نزول عذاب در اثر آرايش دختران يهود براي بيگانگان:
در «تورات» مي خوانيم:
«و خداوند مي گويد از اين جهت كه دختران صهيون متكبرند و با گردن افراشته و غمزات چشم، راه مي روند و به ناز مي خرام اند و به پاهاي خويش، خلخالها را به صدا مي آورند* بنابراين، خداوند فرق سر دختران صهيون را كل خواهد ساخت و خداوند، عورت ايشان را برهنه خواهد نمود* و در آن روز، خداوند زينت خلخال ها و پيشاني بندها و هلال ها را دور خواهد كرد* و گوشوارها و دستبندها و روبندها* و انگشترها و حلقه هاي بيني را* و رداها و شال ها و كيسه ها را* و آينه ها و كتان هاي نازك و عمامه ها و برقع ها را* و واقع مي شود كه: به عوض عطريات، عفونت خواهد شد وبه عوض كمربند، ريسمان و عوض موهاي بافته، كلي و به عوض سينه بند، زنار پلاس و به عوض زيبايي، سوختگي خواهد بود* مردانت به شمشير و شجاعانت در جنگ خواهند افتاد* و دروازه هاي وي ناله و ماتم خواهند كرد و او خراب شده، بر زمين خواهد نشست»11
در تورات، از چادر و برقع و روبنده اي كه زنان با آن سر و صورت و اندام خويش را مي پوشانده اند، صريحا نام برده شده است، كه نشانگر كيفيت پوشش زنان است.
براي نمونه در كتاب «روت» مي خوانيم:
«بوعز گفت: زنهار كسي نفهمد كه اين زن به خرمن آمده است. و گفت: چادري كه بر توست، بياور و بگير. پس آن را بگرفت و او شش كيل جو پيموده بر وي گذارد و به شهر رفت»12
در مورد عروس يهودا مي خوانيم:
« پس رخت بيوگي را از خويشتن بيرون كرد. برقعي به رو كشيد و خود را در چادري پوشيد و به دروازه عينايم كه در راه تمنه است، بنشست»13
لزوم پوشاندن سر از نامحرمان:
ويل دورانت مي نويسد:
اگر زني به نقض قانون يهود مي پرداخت، چنانكه مثلا بي آن كه چيزي برسرداشت به ميان مردم مي رفت، و يا در شارع عام نخ مي رشت، يا بر هر سنخي از مردان، درد دل مي كرد، يا صدايش آن قدر بلند بود كه چون در خانه اش تكلم مي نمود، همسايگانش مي توانستند سخنان او را بشنوند، در آن صورت، مرد حق داشت بدون پرداخت مهريه اي او را طلاق دهد.14
او همچنين مي نويسد:
...و به استعمال سرخاب و سرمه، نكوهيده مي شمردند. موافق بودند كه مرد، بايد براي پوشاك زن خويش سخاوتمندانه خرج كند، لكن غرض آن بود كه زن، خود را براي شوهر خويش بيارايد نه براي ساير مردها. 15
در كتاب «حكمه الحجاب و ادله وجوب النقاب»، براي تاييد اين كه منشا حجاب زنان يهودي، وجوب حجاب در شريعت موسي (عليه السلام) بوده، به داستان حضرت موسي و دختران شعيب اشاره شده است كه در آن، حضرت موسي به آنان امر كرد تا پشت سر او حركت كرده و از پشت سر، او را به منزل پدرشان هدايت كنند. 16
حجاب در مسيحيت:
همان طور كه اشاره شد، اديان الهي، به خاطر تناسبشان با فطرت و احكام كلي، جهت و شيوه واحدي دارند. در مسيحيت، همانند دين زرتشتت و يهود، حجاب زنان امري واجب به شمار مي آمده است.
«جرجي زيدان»، دانشمند مسيحي در اين باره مي گويد:
«اگر مقصود از حجاب، پوشانيدن تن و بدن است، اين وضع، قبل از اسلام و حتي پيش از ظهور دين مسيح، معمول بوده است و آثار آن هنوز در خود اروپا باقي مانده است».
