تاپیک جامع دندان پزشکی

بيماري پالپ چه عواملي سبب آماس و بيماري پالپ مي گردند؟
پوسيدگيهاي دنداني اگر درمان نشوند، بعد از تخريب مينا و عاج به پالپ رسيده و باعث التهاب و ناراحتي آن مي گردند. علاوه بر پوسيدگي، عوامل ديگري چون سابقه ضربه ناگهاني به دندان، پركردگي هاي عميق، شكستگي و ترك دندان، تحليل و سايش شديد دندانها و بيماريهاي پيشرفته لثه در ايجاد آماس و بيماري پالپ نقش دارند.
علائم بيماري پالپ چيست؟
برخي از علائم پالپ آماسي شامل درد ادامه داربه هنگام نوشيدن مايعات سرد و يا گرم، درد خود بخودي، درد هنگام جويدن و يا حتي موقع دراز كشيدن مي باشد. گاهي نيز با توجه به سير بيماري پالپ، ممكن است بيمار درد نداشته باشد. علائم ظاهري پالپ بيمار ممكن است وجود پوسيدگي عميق و يا وجود ضايعه در انتهاي ريشه، تورم و يا تخليه چرك از دندان و يا انتهاي آن باشد.
فوائد معالجه عصب چيست؟
1 - دندان حفظ مي شود. 2- وجود دندان باعث حفظ استخوان نگهدارنده آن مي گردد.
عوارض عدم درمان چيست؟
1 - آبسه 2- درد 3- عفونت شديد 4- نهايتاً از دست دادن دندان خواهد بود.
درمان جايگزين چيست؟
در بعضي موارد و شرايط مي توان معالجه ريشه را به اندكي بعد موكول كرد. در مواردي كه دندان كشيده مي شود درمان ، جايگزيني آنها با دندانهاي مصنوعي (پروتز ثابت و يا ايمپلنت) مي باشد كه به مراتب گرانتر است.
چند جلسه وقت براي درمان ريشه دندان لازم است؟
معالجه ريشه اكثر دندانها را مي توان در يك جلسه انجام داد ولي بعضي از دندانها ممكن است به دو يا چند جلسه زماني نياز داشته باشند كه در اين موارد دندانها در پايان جلسات معمولاً پانسمان موقت مي گردند.
موفقيت درمان چقدر است؟
در صورتي كه درمان ريشه بطور كامل و استاندارد انجام شود از موفقيت بالائي برخوردار است.
چه عواملي باعث عدم موفقيت در درمان ريشه مي گردد؟
علاوه بر اشكالات تكنيكي و اتفاقات حين كار، انحناي زياد ريشه ها، وجود كانالهاي جانبي، دفاع بدن و ... ممكن است معالجه ريشه دندان را بخطر اندازد.
آيا اگر عصب درآورده شود، دندان مي ميرد؟
خير، دندان بعد از معالجه ريشه(عصب) هنوز زنده مي ماند چونكه تغذيه خارجي آن از سمت بافتهاي در برگيرنده هنوز ادامه دارد. البته اين زنده ماندن به معناي آن نيست كه دندان مثل ديگر دندانها به تحريكات حرارتي و الكتريكي پاسخ مثبت دهد.
آيا پس از معالجه ريشه درد وجود دارد؟
معمولاً مقداري درد و ناراحتي گذراي خفيف تا متوسط به دنبال از بين رفتن بيحسي تا چند روز وجود داشته كه با تجويز مسكن هاي ضد التهاب تسكين مي يابد. غالباً، ناراحتي و درد آنچنان نيست كه مانع فعاليت هاي روزانه شود. در مواردي كه درد زياد است ميتوانيد با دندانپزشك معالج تماس بگيريد.
آيا دندان بعد از معالجه ريشه تيره مي شود؟
سابقاً دندانهايي كه درمان ريشه مي شدند به مرور تيره تر مي گشتند، ولي امروزه با پيشرفت هاي تكنيكي احتمال اين تغيير رنگ ناچيز بوده و اگر اتفاق افتاد، نيز با استفاده از روشهاي سفيد كردن و يا روكش هاي چيني و لامينت مي توان با آن مقابله كرد.
بعد از درمان ريشه، تاج دندان چگونه و با چه موادي بايد ترميم شود؟
نحوه ترميم تاج دندان بستگي به نسج باقيمانده و دندان مبتلا دارد. در دندانهايي كه متحمل نيروهاي سنگين جويدن هستند و يا پوسيدگي آنها شديد بوده توصيه مي گردد كه با ترميم هاي مطمئن تري چون روكش هاي فلزي و چيني بازسازي شوند.
جراحي اندودونتيك يعني چه؟
در مواردي كه درمان معالجه ريشه دندان به شكست مي انجامد. هنوز مي توان دندان را نجات داد. در اين موارد بعد از انجام بيحسي، دندانپزشك بافت لثه را به آرامي كنار زده و بافتهاي آماسي انتهاي ريشه را خارج نموده و يك پركردگي نيز در ته ريشه جهت ممانعت از عود ضايعه قرار مي دهد.
بعد از انجام درمان ريشه و ترميم نهايي آن، آيا اقدام ديگري لازم است؟
ضروري است جهت ارزيابي موفقيت درمان در طولاني مدت، ظرف 6 ماه تا يكسال آينده مجدداً ويزيت بعمل آيد. در اين ويزيت دندانپزشك موفقيت درمان، سلامت انساج لثه و ترميم نهايي را ارزيابي مي كند.
مراحل درمان چگونه است؟
بعد از انجام بيحسي(در موارديكه نياز باشد)، درمان شامل مراحل زير است:
مرحله يك: دستيابي به كانال
مرحله دوم: تعيين طول ريشه
مرحله سوم: تميز كردن و شكل دادن كانال ها
مرحله چهارم: پركردن كانال
مرحله پنجم: ترميم موقت
مرحله ششم: ترميم دائم

