نُواب اربعه امام زمان(علیه السلام) با شروع خلافت معتمد عباسی، ایشان که پنج سال بیشتر نداشتند از نظرها غایب شدند و این مشیت الهی بود؛ زیرا دستگاه جورِ عباسی می‌کوشید تا مساله امامت را در کانون تفکّر شیعی منقطع کند و بنابراین بر دشمنی خود با اهل‌بیت(ع) اصرار می‌ورزید، اگر چنین می‌شد و بنی‌عباس به هدف شوم خود می‌رسید، حرکت انبیا(ع) که همواره هدایت انسان‌ها بوده است، استمرار نمی‌یافت و خلایق در ظلمت و گمراهی فرو می‌رفتند.
خداوند اراده‌اش بر این بود که آخرین اختر تابناک ولایت از نظرها و آسیب دشمنان محفوظ باشد. ۶۹ سال حضرت مهدی(عج) پیام خود را به شیعیانش می‌رسانید و در تمام این مدت، نواب خاصش پیام‌رسان ایشان بودند.
اولین نایب امام عصر(عج)
نایب اول؛ ابوعُمر عثمان بن سعید بود که در سامرا سکونت داشت. ابوعُمر از 11 سالگی در خدمت امام هادی(ع) بود و پس از امام هادی(ع) به خدمت امام حسن عسکری(ع) مشغول شد. این شخصیت وارسته همواره معتمد امام دهم و یازدهم شیعیان بود و سرانجام در هشتم ربیع‌الاول سال ۲۶۰ هجری قمری با شهادت امام حسن عسکری(ع) و آغاز امامت حضرت مهدی(عج) وکالت ایشان را عهده‌دار شد.
ابوعمر عثمان بن سعید؛ ملقب به سمّان و زیّات بود، شغل روغن‌فروشی را اختیار کرده و از این طریق مساله وکالت خود را از دید نامحرمان و دشمنان ولایت، مخفی نگه داشته بود. نامه‌های مشتاقان مهدی موعود(عج) به همراه وجوهات شرعی آنها را در ظروف روغن استتار می‌کرد و از این طریق مخفیانه به دست مبارک حضرت ولی‌عصر(عج) می‌رساند.
آنچه در زندگانی عثمان بن سعید عمری قابل ملاحظه است، سنّ کم او و استعداد بسیارش می‌باشد. عمری با آنکه در سن نوجوانی بود اما سفیری لایق برای سه تن از خاندان پیامبر(ص) و فردی عادل کاردان، عالم و هوشمند بود. وفات این عالم برجسته را 265 هجری قمری دانسته‌اند، اما این نظر قطعی نیست. آنچه اهمیت دارد درایت بی‌نهایت او در سفارت امام هادی(ع)، امام عسکری(ع) و حضرت ولی‌عصر(عج) می‌باشد.
نایب دوم حضرت بقیه الله(عج)
پسر بزرگ عثمان بن سعید ـ متوفی به سال ۳۰۵ هجری قمری ـ ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری که از کودکی به همراه پدرش در خدمت امام هادی(ع) بود و امام حسن عسکری(ع) وکالت او و پدرش را برای حضرت مهدی(عج) تأیید کرده است، اما باید دانست که در میان نواب اربعه ابوجعفر محمد بن عثمان عمری عهده‌دار سفارت و وکالت امام مهدی(عج) بوده است.
مدّعیان دروغین نیابت امام مهدی(عج) که در آن روزگار بسیار بودند با ابوجعفر همواره به مخالفت برمی‌خواستند و بر او فشارهای سنگینی از طرف حکام و خلفای وقت، وارد می‌شد تا اینکه عهده‌دار منسب نیابت نباشد، اما او در این مسوولیت بسیار می‌کوشید تا به نحو احسن به وظیفه خود عمل کند، حال آنکه هر روز دغلبازانی که مدعی نیابت امام(عج) بودند سعی بر آن داشتند تا شیعیان آن حضرت(عج) را بفریبند و گمراه نمایند و نیابت ابوجعفر را متزلزل سازند.
با این همه او 40 سال بعنوان نایب خاص امام زمان(عج) و رابط شیعیان با آن حضرت(عج) بود ـ وفاتش را ۳۰۵ هجری قمری گفته‌اند ـ قبر مطهر او در بغداد (پایتخت کشور عراق) است. ابوجعفر محمد بن عثمان که دومین نایب خاص حضرت ولی‌عصر(عج) بود همواره در دوران زندگی خود می‌کوشید با ارجاع دادن مراجعان و شیعیان حضرت مهدی(عج) به حسین بن روح نوبختی اندک اندک زمینه جانشینی او را بعنوان نایب خاص امام(عج) فراهم نماید.
