دارد و آنها را به كتاب پروردگار بزرگ دعوت مي‌كند.»9
در آن نهضت عظيم جهاني باز هم رسالت عظيم اسلام است كه ملّت‌ها را از گرداب جهالت و سرگرداني نجات دهد و امام مهدي(عج) مجدّد اسلامِ راستينِ ضدّ جهل و ناداني خواهد بود؛
5. امروز در جوامع انساني امنيّت فردي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي به شدّت مورد هجوم واقع شده و سير جنايات هر روز، رو به افزايش است. دوران قيام حضرت مهدي(عج) عصر بازگشت حق به صاحبان حقوق است، عصر نجات مظلوم از ظلم است، عصر رهايي بشر از دام تباهي است و عصر آزادي انسان از بند هرگونه پليدي است.
امام حسن عسکري(ع) در سفارش‌هاي خويش به فرزندش حضرت مهدي(عج) مي‌فرمايد:
«خداوند با دست تو كمر ستمگران را مي‌شكند. شعائر دين را باز مي‌گرداند. آفاق جهان را روشن مي‌سازد و آرامش و صلح را از كران تا كران برقرار مي‌كند... كودكي كه در گهواره آرميده، آرزو مي‌كند كه بتواند به سوي تو بشتابد. وحشيان صحرا آرزو مي‌كنند كه بتوانند به سويت راهي يابند. اقطار و اكناف جهان سبز و خرّم مي‌شود. چهرة دنيا خندان و قلّه‌هاي شرف و عظمت از تو شاداب و خرامان مي‌گردد. شالودة حق استوار مي‌شود و فراري‌هاي احكام دين به آشيانه‌هاي خود باز مي‌گردد. ابرهاي پيروزي، باران نصرت را سيل‌آسا بر تو فرو مي‌ريزد. دشمنانت خوار و زبون و دوستانت عزيز و پيروز مي‌شوند. در روي زمين از ستمگران جنايتكار و منكران طغيانگر و دشمنان تجاوزگر و مخالفان عنادگر احدي باقي نمي‌ماند. هر كسي به خدا توكّل كند خداوند او را بس است. خداوند امر خود را به پايان مي‌رساند، كه خداوند براي هر چيز، اندازه‌اي مقرّر فرموده است.»10
عصر جاهليّت، عصر وحشت، خيانت، ناامني، جنگ و خونريزي بود و امروز دنياي متمدّن، شاهد همة اين جنايات است. امّا عصر نوراني حكومت مهدي(عج) عصر رهايي، امنيّت، آسايش، عدالت و دادگري است؛
6. عصر جاهليّت، عصر بي هويّتي و بردگي، زنده به گور شدن زنان و دختران، عصر به تاراج رفتن حيثيّت و شخصيّت واقعي زن، دوران تبرّج و وسيلة كام‌جويي از اين موجود براي مردان بود. در چنان روزگاري، پيامبر رحمت(ص) به فرمان پروردگار، دل‌هاي مأيوس آن ستمديدگان را روشن ساخت و شخصيّت و هويّت واقعي زنان را به آنان بازگرداند.
اسوه‌هاي زيباي قرآني از زنان بزرگ تاريخ (مريم، آسيه، هاجر و ...) و حضور زنان بزرگي چون فاطمه(س) و خديجه(س) و ... در زمان صدر اسلام؛ آينة تمام نماي جلال و جمال حق در بينش اسلام است.
زنان در دنياي امروز چنان كه مي‌دانيم وضعيت بهتري از عصر جاهليّت ندارند. يكي از ثمرات قيام جهاني امام مهدي(عج) بازگرداندن هويّت و شخصيّت واقعي زن به او است. زنان در قيام و حكومت مهدي(عج) مقام و موقعيّت خاصّي دارند.
امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «به خدا سوگند، سيصد و سيزده نفر مي‌آيند كه پنجاه نفر از اين عدّه زن هستند و بدون هيچ قرار قبلي در مكّه كنار يكديگر جمع خواهند شد. اين است معناي آية شريف: هر جا باشيد خداوند همة شما را حاضر مي‌كند؛ زيرا او بر هر كاري توانا است.»11
دستة دوم، چهارصد بانوي برگزيده هستند كه خداوند آنان را براي حكومت جهاني حضرت وليّ عصر(عج) در آسمان ذخيره كرده است و با ظهور آن حضرت، به همراه حضرت عيسي(ع) به زمين مي‌آيند. پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد:
«عيسي بن مريم به همراه هشتصد مرد و چهارصد زن از بهترين و شايسته‌ترين افراد روي زمين فرود خواهد آمد.»12
عدّه‌اي از زنان هم در رجعت باز خواهند گشت.
دوران بردگي، وحشت و استثمار زنان به پايان خواهد رسيد و در عصر زيباي ظهور، به رشد و كمال خويش ادامه خواهند داد. امام باقر(ع) مي‌فرمايد:
«در آن دوران، حتّي زني ناتوان از مشرق به سوي مغرب مي‌رود و هيچ كس مانع او نمي‌شود.»13
همچنين از آن حضرت نقل شده است كه، فرمودند:
«در آن زمان حكمت و دانش به ايشان ارزاني مي‌شود، تا جايي كه زنان در خانة خود به كتاب خدا و سنّت پيامبر(ص) حكم مي‌كنند.»14
و اينها همه، نشانة مبارزة بي‌امان امام مهدي(عج) با آثار جاهليّت انسان در طول قرون و اعصار است و به فراز بردن اين موجود تا اوج ملكوت و بازگرداندن هويّت واقعي انسان به اوست.
انديشة مهدويّت و منزلت شيعه
در ضمن تمام مباحث گذشته، از جاهليّت نخستين تا جاهليّت نوين، به اين باور مهم رسيديم كه اعتقاد به مهدويّت در بينش تشيّع؛ يعني مبارزة بي‌امان با جاهليّت همة دوران‌هاي بشري و قيام مهدي(عج) يعني نابودي كامل سفاهت و ناداني بشر.
تشيّع در باور خود دربارة مهدويّت به بالاترين منزلت‌ها و اوج عقلانيّت و دانش رسيده و تمام آثار جاهليّت در اين بينش رنگ مي‌بازند.
تشيّع تنها باور و اعتقادِ نابي است كه رهبر زندة حال و آيندة جهان بشري را با تمام مشخّصات و مختصّات و امتيازات الهي مي‌شناسد. او را باور دارد، با او زندگي مي‌كند و به حيات خويش ادامه مي‌دهد. هيچ مكتبي چنين روشن و زيبا، رهبر و امامي معصوم و مبارزه‌گر براي خود نمي‌شناسد.
تشيّع يعني اعتقاد به زيباترين جلوة حق در هستي، يعني حيات و زندگي مادّي و معنوي، يعني علم و دانش و حكمت الهي، يعني تمدّن و رشد و بالندگي انسان، يعني آزادي بشر از قيد همة جهالت‌ها، بردگي‌ها و سفاهت‌ها، يعني پرواز انسان از حضيض مادّي‌گري به اوج بندگي خدا و ملكوت، يعني حذف همة آثار ناداني و جهالت حاكم بر دنياي امروز...
اين تنها شيعه است كه با اعتقاد به مهدويّت؛ از چنين افتخاري در دنيا برخوردار است.
اللّهمّ جَدِّد بِه ما امتَحَي مِن دِينِك.
پي‌نوشت‌ها:
1. سورة قصص (28)، آية 5.
2. سورة نور (24)، آية 55.
3. جمال الاسبوع، ص 507.
4. منتخب الاثر، ص 483.
5. آيندة جهان، ص 53.
6. منتخب الاثر، ص 469.
7. نهج البلاغه، خ 138.
8. كمال‌الدّين، ص 411.
9. بحارالانوار، ج10، ص104.
10. بحارالانوار، ج52، ص223.
11. معجم الامام المهدي، ج1، ص 534.
12. بحارالانوار، ج10، ص 104.
13. بحارالانوار، ج52، ص 352.