اندودنتيكس(تخصص درمان ريشه دندان)- تخصصي از دندانپزشكي است كه علوم پايه و كلينيكي آن شامل تشخيص، پيشگيري و درمان بيماريها وصدمات پالپ و بافتهاي اطراف ريشه مرتبط با پالپ مي باشد. درمان پالپ دندان با نامهاي روت كانال، اندو، عصب كشي و... شناخته مي شود كه اين معمول ترين درماني است كه توسط متخصصين اين رشته انجام مي شود. بيان اينكه دنداني احتياج به معالجه ريشه دارد و يا به اصطلاح عاميانه عصب كُشي يا عصب كِشي شود در بسياري از بيماران ايجاد هراس و اضطراب مي كند و اغلب ترس آنها ناشي از مطالب نادرستي است كه در اين زمينه شنيده اند. بسياري از بيماراني كه جهت خلاصي از درد فوراً اقدام به كشيدن آن نموده اند، بعداً پشيمان شده و آرزو مي كنند كه اي كاش با معالجه ريشه، دندان را نجات داده بودند. خصوصاً آنهايي كه جهت جايگزيني آن دندانها با پروتزهاي ثابت از هزينه گران اين خدمات آگاهي مي يابند.
تعريف اندو يا اندودونتيكس؟
دندان مركب از يك ساختمان سختي است كه بافت نرم زنده اي را احاطه كرده است. اين قسمت نرم مركزي، پالپ (دراصطلاح عاميانه، عصب) نام دارد كه شامل سلولها، عروق خوني واعصاب مي باشد. اندودونتيكس شاخه اي از علم دندانپزشكي است كه وظيفه تشخيص و درمان پالپهاي آماسي و بيمار شده را به عهده دارد.
چه عواملي سبب آماس و بيماري پالپ مي گردند؟
پوسيدگيهاي دنداني اگر درمان نشوند، بعد از تخريب مينا و عاج به پالپ رسيده و باعث التهاب و ناراحتي آن مي گردند. علاوه بر پوسيدگي، عوامل ديگري چون سابقه ضربه ناگهاني به دندان، پركردگي هاي عميق، شكستگي و ترك دندان، تحليل و سايش شديد دندانها و بيماريهاي پيشرفته لثه در ايجاد آماس و بيماري پالپ نقش دارند.
علائم بيماري پالپ چيست؟
برخي از علائم پالپ آماسي شامل درد ادامه داربه هنگام نوشيدن مايعات سرد و يا گرم، درد خود بخودي، درد هنگام جويدن و يا حتي موقع دراز كشيدن مي باشد. گاهي نيز با توجه به سير بيماري پالپ، ممكن است بيمار درد نداشته باشد. علائم ظاهري پالپ بيمار ممكن است وجود پوسيدگي عميق و يا وجود ضايعه در انتهاي ريشه، تورم و يا تخليه چرك از دندان و يا انتهاي آن باشد.
فوائد معالجه عصب چيست؟
1 - دندان حفظ مي شود. 2- وجود دندان باعث حفظ استخوان نگهدارنده آن مي گردد.
عوارض عدم درمان چيست؟
1 - آبسه 2- درد 3- عفونت شديد 4- نهايتاً از دست دادن دندان خواهد بود.
درمان جايگزين چيست؟
در بعضي موارد و شرايط مي توان معالجه ريشه را به اندكي بعد موكول كرد. در مواردي كه دندان كشيده مي شود درمان ، جايگزيني آنها با دندانهاي مصنوعي (پروتز ثابت و يا ايمپلنت) مي باشد كه به مراتب گرانتر است.
چند جلسه وقت براي درمان ريشه دندان لازم است؟
معالجه ريشه اكثر دندانها را مي توان در يك جلسه انجام داد ولي بعضي از دندانها ممكن است به دو يا چند جلسه زماني نياز داشته باشند كه در اين موارد دندانها در پايان جلسات معمولاً پانسمان موقت مي گردند.
موفقيت درمان چقدر است؟
در صورتي كه درمان ريشه بطور كامل و استاندارد انجام شود از موفقيت بالائي برخوردار است.
چه عواملي باعث عدم موفقيت در درمان ريشه مي گردد؟
علاوه بر اشكالات تكنيكي و اتفاقات حين كار، انحناي زياد ريشه ها، وجود كانالهاي جانبي، دفاع بدن و ... ممكن است معالجه ريشه دندان را بخطر اندازد.
آيا اگر عصب درآورده شود، دندان مي ميرد؟
خير، دندان بعد از معالجه ريشه(عصب) هنوز زنده مي ماند چونكه تغذيه خارجي آن از سمت بافتهاي در برگيرنده هنوز ادامه دارد. البته اين زنده ماندن به معناي آن نيست كه دندان مثل ديگر دندانها به تحريكات حرارتي و الكتريكي پاسخ مثبت دهد.
آيا پس از معالجه ريشه درد وجود دارد؟
معمولاً مقداري درد و ناراحتي گذراي خفيف تا متوسط به دنبال از بين رفتن بيحسي تا چند روز وجود داشته كه با تجويز مسكن هاي ضد التهاب تسكين مي يابد. غالباً، ناراحتي و درد آنچنان نيست كه مانع فعاليت هاي روزانه شود. در مواردي كه درد زياد است ميتوانيد با دندانپزشك معالج تماس بگيريد.
آيا دندان بعد از معالجه ريشه تيره مي شود؟
سابقاً دندانهايي كه درمان ريشه مي شدند به مرور تيره تر مي گشتند، ولي امروزه با پيشرفت هاي تكنيكي احتمال اين تغيير رنگ ناچيز بوده و اگر اتفاق افتاد، نيز با استفاده از روشهاي سفيد كردن و يا روكش هاي چيني و لامينت مي توان با آن مقابله كرد.
بعد از درمان ريشه، تاج دندان چگونه و با چه موادي بايد ترميم شود؟
نحوه ترميم تاج دندان بستگي به نسج باقيمانده و دندان مبتلا دارد. در دندانهايي كه متحمل نيروهاي سنگين جويدن هستند و يا پوسيدگي آنها شديد بوده توصيه مي گردد كه با ترميم هاي مطمئن تري چون روكش هاي فلزي و چيني بازسازي شوند.
جراحي اندودونتيك يعني چه؟
در مواردي كه درمان معالجه ريشه دندان به شكست مي انجامد. هنوز مي توان دندان را نجات داد. در اين موارد بعد از انجام بيحسي، دندانپزشك بافت لثه را به آرامي كنار زده و بافتهاي آماسي انتهاي ريشه را خارج نموده و يك پركردگي نيز در ته ريشه جهت ممانعت از عود ضايعه قرار مي دهد.
بعد از انجام درمان ريشه و ترميم نهايي آن، آيا اقدام ديگري لازم است؟
ضروري است جهت ارزيابي موفقيت درمان در طولاني مدت، ظرف 6 ماه تا يكسال آينده مجدداً ويزيت بعمل آيد. در اين ويزيت دندانپزشك موفقيت درمان، سلامت انساج لثه و ترميم نهايي را ارزيابي مي كند.
مراحل درمان چگونه است؟
بعد از انجام بيحسي(در موارديكه نياز باشد)، درمان شامل مراحل زير است:
مرحله يك: دستيابي به كانال
مرحله دوم: تعيين طول ريشه
مرحله سوم: تميز كردن و شكل دادن كانال ها
مرحله چهارم: پركردن كانال
مرحله پنجم: ترميم موقت
مرحله ششم: ترميم دائم
معالجه ريشه دندان (Root canal Therapy )
لابد همه اين ضرب المثل كه مي گويد:دنداني را كه درد مي كند بايد كشيد را شنيده ايد. ما هم بسيار شنيده ايم، ولي بايد توجه داشت كه سابقه اين ضرب المثل مربوط به زماني است كه علم دندانپزشكي وجود نداشته و افرادي بي صلاحيت مثل سلماني ها عهده دار امور دندانپزشكي بودند. دندانپزشكان امروزي نه تنها درد را از بين برده،بلكه باعث تگهداري دندانها در دهان مي شوند. از گذشته اي نه چندان دور تا بحال، عامه مردم لفظ عصب كُشي يا عصب كِشي را بجاي معالجه ريشه دندان بكار مي برند كه چندان صحيح نبوده و آنچه كه باعث رواج و شايع شدن اين اصطلاحات شده، تصور مردم با توجه به از بين رفتن درد دندان بدنبال معالجه ريشه مي باشد. قسمت سخت دندان تشكيل شده از ميناـ عاج و سمان، كه بافت نرمي را در داخل و وسط دندان بنام پالپ، احاطه كرده اند.
تعريف Root canal Therapy:
اين عنوان از سه كلمه Root به معناي ريشه، و Canal به معناي مجرا و Therapy به معني معالجه تشكيل شده كه مفهوم كلي آن معالجه مجراي ريشه دندان مي باشد و شاخه اي از دندانپزشكي است كه شامل دانش و اعمالي است كه به معالجه و حفظ ريشه دندان مي پردازد.
پالپ چيست؟
پالپ دندان بافت نرمي است كه در داخل دندان قرار گرفته و شامل عروق و اعصاب و سلولهايي مي باشد. حس، تغذيه، عاج سازي و دفاع ميكروبي از اعمال پالپ بشمار مي آيند.
چه عواملي باعث آسيب و صدمه با پالپ دندان مي شوند؟
عوامل متعددي سبب آسيب به پالپ مي گردند كه عمده ترين آن تأخير در ترميم پوسيدگي ها و نتيجتاً گسترش آنها به پالپ دندان است كه سبب آلودگي پالپ به ميكروبهاي دهان مي شود. پالپ دندان همچنين ممكن است بر اثر ضربه اي ناگهاني حتي در مواردي چون ضربه قاشق و يا شكستن تخمه، پسته و بادام دچار التهاب و مرگ شود. تركهاي دندان، پركردگي هاي وسيع و بعضي از مواد ترميمي نيز سبب ساز هستند.
نحوه معالجه ريشه دندان چگونه است؟
دندانپزشك بعد از بي حس نمودن دندان ( در موارديكه لازم است) اقدام به برداشتن پوسيدگي و تراش حفره دسترسي به پالپ دندان نموده و پالپ عفوني و بيمار را از ريشه خارج مي كند و بعد از تميز نمودن و خشك كردن مجراي ريشه و دندان جاي خالي پالپ را با موادي كه به همين منظور ساخته شده اند پر مي كند و سپس ترميم قسمت تاجي دندان صورت ميگيرد.
آيا همه دندانها به يك تعداد ريشه دارند؟
خير، تعداد ريشه دندانها بطور معمول و طبيعي ين يك تا سه عدد مي باشد ولي دندانهايي نيز وجود دارند كه داراي يك يا چند ريشه اضافي هستند و در حين كار و با گرفتن راديوگرافي كشف مي گردند. بطور طبيعي دندانهاي قدامي داراي يك ريشه، دندانهاي آسياي كوچك داراي يك يا دو ريشه و دندانهاي آسياي بزرگ سه و چهار ريشه اي هستند.
اگر پالپي كه آلوده شده و ملتهب و دردناك است خارج نشود و به عبارتي معالجه انجام نگردد، چه اتفاقي مي افتد؟
معمولاً درد آن بيشتر شده و بيمار را اذيت مي كند، ولي مواردي وجود دارد كه درد فروكش مي كند. بايد توجه داشت كه از بين رفتن درد دندان نشانة بهبودي پالپ دندان نيست و عفونت به سير خود ادامه مي دهد. سرايت عفونت به استخوان انتهاي ريشه باعث ايجاد گرانوم، كيست و يا آبسه مي گردد كه خود درد و ناراحتي ثانويه اي را به دنبال دارد. در صورت عدم معالجه ريشه دندان سير بيماري نهايتاً منجر به كشيدن و يا از دست دادن دندان خواهد شد.
چه مراقبت هايي لازم است تا دندان نياز به معالجه عصب نداشته باشد؟
با مراجعه و معاينات منظم دندانپزشكي و رعايت اصول بهداشت دهان ودندان و ترميم پوسيدگي ها در مراحل اوليه موردي براي معالجه ريشه دندان بوجود نمي آيد.
آيا صحيح است دنداني كه معالجه ريشه شده، شكننده مي گردد؟
دنداني كه پالپ آن درگير مي شود، معمولاً داراي پوسيدگي وسيع بوده كه مقدار زيادي از مينا و عاج را از بين برده است و گاهي دندانپزشك ناچار مي گردد كه مقداري از نسج سالم دندان را نيز براي دسترسي به پالپ بتراشد كه مجموعه اين عوامل بعلاوه خشك شدن دندان بر اثر از دست دادن تغذيه داخلي سبب ميگرددكه دندان ضعيف و شكننده گردد كه جاي نگراني ندارد، چونكه با ترميم هاي خاص و يا روكش نمودن دندان مي توان بر اين نقيصه، چيره شد.
چه عواملي در موفقيت معالجه ريشه دندان نقش دارند؟
مهارت دندانپزشك ، تعداد ريشه ها قطر و انحناي آنها، وجود ريشه ها و كانالهاي اضافي و جانبي، نوع و قدرت بيماري زايي ميكروبها، دفاع بدن و نوع بيماري پالپ در پيش آگهي درمان مؤثرند.
آيا دنداني كه معالجه ريشه دندان شده و هنوز درد دارد را بايد كشيد؟
معمولاً به دنبال معالجه ريشه دندان، از چند ساعت تا چند روز به درجاتي ممكن است دندان، درد داشته باشد كه با تجويز داروهاي مسكن برطرف ميگردد و جاي نگراني ندارد.
اگر درمان ريشه دندان شكست خورد، درمان بعدي چيست؟
اكثر دندانهايي كه معالجه ريشه آنها با عدم موفقيت همراه شده را مي توان با جراحي هاي اندودونتيكس نجات داد. دندانپزشك بعد از بيحس نمودن، لثه دندان را به آرامي كنار زده و اقدام به قطع انتهاي ريشه نموده و آن را از انتها نيز ترميم مي: ند و دوباره لثه را مي دوزد. آيا فقط ممكن است پوسيدگي بسيار وسيع بوده و قسمت اعظم آن نيز از بين رفته باشد و درد نداشته باشد و يا در اثر ضربه حتي در سالهاي دور، پالپ آن مرده، ولي دردي نداشته باشد. عدم وجود درد دال بر نفي بيماري پالپ و يا عدم نياز به درمان نمي باشد