مسيحيت نه تنها احكام شريعت يهود در مورد حجاب زنان را تغيير نداده و قوانين شديد آن را استمرار بخشيده است، بلكه در برخي موارد، قدم را فراتر نهاده و با تاكيد بيشتري وجوب حجاب را مطرح ساخته است، زيرا در شريعت يهود، تشكيل خانواده و ازدواج، امري مقدس محسوب مي شد و حتي در كتاب «تاريخ تمدن» آمده است كه: «ازدواج در سن بيست سالگي اجباري بود، اما از ديدگاه مسيحيت كه تجرد، مقدس شمرده شده است جاي هيچ شبهه اي باقي نخواهد ماند كه براي از بين رفتن تحريك و تهييج، اين مكتب، زنان را به رعايت پوشش كامل و دوري از آرايش و تزيين، به صورت شديدتري فراخوانده است.»
در اين ارتباط، نگاهي به انجيل مي اندازيم:
«...و همچنين زنان خويشتن را بيارايند به لباس مزين به حيا و پرهيز، نه به زلفها و طلا و مرواريد و رخت گرانبها* بلكه چنان كه زناني را مي شايد كه دعواي دينداري مي كند به اعمال صالحه*...»17
«همچنين اي زنان، شوهران خود را اطاعت نماييد تا اگر بعضي نيز مطيع كلام نشوند، سيرت زنان ايشان را بدون كلام دريابد* چون كه سيرت طاهر و خدا ترس شما را ببينند* و شما را زينت ظاهري نباشد از بافتن موي و متحلي شدن به طلا و پوشيدن لباس* بلكه انسانيت باطني قلبي در لباس غير فاسد روح حليم و آرام كه نزد خدا گران بهاست* زيرا بدين گونه، زنان مقدسه در سابق نيز كه متوكل به خدا بودند، خويشتن را زينت مي نمودند و شوهران خود را اطاعت مي كردند* مانند ساره كه ابراهيم را مطيع بود و او را آقا مي خواند و شما دختران او شده ايد»18
همچنين درباره وقار و امين بودن زن مي خوانيم:
«و به همين گونه زنان نيز بايد با وقار باشند و نه غيبتگو؛ بلكه هوشيار و در هر امري امين»19
در روايات ما نيز چنين آمده است: حضرت عيسي فرمود: از نگاه كردن به زنان بپرهيزيد، زيرا شهوت را در قلب مي روياند و همين، براي ايجاد فتنه در شخص نگاه كننده كافي است.20
حواريون و پس از آنها پاپ ها و كاردينال هاي بزرگ كه دستورهاي ديني آنان از طرف كليسا و مذهب مسيحيت لازم الاجرا شمرده مي شد، با شدتي هرچه تمام تر زنان را به پوشش كامل و دوري از آرايش هاي جسمي فرا مي خوانده اند.
دكتر «حكيم الهي» استاد دانشگاه لندن در كتاب«زن و آزادي» پس از تشريح وضعيت زن نزد اروپاييان، در مورد حكم پوشش و حجاب زن نزد مسيحيت، عقايد «كلمنت» و «ترتوليان»، (دو مرجع مسيحيت و دو اسقف بزرگ) را درباره حجاب بازگو مي كند:
«زن بايد كاملا در حجاب و پوشيده باشد، الا آن كه در خانه خود باشد، زيرا فقط لباسي كه او را مي پوشاند، مي تواند از خيره شدن چشم ها به سوي او مانع گردد. زن نبايد صورت خود را عريان ارائه دهد تا ديگري را با نگاه كردن به صورتش وادار به گناه نمايد. براي زن مؤمن عيسوي، در نظر خداوند، پسنديده نيست كه نزد بيگانگان به زيور آراسته گردد و حتي زيبايي طبيعي آن نيز بايد مخفي گردد، زيرا براي بينندگان خطرناك است»21
تصويرهايي كه از پوشاك مسيحيان و مردم اروپا انتشار يافته است، به وضوح نشان مي دهد كه حجاب در بين زنان، كاملا رعايت مي شده است. «براون و اشنايدر»، در كتاب «پوشاك اقوام مختلف»، برخي از تصاوير مربوط به زنان مسيحي را آورده اند كه نشان مي دهد همگي آنها داراي لباسي بلند و پوشش سر مي باشند. 22
حجاب در شريعت اسلام:
اسلام كه آخرين آيين الهي و بالطبع كامل ترين دين است و براي هميشه و همه بشريت، از طرف خداوند عالم، نازل شده است، لباس را «هديه الهي» معرفي نموده و وجوب پوشش زنان را با تعديل و انتظام مناسبي به جامعه بشري ارزاني داشته است. از انحرافات و يا افراط و تفريط هايي كه پيرامون پوشش زنان وجود داشته است اجتناب نموده و در تشريح قانون، حد و مرزي متناسب با غرايز انساني را در نظر گرفته است.