نایب سوم حضرت صاحب الزمان(عج)
خاندان نوبختی جایگاه ویژه‌ای در دستگاه عباسی داشتند و حسین بن روح نوبختی که به این خاندان منتسب بود با درایت بسیار از این موقعیت سود می‌برد. این فرصت بسیار خوبی بود تا او به حلّ مشکلات شیعیان در زمان غیبت حضرت ولی‌عصر(عج) همت بگمارد. نوبختی در زمان ابوجعفر محمد بن عثمان با بزرگان شیعه ارتباط برقرار می‌کرد و پیام او را به آنها می‌رسانید. البته نوبختی در دوران حکومت مقتدر عباسی زندانی شد تا آنکه در سال ۳۱۷ هجری قمری آزاد شد.
در این مدت که عهده‌دار سفارت و نیابت امام زمان(عج) بود همواره به پرسش‌های فقهی شیعیان همت می نمود و مشکلات عقیدتی آنان را رفع می‌کرد. حسین بن روح نوبختی؛ اصالتاً اهل سرزمین قم در ایران و منسوب به خاندان نوبخت بود که از طرف مادرش به این طایفه انتساب داشته است. در زمان اولین نایب خاص امام(عج) به بغداد مهاجرت کرد و به گواه تاریخ در بین سال‌های ۳۰۵ تا ۳۲۶ هجری قمری بعنوان سومین نایب امام زمان(عج) بوده است. وفات ابوالقاسم حسین بن روح را در ماه شعبان سال ۳۲۶ هجری قمری گفته‌اند.
نایب چهارم امام زمان(عج)
ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی در ماه شعبان سال ۳۲۶ هجری قمری به دیار باقی شتافت. او بر اساس توقیعی که از جانب امام زمان(عج) دریافت کرده بود، علی بن محمد سمری را بعنوان جانشین خود معرفی کرد. سمری در مدت سه سال نیابتش به پرسش‌های فقهی و مشکلات عقیدتی مردم پاسخ می‌گفت و برای سازماندهی وکلای زمان خود می‌کوشید تا پیام‌آفرین اختر تابناک ولایت را که در غیبت صغری بود به گوش مردم برساند.
او در شعبان ۳۲۹ هجری قمری نامه‌ای از طرف حضرت ولی‌عصر(عج) دریافت نمود که در آن زمان مرگش توسط امام(عج) پیشگویی شده بود، شش روز بعد همان‌طور که در نامه نوشته شده بود علی بن محمد سمری به دیار باقی شتافت و دعوت حق را لبیک گفت. در نامه قید شده بود که دوران غیبت صغری به سر آمده و دیگر کسی بعد از نایب چهارم نیابت خاصه امام مهدی(عج) را بر عهده نخواهد داشت.
پس از 70 سال نیابت نواب اربعه دوران غیبت کبری شروع شد و با وفات علی ابن محمد سمری به جهت استمرار حرکت انبیا(ع) علمای فقاهت بعنوان نواب عام حضرت مهدی(عج) موظف هستند تا در امور دینی و مسایل شرعی ـ پاسخگوی مردم باشند ـ سرانجام حضرت ولی‌عصر(عج) به امر خداوند در زمانی ظهور خواهد کرد که همگان چشم انتظار یک منجی هستند تا بیاید و پس از سال‌های سال انتظار اوضاع نابسامان جهان را سامان ببخشد. ان شاءالله.
منابع:
* موعود در نگاه شیعه، نوشته احسان بابایی، انتشارات کلمة الحق
* طلوع آفتاب، نوشته عزیزاله جعفریان، انتشارات موسسة تحقیقاتی الغدیر
* فرهنگ الفبایی مهدویت، نوشته مجتبی تونه‌یی، انتشارات مشهور
* دولة المهدی، نوشته سید محمدحسین بهارانچی
* امام مهدی(عج) از ولادت تا ظهور، نوشته آیت‌الله سید محمدکاظم قزوینی، انتشارات دفتر نشر الهادی
* تارنمای (سایت) انجمن های تخصصی گنجینه الهی (http://forum.ganjineh-elahi.com)
انتهای پیام/گ/24/