پرستودنتيكس(تخصص پروتزهاي دنداني)- شاخه اي از دندانپزشكي است كه به بازسازي و حفظ عملكرد دهان، راحتي، سلامتي و زيبايي بيمار مي پردازد. بازسازي و ترميم دندانهاي طبيعي و يا جايگزيني دندانها و بافتهاي فكي- صورتي از دست رفته با جايگزين هاي مصنوعي، در حيطه عملكرد اين رشته است.

پروتز ثابت
پروتز متحرك

پروتز ثابت:

تعريف: به اعضاي مصنوعي بدن پروتز گفته مي شود، منظور از پروتز در دندانپزشكي، دندانهاي مصنوعي مي باشند و پروتز ثابت به پروتزي اطلاق مي گردد كه بر روي دندان يا دندانهاي پايه چسب خورده و ثابت مي گردد. پروتز ثابت شامل روكش و بريج (پل) مي باشد. روكش بر روي يك دندان تراش خورده سوار مي شود, بريج نيز بر روي دندانهاي پايه كناري قرار مي گيرد و شامل دندانهاي جايگزين شده نيز مي باشد.
ونيرVeneer
روكش Crown
بريج Bridge
ايمپلنت(كاشت دندان)
- ونيرها (veneer)
امروزه ديگر دليلي ندارد كه فاصله بين دندانها يا دندانهاي رنگ گرفته، بدشكل و كج خود را تحمل كنيد. يك ونير كه روي دندانهاي شما قرار داده مي شود، اشتباه طبيعت و يا آسيب ناشي از يك صدمه را تصحيح كرده و به شما كمك مي كند تا لبخندي زيبا داشته باشيد. ونيرها نازك بوده و پوسته هايي هستند كه با مواد همرنگ دندان براي هرفرد، بطور خاص ساخته مي شوند تا سطح جلويي دندانها را پوشش دهند. آنها معمولاً در لابراتوار و توسط تكنسين دندانساز، از روي مدلي كه توسط دندانپزشك شما تهيه شده ، ساخته مي شوند.
شما بايد بدانيد كه اين، يك درمان غير قابل برگشت است، زيرا براي تطبيق پوسته ونير روي دندان، لازم است مقدار كمي از ميناي دندان برداشته شود.
دندانپزشك ممكن است به شما توصيه كند كه از بعضي غذاها و نوشيدني ها كه ونير شما را بدرنگ مي كند،مثل چاي و قهوه پرهيز كنيد. گاهي ممكن است ونير ترك بردارد يا دچار شكستگي شود ولي براي اغلب افراد، زيبايي حاصل از كاربرد آن بيشتر ارزش دارد.
- روكش(Crown)
شما ممكن است براي پوشاندن يك دندان و بازگرداندن شكل و اندازه طبيعي آن، نيازمند روكش باشيد. يك روكش دندان، دندان شما را قويتر ساخته و ظاهر آن را بهبود مي بخشد. وقتي ميزان كافي از نسج دندان براي نگهداري يك پركردگي وسيع باقي نمانده باشد، روكش مي تواندآن دندان را پوشانده و ساپورت كند.
روكش ها ممكن است براي اتصال يك بريج، محافظت از يك دندان ضعيف و يا ترميم دنداني كه قبلاً شكسته است، بكار روند. روكش درمان خوبي براي دندانهاي بدرنگ و يا بدشكل است. همچنين براي پوشاندن يك ايمپلنت دنداني نيز استفاده مي شود.
اگر دندانپزشك شما روكش شدن دندان را توصيه مي كند، احتمالاً به يكي از دلايل فوق مي باشدتا به شما كمك كند دندانهايي سالم و لبخندي زيبا داشته باشيد.
- بريج (Bridge)
اگر شما يك يا چند دندان را از دست بدهيد، دچار مشكل در جويدن و صحبت كردن مي شويد.دراين صورت بريج يكي از درمان هايي است كه با جايگزيني دندانهاي از دست رفته به حفظ شكل صورت و كاهش مشكلات جويدن كمك مي كند. بريج ثابت، دندانهاي از دست رفته را كه بين دندانهاي ديگر هستند، جايگزين مي سازد و نماي زيبايي دارد.
اين نوع ترميم ممكن است از طلا، آلياژها، پرسلن(چيني) يا تركيبي از اين مواد باشد و به منظور ساپورت، به دندانهاي مجاور كه به آنها دندانهاي پايه اطلاق مي شود، باند شده يا به روكش روي آنها متصل مي شود. برخلاف بريجهاي متحرك كه ميتوانيدآنها را بيرون آورده وتميز نمائيد، يك بريج ثابت فقط توسط دندانپزشك مي تواند برداشته شود. يك بريج ايمپلنت، دندانهاي مصنوعي را مستقيماً به استخوان فك يا زير لثه، بسته به نوع بريجي كه دندانپزشك تجويز كند، متصل مي نمايد. بنابراين بسيار مهم است كه دندانهاي باقيمانده خود را تميز و سالم نگهداريد.

راديولوژي فك و دهان وصورت - تخصصي از دندانپزشكي است كه با تهيه و تفسير تصاوير واطلاعات بااستفاده ازاشعه هاي تابان به تشخيص و كنترل بيماريها و ناهنجاريهاي فك و دهان و صورت مي پردازد.
اشعه X
- مزاياي يك معاينه راديوگرافيك دندانپزشكي (با اشعه X) چيست؟
بسياري از بيماريهاي دندانها و بافتهاي احاطه كننده آنها هنگام معاينه معمول دندانپزشكي ديده نمي شوند. از جمله مواردي كه يك معاينه راديوگرافيك آنها را آشكار مي كند عبارتند از: نواحي كوچك پوسيدگي بين دندانها، عفونت استخوان آبسه يا كيست، آبنورماليتي هاي تكاملي، بعضي انواع تومورها. كشف و درمان زود هنگام مشكلات دنداني از هدر رفتن پول و زمان جلوگيري كرده و باعث ممانعت از بروز ناراحتي هاي غير ضروري مي گردد. معاينه راديوگرافيك، مشكلاتي از ساختار دهان را كه در طي معاينه معمولي ديده نمي شود، آشكار مي سازد. اگر شما تومور پنهاني داشته باشيد، راديوگرافي ها ممكن است به شما كمك كند كه زودتر آن را كشف و درمان كنيد.
- ميزان اشعهX در راديوگرافي دندانپزشكي
ما هرروز از طرق مختلف در معرض تشعشع اشعه X مي باشيم مثل لايه خارجي جو، مواد معدني خاك، وسايل موجود در خانه(مثل مانيتور كامپيوتر و صفحات تلويزيوني)