در حجاب اسلامي، سهل انگاري هاي مضر و سختگيري هاي بي مورد، وجود ندارد. حجاب اسلامي آن گونه كه غرب تبليغ مي كند، به معناي حبس زن در خانه يا پرده نشيني و دوري از شركت در مسائل اجتماعي نيست، بلكه بدين معناست كه زن در معاشرت خود با مردان بيگانه، موي سر و اندام خود را بپوشاند و به جلوه گري و خود نمايي نپردازد.
با توجه به غريزه قدرتمند جنسي، احكام و دستورهاي اسلام، تدابيري است كه خداوند براي تعديل و رام كردن و همچنين ارضاي صحيح اين غريزه، تشريح فرموده است.
حجاب در قرآن كريم:
در قرآن كريم، آياتي چند به طور صريح، در مورد وجوب حجاب و حد و كيفيت آن نازل شده است. در سوره نور، طي آيه مفصلي آمده است:
« ... و به مردان مؤمن بگو كه چشم هاي خود را فرو پوشند و نيز دامان خويش را، كه براي ايشان پاكيزه تراست. همانا خداوند به آنچه انجام مي دهند، آگاه است. و به بانوان با ايمان بگو چشمهاي خود را فرو پوشند و عورتهاي خود را از نگاه ديگران پوشيده نگاه دارند و زينت هاي خود را جز آن مقداري كه ظاهر است، ننمايند و زينت هاي خود را آشكار نسازند، مگر براي شوهرانشان، پدرانشان، پدر شوهرانشان، پسران همسرانشان، برادرانشان، پسر برادرانشان، زنان هم كيششان، كنيزانشان، مردان سفيهي كه تمايلي به زنان ندارند، و يا كودكاني كه از امور جنسي بي اطلاع اند (غيرمميز). و پاهاي خود را بر زمين نكوبند تا زينتهاي پنهانشان آشكار شود. و همگي به سوي خداوند باز گرديد، اي مؤمنان! باشد كه رستگار شويد»23
همچنين در سوره احزاب آمده است:
«اي پيامبر! به همسران و دختران خويش و بانوان با ايمان بگو كه روپوش خود را برگيرند تا به عفاف و حريت شناخته شوند و مورد آزار و تعرض هوسرانان قرار نگيرند و خداوند، آمرزنده و مهربان است»24
«اي زنان پيامبر! شما اگر تقوا داشته باشيد، همانند ديگران نيستيد. بنابراين، هرگز نرم و نازك با مردان، سخن مگوييد تا آن كه دلش بيمار است، به طمع افتد. بلكه متين و نيكو سخن بگوييد و خانه را منزلگاه خويش قرار دهيد و هرگز مانند دوره جاهليت نخستين، [براي نامحرمان] آرايش و خود آرايي نكنيد و نماز را برپا داريد زكات را بپردازيد و از خدا و رسولش اطاعت نماييد»25
حجاب در روايات:
پيامبر گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) و معصومين (عليهم السلام) علاوه بر تاكيداتي كه بر رعايت حجاب داشته اند، با ارائه دستورالعمل هايي، جامعه اسلامي را به سوي تهذيب و پاكي، رهنمون گشته اند كه در اين قسمت، برخي از آنها را نقل مي كنيم.