منبع ميزان اشعه تخميني (MSV)
راديوگرافي دندانپزشكي بايت وينگ(4 فيلم) 0.038 سري كامل دهان(حدود 19 فيلم) 0.150
راديوگرافي پزشكي سري دستگاه گوارش تحتاني 4.060 سري دستگاه گوارش فوقاني 2.440
ميزان متوسط تشعشع از لايه خارجي فضا در سال (Outer Space) 0.510
MSV ميلي سيورت واحد اندازه گيري است كه به ما اجازه مي دهد ميزان تشعشع اشعه X منابع مختلف را كه كل بدن را متأثر مي سازند(مثل تشعشع طبيعي زمينه) يا آنهايي كه فقط بخشي از بدن را تحت تأثير قرار مي دهند(مثل راديوگرافي ها) مقايسه نمائيم. - نحوة عمل اشعه X
وقتي اشعه X در يك معاينه دندانپزشكي از دهان شما مي گذرد، قبل از رسيدن به فيلم، بخش عمده اي از آن توسط قسمتهاي متراكم تر (مثل دندانها و استخوان) و مقدار كمتري توسط بافتهاي نرم ( مثل گونه ها و لثه ها) جذب مي شود. حاصل اين كار، ايجاد تصويري روي راديوگراف است. دندانها روشن تر بنظر مي رسند. زيرا اشعه x كمتري از دندان عبور كرده و به فيلم مي رسد. حفرات پوسيدگي و نواحي بيماري لثه تيره تر مي باشند، زيرا اشعه ايكس بيشتري نفوذ كرده است. تفسير اين گرافي ها به دندانپزشك اجازه مي دهد تا با اطمينان و صحت كامل مشكلات پنهان را كشف كند.
- فواصل زماني در راديوگرافي
دفعات و فواصل زماني تهيه راديوگرافي در هر بيمار، بستگي به نيازهاي شخصي وي دارد. از آنجائيكه وضعيت هر بيماري متفاوت از ديگري است. برنامه معاينات راديوگرافيك بايد براي هر بيمار بطور جداگانه طرح ريزي شود. دندانپزشك، تاريخچه شما را مرور مي كند. دهان شما را معاينه مي كند و سپس تصميم مي گيرد كه آيا شما به راديوگرافي احتياج داريد يا نه، و اگر احتياج داريد چه نوعي براي شما مناسب است؟ اگر شما يك بيمار جديد باشيد، دندانپزشك ممكن است راديوگرافيهايي توصيه كند تا وضعيت كنوني پنهان دهان شما را مشخص كند و بتواند تغييرات آتي را آناليز نمايد. برنامه راديوگرافي هاي لازم در مراجعات پيگيري بر حسب سن شما، احتمال بروز بيماري و علائم و نشانه هاي آن متفاوت است. ممكن است فيلمهاي جديد لازم باشد تا پوسيدگيهاي جديد كشف شود يا وضعيت بيماري لثه مشخص شود يا وضعيت رشد و تكامل ارزيابي گردد. كودكان ممكن است راديوگرافيهاي بيشتري نسبت به بزركسالان احتياج داشته باشند. اين امر بدين دليل است كه دندانها و فك آنها در حال تكامل است و دندانهايشان بيشتر از بزرگسالان در معرض پوسيدگي است.

مواد مورد استفاده در روكش و بريج
پرسلن (سراميك/چيني)
اين ماده بصورت اينله، انله، روكش و ونيرهاي زيبايي استفاده مي شود. ونير پوسته بسيار نازكي از پرسلن است كه ميتواند جايگزين ميناي دندان شود و يا بخشي از آن را مي پوشاند. ترميم هاي پرسلن بطور خاصي مورد قبول و پسند عامه مردم هستند، زيرا رنگ و شفافيت آنها مشابه ميناي دندان طبيعي است. اين نوع ترميم حداقل دو جلسه و گاهي بيشتر وقت نياز دارد. ترميم با پرسلن تحت كشش يا فشار مستعد شكستن است. مقاومت آنها بستگي به ضخامت كافي پرسلن و قدرت باند آن با دندان زيرين دارد. آنها نسبت به سايش بسيار مقاومند، اما اگر سطح پرسلن خشن باشد، به سرعت سبب سايش دندانهاي مقابل مي شود.
پرسلن وفلز
نوع ديگري از ترميم غير مستقيم است كه بسيار قوي و با دوام بوده و در روكش يا بريج بكار مي رود. اين نوع ترميم قوي تر از پرسلن به تنهايي است. قسمت زيادي از دندان بايد تراش داده شود تا اين نوع ترميم روي آن تطابق يابد. گرچه بسيار مقاوم به سايش مي باشند، ترميم هاي پرسلن اگر سطح خشن داشته باشند، سبب سايش دندانهاي طبيعي مقابل مي گردند. ممكن است در ابتداي جايگذاري ترميم كمي حساسيت به سرما يا گرما وجود داشته باشد. اغلب بيماران مشكلي با اين نوع ترميم ندارند، گرچه تعداد كمي نسبت به بعضي انواع فلز استفاده شده در ترميم، حساسيت و آلرژي نشان داده اند.
آلياژ طلا
آلياژ طلا، حاوي طلا، مس و ساير فلزاتي است كه ترميمي قوي بصورت روكش يا بريج را بدست مي دهد. آنها معمولاً براي اينله، انله، روكش و بريجهاي ثابت استفاده مي شوند. بسيار مقاوم به خوردگي و تيرگي رنگ هستند. مقاومت بالايي به شكستن و سائيدگي دارند و اين امر موجب مي گردد كه دندانپزشك، حداقل ميزان ساختمان دندان را حين تراش بردارد. آلياژهاي طلا مشكلي براي دندانهاي مقابل ايجاد نكرده و بخوبي توسط بيماران تحمل مي شوند. گرچه رنگ فلزي آنها شبيه نماي دندان طبيعي نيست.
آلياژ فلزي
آلياژ هاي فلزي غير قيمتي به رنگ نقره هستند و در روكش، بريج ثابت و دنچر پارسيل استفاده مي شوند. آنها نسبت به خوردگي و تيرگي رنگ بسيار مقاومند و مقاومت بالايي به شكستگي و سايش دارند. رنگ فلزي آنها نماي دندان طبيعي را ندارد. بعضي بيماران ممكن است نسبت به فلزات، واكنش آلرژيك نشان دهند و در صورت كاربرد آنها ممكن است ابتدائاً حساسيت به سرما و گرما وجود داشته باشد.

- ايمپلنت
هيچ چيز جانشين دندانهاي سالم نمي شود. ولي وقتي شما دنداني را به دليل بيماري يا حادثه از دست داده ايد، بهتر است بدانيد كه راهي براي بازگرداندن لبخند زيباي شما وجود دارد.يك ايمپلنت دنداني ظاهرواحساسي شبيه دندان از دست رفته تان به شما مي دهد. دندانپزشك يك پايه يا فريم فلزي را زير لثه شماقرار مي دهد كه درست شبيه ريشه يك دندان به استخوان فك متصل مي شود. سپس دندانپزشك يك دندان جايگزين را روي ايمپلنت قرار مي دهد به نحوي كه شبيه وضعيت دندان اصلي خود شما به نظر آيد. اغلب بيماران معتقدند، ايمپلنت مطمئن و با ثبات است و آن را جايگزين خوبي براي دندان از دست رفته شان مي دانند. ايمپلنت ها مي توانند جايگزين يك يا چند دندان از دست رفته شوند.

لازم به ذكر است كه ايمپلنت نياز به جراحي دارد، بنابراين بيماران بايد از نظر كلي در سلامت بسر برند، لثه هاي سالم داشته و استخوان كافي جهت ساپورت ايمپلنت داشته باشند. در ضمن بايد مقيد به رعايت دقيق بهداشت دهان و ملاقاتهاي مرتب با دندانپزشك باشند.

مراحل جايگزيني ايمپلنت
ابتدا جراحي جهت قرار دادن پايه ايمپلنت انجام مي شود. جراحي تا چندين ساعت ممكن است طول بكشد و سپس حداكثر 6 ماه وقت لازم است تا استخوان حول اين پايه رشد كرده و آن را محكم در برگيرد. بعضي ايمپلنت ها نياز به يك جراحي ثانويه دارند تا يك رابط(Post)، پايه را به دندان جايگزين متصل كند. در ساير انواع ايمپلنت ها، پايه و رابط بهم متصل هستند و همزمان قرار داده مي شوند.
پس ازچندين هفته كه لثه ها بهبود يافتند، مرحله بعد شروع مي شود. دندانهاي مصنوعي ساخته شده و به قسمت رابط پايه متصل مي شوند. چون چندين بارامتحان دندانهاي مصنوعي جهت تنظيم دقيق وضعيت آنها لازم است،اين مرحله ممكن است يك يا دو ماه بطول بيانجامد.

جراحي ايمپلنت ممكن است در مطب دندانپزشك (تحت بي حسي موضعي) و يا بيمارستان (تحت بيهوشي عمومي)انجام شود. داروهاي ضد درد معمول و گاهي آنتي بيوتيك تجويز مي شود. دندانپزشك دستورات لازم جهت نحوه رعايت بهداشت دهان و نوع رژيم غذايي را به شما خواهد داد.
روكش كردن دندان در چه مواردي تجويز مي گردد؟
1 - دندانهايي كه داراي پركردگيهاي وسيع بوده، قادر به تحمل فشارهاي جويدن نبوده و بسيار شكننده مي باشند، پس ناچاراً بايد روكش شوند.
2 - دندانهايي كه تاج آنها شكسته ويا مقدار نسج باقيمانده دندان گير كافي براي پركردگي نداشته باشد.
3 - دندانهاي معالجه عصب شده؛ دنداني كه به معالجه عصب نياز پيدا مي كند معمولاً داراي پوسيدگي وسيع و پيشرفته اي بوده و ابتدا به ساكن مقدار زيادي از نسج سالم مينا و عاج را از دست داده است، ثانياً دندانپزشك براي دسترسي به عصب داخل ريشه ناچاراً مقداري از نسج سالم دندان را بر مي دارد، ثالثاً دندان تغذيه داخلي خود را از دست داده و قدري خشك مي گردد. رابعاً، دندان ممكن است بر اثر خونريزي داخلي و يا بيماري پالپ(عصب و بافت داخل دندان)تغيير رنگ داده باشد.
4 - زيبايي: دندانهاي تيره، بد رنگ، بد تشكيل شده و با شكل هاي غير طبيعي نيز نياز به ترميم توسط روكش دارند.
5 - تركهاي دنداني
6 - بازسازي سطوح جونده

بريج در چه مواردي توصيه مي گردد؟
اگر دندان يا دندان هايي از دست بروند و دندانهاي كناري قادر به تحمل فشار باشند , بريج توصيه مي شود. براي روكش هاي فلزي ميزان تراش كمتر بوده و براي روكش هاي چيني با اسكلت فلزي مقدار تراش بيشتر بوده و براي روكش هاي تمام چيني اندكي بيشتر است. ضمناً سطح جونده در صورتي كه قرار باشد با چيني پوشانده شود نياز به تراش بيشتري دارد. مقداري از فضاي حاصل از تراش دندان صرف اسكلت فلزي و مقداري صرف پوشاندن سياهي رنگ فلز توسط مواد اوپك و بقيه آن صرف اضافه نمودن چيني مخصوص عاج و ميناي دندان مي گردد.

آيا دنداني كه تاج آن كاملاً از بين رفته باشد امكان ترميم آن ميسر است؟
بله، در اين موارد دندانپزشك از داخل ريشه دندان (بعدازمعالجه عصب) قالب گيري بعمل آورده و وسيله اي را كه پُست ناميده مي شود، مي سازد. پست بعداً به داخل ريشه دندان چسب خورده و قسمتي از آن به عنوان تاج بيرون مي ماند كه بر روي آن روكش دندان سوار مي گردد.
چرا دندانهاي خلفي از دست رفته بايد جايگزين شوند؟
بد نيست كه بدانيد محل قرار گرفتن دندانها را فشارهاي وارده از طرف لب، زبان و گونه تعيين مي كنند. به عبارت ديگر دندانها در محلي قرار گرفته اند كه برآيند نيروهاي وارده به آنها صفر است. از نظر سطوح قدامي - خلفي و جونده نيز وجود دندانهاي ديگر دندان را محدود مي سازد.
يك دندان تا هنگامي به رويش و حركت فعال خود ادامه مي دهد تا به دندان مقابل برسد. ضمناً دندانهاي خلفي تر تمايل به حركت به سمت جلو دارند.

حال تجسم كنيد كه اگر يك دندان مثلاً اولين آسياي بزرگ فك پايين از دست برود چه اتفاقاتي ممكن است بيفتد؟
سعدي مي فرمايد: «.... چو عضوي به درد آورد روزگار دگرعضوها را نماندقرار» با از دست رفتن اين دندان، مقداري از فضاي حاصل از كشيده شدن آن با حركت دندانهاي مجاور(نه بطور كامل)اشغال مي گردد. نتيجتاً فاصله اي بين دندانهاي مجاور با دندان كناري شان ايجاد مي گردد كه علاوه بر گير غذايي و احتمال بروز پوسيدگي، باعث آزردگي و بيماري لثه نيز مي شود. ضمناً حركت دندانهاي مجاور بصورت كامل و بدنه اي نبوده و با خم شدن و انحراف محوري آنها همراه است. ماحصل اين خم شدن و ضرر حاصله، ايجاد بيماري لثه با بوجود آمدن پاكت لثه اي (عميق شدن شيار لثه اي) در ناحيه زير خم شدگي است. ديگر اينكه در صورت خم شدن، موقع جويدن غذا، نيرو در امتداد محور طولي دندان به آن وارد نشده و نيروي وارده مخرب خواهد شد. با كشيدن يك دندان تغييرات احتمالي فقط منحصر به فك مربوطه نبوده و نظم و آرايش دندانهاي فك مقابل را نيز برهم مي زند. همانطوري كه گفته شد دندانها تا هنگامي به رويش خود ادامه مي دهند تا به دندان مقابل برسند. نتيجتاً دندان مقابل به سمت ناحيه كشيده شده شروع به رويش مي نمايد. اين رويش اضافي علاوه بر اينكه از نظر زيبايي ناخوشايند است به علت مزاحمتي كه در موقع حركات طرفي فك ايجاد مي كند، براي مفصل گيجگاهي فكي نيز مضر مي باشد. باز هم مسئله به اينجا ختم نمي شود. اگر شكل يك دندان را در نظر بگيريد از قطر آن به سمت نوك ريشه كاسته مي شود. بديهي است با رويش بيشتر يك دندان، قسمتي از آن كه مجاور دندانهاي كناري قرار مي گيرد اينك باريك تر بوده و ايجاد فضا و فاصله اي را مي نمايد كه محل گير غذايي بوده و عوارضي چون پوسيدگي و بيماري لثه را بدنبال دارد. بايد بدانيد كه با كشيدن دندان، استخوان نيز دستخوش تغييرات ميگردد. استخوان هر فك از دو قسمت ساختماني تشكيل شده است. يك قسمت آن استخوان اصلي بوده و بدنه اصلي فك مي باشد، قسمت ديگر آن لانه دنداني بوده و دندانها را در بر مي گيرد و وجود آن بسته به وجود دندانهاست. اگر دنداني از دست برود و جايگزين نگردد اين قسمت از استخوان تحليل رفته و اگر در آينده نيازي به استفاده از دندانهاي مصنوعي بصورت دست دندان باشد، به علت تحليل شديد استخوان گير آن كم شده، بيمار را اذيت نموده و يا غير قابل استفاده مي شود. در حالت طبيعي و سلامت، عمل جويدن غذا متناوباً با استفاده از دندانهاي هر دو طرف فك صورت مي گيرد. در صورت از دست دادن دندان يا دندانهايي در يك طرف دهان، يا بيمار از آن طرف فك كمتر استفاده نموده و يا اصلاً استفاده نمي كند. اگر از يك طرف فك استفاده نشود دندانها تميز نشده و جرم مي بندند و علاوه بر اينكه مستعد به پوسيدگي مي شوند ناراحتي لثه هم افزوده مي گردد؛ زيرا كه غذا خوردن در تميز شدن دندانها و حفظ سلامتي لثه مؤثر است. با عادت يك طرفه غذا خوردن تغييراتي بصورت سايش در سطح جونده طرف كارگرايجاد ميگردد كه در صورت شدت، ممكن است ايجاد ناقرينه گي در سطح جونده نموده و در شكل و قيافه شخص نيز تأثير بگذارد.