پرهيز از پوشش بدن نما و نازك:
روزي اسماء - كه خواهر زن پيامبربود-، با جامه بدن نما و نازكي به خانه پيامبر آمد. پيامبر، روي خود را از او برگرداند و فرمود: «اي اسماء، زن به حد بلوغ رسيد، نبايد جايي از بدن و اندامش ديده شود، مگر صورت و دستها»26
نهي از آرايش و استعمال عطر در خارج از خانه:
پيامبر، در ضمن حديثي، نهي فرمودند از اين كه زن، براي ديگران، خود را بيارايد، و فرمود: «اگر براي غير شوهر، خود را آرايش نمود، لازم است خداوند او را با آتش بسوزاند»27
پرهيز زنان از شبيه ساختن خود به مردان:
پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: «خداوند، مرداني را كه شبيه زن مي شوند و زناني را كه خود را شبيه مرد قرار مي دهند، نفرين كرده است»28
امام باقر (عليه السلام) نيز، در ضمن حديثي فرمودند: «جايز نيست كه زن، خود را شبيه مرد نمايد، زيرا پيامبر، مرداني را كه مشابه زنان مي شوند و همچنين زناني را كه خود را شبيه مردها قرار مي دهند نفرين كرده است»29
در قرآن و روايات، علاوه بر دستورهايي كه در مورد حفظ حجاب زنان آمده است، مسؤليتهايي نيز به مردان واگذار شده است كه ذيلا به آنها اشاره مي گردد:
عفت نسبت به زنان مردم:
پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: «نسبت به زنان مردم، عفيف باشيد تا زنان شما عفيف بمانند»30
دوري از چشم چراني:
از امام صادق (عليه السلام) نقل شده كه مي فرمايد: «چشم چراني، تيري است مسموم از تيرهاي شيطان، چه بسا، نگاهي كه حسرتهاي طولاني را در پي دارد».31
در نگاه فقيهان و دانشمندان مسلمان:
همان طور كه اشاره شد، حجاب، از ضروريات اسلام است و تمام فرق اسلامي، آن را واجب مي دانند، و در اين كه زنان بايد به هنگام اداي نماز و در حضور مردان بيگانه، موي سر و تمامي اندام خود را به استثناي صورت و دستها (از مچ به پايين) بپوشانند، اتفاق نظر دارند، البته شافعيان و برخي از علماي شيعه پوشاندن صورت را نيز در حضور بيگانگان، لازم شمرده اند.
پايان اين نوشتار را به پرسشي از امام خميني (ره)، در مورد حجاب و حد آن، و پاسخ ايشان، كه مي تواند نشانگر نظرات دانشمندان مسلمان باشد، اختصاص مي دهيم:
سوال: آيا حجاب از ضروريات اسلام است و منكر آن و كساني كه به اين دستور الهي مخصوصا در جامعه اسلامي بي اعتنايي مي كنند، چه حكمي دارند؟
پاسخ: اصل حكم حجاب از ضروريات است و منكر آن، حكم منكر ضروري را دارد و منكر ضروري، محكوم به كفر است، مگر اينكه معلوم باشد كه منكر خدا يا رسول نيست.
سوال: حدود حجاب اسلامي براي بانوان چيست؟ براي اين منظور، لباس آزاد و شلوار و روسري كفايت مي كند؟ و اصولا چه كيفيتي در لباس و پوشش زن در برابر افراد نامحرم بايد رعايت شود؟
پاسخ: واجب است تمام بدن زن بجز قرص صورت و دستها تا مچ، از نامحرم پوشيده شود و لباس مذكور اگر مقدار واجب را بپوشاند، مانعي ندارد، ولي پوشيدن چادر، بهتر است و از لباسهايي كه توجه نامحرم را جلب كند، بايد اجتناب شود. 32
بررسي نهايي:
از بررسي و مقايسه حد و كيفيت حجاب در اديان چهارگانه، استنباط مي گردد كه حجاب در اديان ديگر، نسبت به اسلام از شدت بيشتري برخوردار بوده است. به طور مثال، پوشاندن صورت، گرچه در زمان زرتشت معمول نبوده و بعد از او در ميان زرتشتيان معمول شده است، اما طبق آنچه گذشت، چادر و روبنده از اركان اخلاقي مسيحيان و يهوديان محسوب مي شده است، در حالي كه بنابر نظر اكثر فقهاي اسلامي، پوشاندن صورت واجب نيست. لزوم كناره گيري كامل از زن در حيض در دين زرتشت، محق دانستن مرد در طلاق زني كه صدايش در كوچه شنيده شده بدون پرداخت مهريه از طرف دين يهود، ركن بودن چادر و روبند و ذكر نام آن دو به طور صريح در كتاب مقدس مسيحيان و وجوب سكوت زن نزد بيگانه و در كليسا از طرف مسيحيت، بهترين گواه بر اين مطلب است.
بنابراين، نه تنها اسلام واضع قانون حجاب نبوده است، بلكه در جهت جلوگيري از افراط و تفريط هايي كه در طول تاريخ در مورد حجاب به وجودآمده بود، به قانونمند كردن و تنظيم آن همت گماشته است و آن را به صورتي متعادل، صحيح و متناسب با فطرت انساني زن و غيرتمندي مرد، ارائه نموده است