بريج - Bridge

اگر شما يك يا چند دندان را از دست بدهيد، دچار مشكل در جويدن و صحبت كردن مي شويد.دراين صورت بريج يكي از درمان هايي است كه با جايگزيني دندانهاي از دست رفته به حفظ شكل صورت و كاهش مشكلات جويدن كمك مي كند. بريج ثابت، دندانهاي از دست رفته را كه بين دندانهاي ديگر هستند، جايگزين مي سازد و نماي زيبايي دارد.
اين نوع ترميم ممكن است از طلا، آلياژها، پرسلن(چيني) يا تركيبي از اين مواد باشد و به منظور ساپورت، به دندانهاي مجاور كه به آنها دندانهاي پايه اطلاق مي شود، باند شده يا به روكش روي آنها متصل مي شود. برخلاف بريجهاي متحرك كه ميتوانيدآنها را بيرون آورده وتميز نمائيد، يك بريج ثابت فقط توسط دندانپزشك مي تواند برداشته شود. يك بريج ايمپلنت، دندانهاي مصنوعي را مستقيماً به استخوان فك يا زير لثه، بسته به نوع بريجي كه دندانپزشك تجويز كند، متصل مي نمايد. بنابراين بسيار مهم است كه دندانهاي باقيمانده خود را تميز و سالم نگهداريد.
مواد مورد استفاده در روكش و بريج
پرسلن (سراميك/چيني)
اين ماده بصورت اينله، انله، روكش و ونيرهاي زيبايي استفاده مي شود. ونير پوسته بسيار نازكي از پرسلن است كه ميتواند جايگزين ميناي دندان شود و يا بخشي از آن را مي پوشاند. ترميم هاي پرسلن بطور خاصي مورد قبول و پسند عامه مردم هستند، زيرا رنگ و شفافيت آنها مشابه ميناي دندان طبيعي است. اين نوع ترميم حداقل دو جلسه و گاهي بيشتر وقت نياز دارد. ترميم با پرسلن تحت كشش يا فشار مستعد شكستن است. مقاومت آنها بستگي به ضخامت كافي پرسلن و قدرت باند آن با دندان زيرين دارد. آنها نسبت به سايش بسيار مقاومند، اما اگر سطح پرسلن خشن باشد، به سرعت سبب سايش دندانهاي مقابل مي شود.
پرسلن وفلز
نوع ديگري از ترميم غير مستقيم است كه بسيار قوي و با دوام بوده و در روكش يا بريج بكار مي رود. اين نوع ترميم قوي تر از پرسلن به تنهايي است. قسمت زيادي از دندان بايد تراش داده شود تا اين نوع ترميم روي آن تطابق يابد. گرچه بسيار مقاوم به سايش مي باشند، ترميم هاي پرسلن اگر سطح خشن داشته باشند، سبب سايش دندانهاي طبيعي مقابل مي گردند. ممكن است در ابتداي جايگذاري ترميم كمي حساسيت به سرما يا گرما وجود داشته باشد. اغلب بيماران مشكلي با اين نوع ترميم ندارند، گرچه تعداد كمي نسبت به بعضي انواع فلز استفاده شده در ترميم، حساسيت و آلرژي نشان داده اند.
آلياژ طلا
آلياژ طلا، حاوي طلا، مس و ساير فلزاتي است كه ترميمي قوي بصورت روكش يا بريج را بدست مي دهد. آنها معمولاً براي اينله، انله، روكش و بريجهاي ثابت استفاده مي شوند. بسيار مقاوم به خوردگي و تيرگي رنگ هستند. مقاومت بالايي به شكستن و سائيدگي دارند و اين امر موجب مي گردد كه دندانپزشك، حداقل ميزان ساختمان دندان را حين تراش بردارد. آلياژهاي طلا مشكلي براي دندانهاي مقابل ايجاد نكرده و بخوبي توسط بيماران تحمل مي شوند. گرچه رنگ فلزي آنها شبيه نماي دندان طبيعي نيست.
آلياژ فلزي
آلياژ هاي فلزي غير قيمتي به رنگ نقره هستند و در روكش، بريج ثابت و دنچر پارسيل استفاده مي شوند. آنها نسبت به خوردگي و تيرگي رنگ بسيار مقاومند و مقاومت بالايي به شكستگي و سايش دارند. رنگ فلزي آنها نماي دندان طبيعي را ندارد. بعضي بيماران ممكن است نسبت به فلزات، واكنش آلرژيك نشان دهند و در صورت كاربرد آنها ممكن است ابتدائاً حساسيت به سرما و گرما وجود داشته باشد.

دندان از دست رفته را چگونه مي توان جايگزين كرد؟
روشهاي متعددي رايج مي باشند:
1 - ايمپلنت يا دندان كاشتني، كه تشكيل شده است از پايه اي كه عمدتاً از جنس فلز تيتانيوم بوده و توسط جراح در استخوان فك كار گذاشته شده و سپس بر روي آن دندان قرار مي گيرد.

2 - پروتز ثابت يا بريج، كه دندان جايگزين شونده به دندانهاي كناري با استفاده از تراش آنها چسبانده مي شود و غالباً از يك اسكلت فلزي روكش شده توسط چيني ساخته مي شود.

3 - پروتز متحرك، كه قابل گذاشته شدن و برداشته شدن است و از فلز كرم كبالت و يا آكريل (نوعي پلاستيك) ساخته مي شود.
دو مورد اول بعلت كارآيي بالا اهميت خاصي داشته و بيمار احساس مي كند كه دندان از دست رفته اش را بازيافته است ولي مورد سوم به علت گير غذايي، خطر بلعيده شدن و عوارض ديگر رضايت مند نبوده و فقط به عنوان موقتي توصيه مي گردد و مورد استفاده و تجويز اصلي آن جايگزين نمودن تعداد زيادي دندان و فقدان دندانهاي پايه مناسب براي پروتز ثابت مي باشد.

پروتز متحرك:
- پروتز پارسيل
- پروتز كامل
پروتز پارسيل:
اين پروتز شامل چندين دندان جايگزين متصل به يك پايه پلاستيك به رنگ لثه است كه توسط يك اسكلت فلزي بهم متصل شده اند. پروتز پارسيل با گيره هاي فلزي يا وسايلي كه به آنها اتصالات دقيق اطلاق مي شود به دندانهاي طبيعي شما متصل مي شود.اين اتصالات دقيق تقريباً ديده نمي شوند و معمولاً از گيره هاي فلزي زيباتر هستند. ممكن است براي تطابق بهتر يك پروتز پارسيل با دندانهاي طبيعي، لازم باشد كه آنها روكش شوند. بويژه وقتي از اتصالات دقيق استفاده مي شود.
چه مدت طول مي كشد تا به استفاده از پروتز پارسيل عادت كنيم؟
در چند هفته اول، پروتز پارسيل جديد شما ممكن است حجيم و ناراحت بنظر آيد، ولي دهان بالاخره عادت كرده و آن را قبول مي كند. قرار دادن و برداشتن پروتز مقداري تمرين مي خواهد. كليه دستورات دندانپزشكتان را رعايت كنيد. پروتز بايد به راحتي در جاي خود قرار گيرد. هرگز با گاز گرفتن پروتز آن را با فشار به سر جاي خود نرانيد. اين كار باعث خم شدن يا شكستن كلاسپها مي شود.
چه مدت بايد از پروتز استفاده كنيم؟
دندانپزشك دستورات لازم را دراين زمينه به شما خواهد داد. ابتدا ممكن است از شما خواسته شود كه تمام مدت از آن استفاده كنيد. گرچه اين امر ممكن است كمي ناراحت كننده باشد، ولي اين سريع ترين راه براي نشان داده شدن قسمتهايي از پروتز است كه ممكن است نياز به تنظيم داشته باشد. اگر پروتز فشار زيادي به يك ناحيه خاص وارد كند، آن نقطه زخم مي شود. دندانپزشك پروتز شما را تنظيم مي كند تا راحت تر تطابق يابد. بعد از انجام تنظيم هاي لازم، معمولاً دندانپزشك توصيه مي كندكه قبل از رفتن به رختخواب، آن را از دهان درآورده و صبح دوباره ازآن استفاده كنيد.
آيا غذا خوردن با پروتز پارسيل مشكل است؟
غذا خوردن را با غذاهاي نرم و بريدن آن به قطعات كوچك شروع كنيد. با هر دو طرف دهان بجويد تا فشار يكنواختي روي پروتز وارد شود.از مصرف غذاهاي چسبنده و سفت پرهيز كنيد.
آيا پروتز پارسيل نحوه صحبت كردن را تغيير مي دهد؟
اگر تلفظ بعضي كلمات با پروتز جديد براي شما مشكل است، با صداي بلند تمرين كنيد، كلماتي كه در تلفظ آنها مشكل داريد، تكرار كنيد. به مرور زمان، شما به صحبت كردن صحيح با پروتز خود عادت خواهيد كرد.
نحوه مراقبت از پروتز پارسيل چگونه است؟
بهتر است جلوي يك سينك پر از آب بايستيد تااگر بطور اتفاقي پروتز از دست شماافتاد، مشكلي پيش نيايد. براي حذف خرده هاي مواد غذايي و پلاك از سطح پروتز، هر روز آن را مسواك كنيد. اين كار مانع تغيير رنگ يافتن پروتز نيز مي شود. بهتر است از مسواكهاي مخصوص پروتز كه موهاي آن مناسب اين كار است،استفاده كنيد. البته يك مسواك با اندازه متوسط (regular) و موهاي نرم هم قابل قبول است. ساير شوينده هاي خانگي واغلب خمير دندانها سايندگي زياد داشته و نبايد براي تميز كردن پروتز بكار روند. كليه سطوح پروتز بايد كاملاً تميز شود و به آرامي مسواك زده شود تا صدمه اي به اتصالات پلاستيكي و يا خم شده وارد نشود.
اگر پروتز مرطوب نگهداشته نشود، شكل صحيح خود را از دست مي دهد. بنابراين شبها پروتز بايد درآب يا محلول مخصوص اين كار قرار داده شود.البته اتصالات فلزي در محلولهاي ويژه پروتز ممكن است دچار تيرگي شوند. دندانپزشك روش صحيح نگهداري از پروتز را به شما توصيه خواهد كرد.
آيا پروتز پارسيل نياز به تنظيم مجدد دارد؟
با گذشت زمان و افزايش سن، دهان بطور طبيعي تغيير مي كند و ممكن است نياز به تنظيم مجدد پروتز باشد. استخوان و لثه ها تحليل رفته و پروتز لق مي شود. پروتز لق مشكلات متعددي مثل زخم و عفونت را ايجاد مي كند. بنابراين اگر پروتز شما لق شده است، فوراً به دندانپزشك خود مراجعه كنيد تا مجدداً تنظيم شود.
آيا من خود مي توانم تنظيم هاي جزيي يا ترميم پروتز پارسيل را انجام دهم؟
با اين كار شما ضرر جدي به پروتز و سلامتي خود وارد مي سازيد. اين كار به پروتز صدمه وارد كرده و باعث عدم تطابق صحيح آن در دهان و بروزالتهاب و زخم مي شود. چسب هايي كه در بازار فروخته مي شوند، اغلب مواد شيميايي مضري دارند كه نبايد روي پروتز استفاده شوند. اگر پروتز شما تطابق خوبي نداشت، دچار شكستگي يا ترك خوردگي شد يا يكي از دندانها لق شد، بلافاصله به ملاقات دندانپزشك برويد. اغلب در همان روز، دندانپزشك مي تواند تغييرات و تعميرات لازم را انجام دهد. در موارد پيچيده تر ممكن است لازم باشد، پروتز به لابراتوار فرستاده شده و ترميم گردد.
آيا كار خاصي براي مراقبت از دهان بايد انجام شود؟
دوبار مسواك زدن و تميز كردن بين دندانها بطور روزانه، مانع بسياري پوسيدگيها و بيماريهاي لثه مي گردد كه منجر به از دست رفتن دندانها مي گردند. توجه خاص به تميز كردن دندانهايي كه زير گيره هاي فلزي پروتز قرار مي گيرند، معطوف داريد. پلاك دنداني كه زير اين گيره ها جمع مي شود،احتمال بروز پوسيدگي را در اين دندانها افزايش مي دهد. دندانپزشك روش صحيح مسواك زدن و تميزكردن بين دندانها را به شما نشان خواهد داد. انتخاب يك رژيم غذايي صحيح و متعادل نيز اهميت دارد. ملاقات دندانپزشك در فواصل مشخص وبطور مرتب جهت چك آپ وضعيت دهان و دندانها امري حياتي است.

پروتز كامل(دست دندان)
- تفاوت پروتز كامل معمولي و فوري
پروتزهاي كامل بر اساس زمان گذاشتن آنها در دهان به دو نوع معمولي وفوري تقسيم مي شوند. پروتزهاي فوري بلافاصله بعد از كشيدن دندانهاي باقيمانده در دهان گذاشته مي شوند. بدين منظور، قبلاً دندانپزشك قالب فكين بيمار را تهيه كرده و اندازه گيريهاي لازم را انجام داده است. مزيت اين نوع پروتز اين است كه بيمار در طي دوره بهبودي، بي دنداني كامل را تجربه نمي كند.از آنجا كه استخوانها و لثه ها ممكن است در طي دوره بهبودي بويژه شش ماه اول بعد از كشيدن دندانها تحليل يافته و جمع شوند، پروتز فوري ممكن است به منظور تطابق صحيح، نياز به ترميم(reline/rebase) داشته باشد. پروتز كامل معمولي، معمولاً پس از بهبودي بافتها كه حداقل 8-6 هفته بطول مي انجامد، ساخته مي شود.
- اوردنچر
يك پروتز متحرك است كه روي تعداد كمي دندان طبيعي باقيمانده تطابق مي يابد. دندانهاي باقيمانده براي تأمين ثبات پروتز بايد آماده شده و تراش داده شوند. دندانپزشك تشخيص مي دهد كه آيا اوردنچر مناسب شما مي باشد يا خير.
استفاده از پروتز كامل چگونه است؟
پروتز جديد براي چند هفته ممكن است ناراحت بنظر آيد تا اينكه به آن عادت كنيد. حتي قبل از اينكه عضلات گونه و زبان ياد بگيرند تا آن را در جاي خود نگهدارند. ممكن است احساس كنيد پروتز لق مي باشد. ممكن است دهان كمي دچار التهاب يا زخم شود و يا بطور موقت كمي افزايش جريان بزاق را حس كنيد. بتدريج كه دهان به پروتز عادت مي كند، اين مشكلات كاهش مي يابد.معمولاً بعداز تحويل پروتز يك يا چند جلسه پيگيري لازم است اگر مشكلي بويژه التهاب و زخم ادامه يافت، حتماً با دندانپزشك خود مشورت نمائيد.
آيا قادر به جويدن با پروتز كامل خواهم بود؟
جويدن با پروتز نياز به كمي تمرين دارد. با غذاهاي نرم و يا ترد و شكننده و بريدن آن به تكه هاي كوچك شروع كنيد. همزمان با هر دو سمت دهان و به آرامي بجويد تا مانع كج شدن پروتز شويد. به مرور به پروتز خودعادت خواهيد كردو به رژيم غذايي نرمال خود برمي گرديد.(تقريباً دو تا دو و نيم ماه بعد) در مورد غذاهاي سفت و داغ و يا استخوانهاي لبه تيز محتاط باشيد.
آيا قادر به صحبت كردن با پروتز كامل خواهم بود؟
تلفظ بعضي لغات نياز به تمرين دارد. كلماتي كه با آنها مشكل داريد، بلند بلند تكرار كنيد.اگر هنگام صحبت كردن، پروتز صدا مي دهد، آهسته تر صحبت كنيد. گاهي هنگام سرفه، خنده يا حتي لبخند زدن، پروتز از جاي خود حركت مي كند. آن را با جويدن آرام و قورت دادن آب دهان به سر جاي خود برگردانيد. اگر مشكل صحبت كردن شما ادامه يافت، با دندانپزشك خود آن را در ميان بگذاريد.
چه مدت بايد از پروتز كامل استفاده كنم؟
دندانپزشك راهنمائيهاي لازم را در اين زمينه خواهد نمود. در طي چند روز اول، ممكن است به شما بگويد كه اغلب اوقات حتي هنگام خواب از آن استفاده كنيد. پس از دوره تنظيم اوليه، پروتزها را قبل از خوابيدن خارج سازيد. اين كار به لثه ها اجازه مي دهد كه استراحت كنند و به نفع سلامت دهان است. معمولاً پوشش مداوم بافت با مواد دندانپزشكي مطلوب نيست. تحت فشار قرار گرفتن 24 ساعته مخاط، باعث تورم آن شده و منجر به تحليل استخوان فك مي گردد. در ضمن ميكروارگانيسمهاي حفره دهان در هنگام خواب فعاليت بيشتري داشته و منجر به التهاب بافتهاي دهان و گاهي ضايعات قارچي مي گردد. اگر افرادي اصرار به استفاده از پروتز هنگام شب را دارند، بايد در موقعي ديگر 8-6 ساعت در 24 ساعت پروتز را از دهان خارج سازند.
نحوه مراقبت از پروتز كامل چگونه است؟
پروتزها معمولاً بسيار ظريف هستند و اگر حتي از چند سانتيمتري بيفتند، ممكن است بشكند. بنابراين هنگام تميز كردن آنها روبروي يك سينك پراز آب بايستيد. وقتي از آن استفاده نمي كنيد، پروتزها را دور از ديد و دسترس كودكان نگهداري نمائيد.
مثل دندانهاي طبيعي، پروتزها هم بايد روزانه مسواك زده شوند تا پروتز تميز و عاري از مواد غذايي و پلاك و رنگدانه ها باقي بماند و دهان نيز سلامت باشد. بهتر است از مسواكهاي مخصوص پروتز و يا يك مسواك با موهاي نرم استفاده شود. مسواكهاي با موهاي سخت به پروتز آسيب مي رساند.
بعضي افراد از صابون دستشويي يا مايع ظرفشويي ملايم براي تميز كردن پروتزها استفاده مي كنند كه هر دو مطلوب است ولي از كاربرد ساير پودرهاي شوينده با قدرت سايندگي بالا خودداري كنيد. از كاربرد مواد سفيدكننده قوي هم پرهيز كنيد، زيرا ممكن است نواحي صورتي رنگ پروتز را سفيد نمايد. ممكن است دندانپزشك شما يك تميز كننده پروتز را به شما توصيه نمايد.هفته اي يكبار پروتزها را در محلول يك قاشق چايخوري ماده تميز كننده مثل وايتكس در يك ليوان آب، 8-6 ساعت قرار داده و سپس با آب سرد بشوئيد. وقتي از پروتزها استفاده نمي شود بايد در آب يا محلول نگهداري ويژه پروتز در يك ظرف دربسته قرار داده شوند، زيرا خشك شدن به شكل آنها آسيب مي رساند. هرگز پروتزها را در آب داغ قرار ندهيد، زيرا باعث تاب برداشتن پروتز مي شود. تميز كننده هاي اولتراسونيك نيز براي مراقبت از پروتز بكارمي روند، گرچه استفاده از آن، جايگزين مسواك زدن روزانه نمي شود، هر روز صبح قبل از قراردادن پروتز، لثه ها، زبان و كام را با يك مسواك نرم مسواك بزنيد، تا هم تميز شوندو هم جريان خون در دهان تحريك شود. استفاده از دهانشويه آب و نمك ولرم(يك قاشق چايخوري نمك در يك ليوان آب ولرم) هم بسيار كمك كننده است. استفاده از يك رژيم غذايي معتدل و صحيح براي تأمين سلامتي مهم است.
آيا من مي توانم تعميرات جزئي پروتزم را انجام دهم؟
شما با سعي در تطابق و يا تعمير پروتز جداً به پروتز وسلامت خودتان آسيب مي رسانيد. پروتزي كه به درستي تطابق نيافته باشد، باعث التهاب و زخم مي شود. اگر پروتز شكست يا ترك خورد يا يكي از دندانها لق شد، به دندانپزشك خود مراجعه كنيد. او اغلب در همان جلسه، تنظيم لازم را انجام خواهد داد. فردي كه به درستي آموزش نديده است، قادر به بازسازي پروتز نيست، آسيب بيشتري به پروتز رسانده و باعث بروزمشكلاتي در دهان مي شود. چسب هايي كه در بازار فروخته مي شوند، مواد شيميايي مضري دارند كه نبايستي روي پروتز مصرف شوند.
آيا پروتز نياز به جايگزين شدن خواهد داشت؟
در طول زمان با توجه به سايش طبيعي، پروتز نياز به ترميم يا تعويض خواهد داشت كه براي اين كار دندانپزشك از همين پروتز فعلي استفاده خواهد كرد. وضعيت دهان نيز با افزايش سن بطور طبيعي تغيير مي كند و باعث لقي پروتز خواهد شد.استخوان و لثه ها تحليل رفته و روابط فكي تغيير خواهد كرد. پروتز لق سبب بروز زخم و عفونت شده، جويدن با آن مشكل است و نماي صورت را تغيير خواهد داد. پس مهم است كه به موقع نسبت به تعويض پروتز اقدام شود. ملاقاتهاي مرتب با دندانپزشك براي تأمين سلامت دهان و كنترل وضعيت پروتز ضروري است.

ساختمان دندان
هر دندان از دو قسمت تشكيل شده است : تاج و ريشه
تاج قسمتي از دندان است كه در دهان ديده مي شود و ريشه قسمتي از دندان است كه در داخل استخوان فك قرار دارد.

ساختمان تاج
در تاج هر دندان از خارج به داخل سه لايه وجود دارد. مينا. عاج و مغز دندان

ميناي دندان
قسمتي از تاج دندان كه در دهان قابل شاهده و لمس است. مينا ناميده مي شود ساير قسمت هاي تاج در زير مينا قرار دارند.

عاج دندان
عاج قسمتي است كه در زير مينا قرار گرفته و استحكام آن از مينا كمتر است. همچنين بر خلاف مينا بافتي زنده بوده و در مقابل تحريكات حساسيت نشان مي دهد. رنگ عاج زرد روشن است.

مغز دندان
در وسط هر دندان حفره اي وجود دارد كه حاوي اعصاب و رگهاي خوني است و به آن مغز دندان مي گويند. يك دندان تا هنگامي زنده است كه مغز آن سالم باشد. هرگاه در اثر پوسيدگي . ضربه يا عامل ديگري به مغز دندان آسيب برسد. معمولا دچار دندان درد مي شويم . گاهي آسيب وارده باعث مرگ مغز دندان مي شود. در چنين مواردي براي جلوگيري از عوارض بعدي بايد به دندانپزشك مراجعه نمود.

ساختمان ريشه دندان
ريشه دندان نيز از سه لايه تشكليل مي شود كه بترتيب از خارج به داخل عبارتست از : سمان. عاج و مغز دندان .

سمان چيست؟
سمان لايه نازكي است كه در سطح خارجي ريشه دندان قرار دارد. در زير سمان عاج وجود دارد كه ادامه همان عاج است كه در قسمت تاج دندان مي باشد. مغز دندان موجود در ريشه هم در ادامه مغز دندان است كه روي آن را عاج پوشانده است. روي عاج در قسمت تاج دندان مينا و در ريشه سمان قرار دارد.

سطوح دندان
تاج دندان داراي چند سطح است:
سطح خارجي يا لبي . كه به طرف لبه ها قرار دارد.
سطح داخلي يا سطح زباني . كه در دندانهاي پائين به سمت زبان و در دندانهاي بالا به سمت سقف دهان است.
سطح بين دندان . سطح بين دنداني . سطح بين دو دندان مجاور را مي گويند.
سطح جونده كه در دندانهاي جلو باريك و تيز و در دندانهاي عقب پهن و ناهموار است.

پوسيدگي دندان بيماري عفوني قابل انتقالي است كه با فعاليت ميكروب ها در سطح دندان آغاز مي شود و در ساختمان آن پيشرفت مي كند. براي ايجاد پوسيدگي، مواد قندي هم بايد در دسترس ميكروب ها باشند تا عامل خراب كننده ساختمان معدني، يعني اسيد توليد گردد. در واقع پوسيدگي دندان تخريب بافت هاي سخت دندان است. وقتي يك بيماري در اثر فعاليت ميكروب ها ايجاد شود آن را بيماري عفوني مي نامند. و اگر بيماري بتواند از محلي به محل ديگر منتقل شود آنرا بيماري قابل انتقال مي گويند.
با تعريفي كه از پوسيدگي دندان شد، مي فهميم كه پوسيدگي مي تواند از يك دندان يه ساير دندانها سرايت كند.

پوسيدگي تمام سطوح دندان را يكسان مبتلا نمي كند. بلكه بعضي از سطوح دندانها به علت وضعيت خاصي كه دارند بيشتر دچار پوسيدگي مي شوند.
اين سطوح عبارتند از :

1_ شيارهاي سطح جونده : سطح جونده دندانهاي آسيا شيارهاي باريك و عميقي دارد كه محيط مناسبي براي زندگي و رشد ميكروب ها فراهم نموده و دندان از اين محل دچار پوسيدگي مي گردد. اين امر بخصوص در مورد دندانهاي آسيا بيشتر رخ مي دهد و باعث پوسيدگي زودرس آنها مي شود.

2_ سطوح بين دنداني : اين ناحيه نيز به دليل عدم نفوذ موهاي مسواك قابل تميز كردن نيست بنابراين از نواحي مستعد پوسيدگي و بيماري لثه بشمار مي آيد.

3_ طوق دندان يا ناحيه اتصال لثه با دندان:‌ تجمع ميكروبها معمولاً در اين ناحيه باعث بيماري لثه نيز مي شود.

وقتي دنداني دچار پوسيدگي مي شود، ممكن است يك يا چند مورد از علامتهاي زير را داشته باشد : تغيير رنگ ميناي دندان، در محل پوسيدگي مينا قهوه اي يا سياه رنگ مي شود.
سوراخ شدن دندان در محل پوسيدگي، گاهي ميزان اين تخريب كم است و فقط با معاينه دقيق مشخص مي شود و گاهي مقدار زيادي از دندان از بين مي رود ، به طوري كه شخص فكر مي كند دندان او شكسته است.

حساس يودن يا درد گرفتن دندان در موقع خورد غذاهاي سرد، گرم، ترش و شيرين .
حساس يودن يا درد گرفتن دندان وقتي كه دندانها را روي هم فشار مي دهيم.
بوي بد دهان مي تواند به علل مختلف ايجاد شود كه يكي از علت هاي آن پوسيدگي دندانها است.
پوسيدگي بين دنداني مي تواند باعث گير كردن مواد غذايي بين دندانها و پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده بشود.

وقتي دنداني دچار پوسيدگي مي شود، ممكن است يك يا چند مورد از علامتهاي زير را داشته باشد : تغيير رنگ ميناي دندان، در محل پوسيدگي مينا قهوه اي يا سياه رنگ مي شود.
سوراخ شدن دندان در محل پوسيدگي، گاهي ميزان اين تخريب كم است و فقط با معاينه دقيق مشخص مي شود و گاهي مقدار زيادي از دندان از بين مي رود ، به طوري كه شخص فكر مي كند دندان او شكسته است.

حساس يودن يا درد گرفتن دندان در موقع خورد غذاهاي سرد، گرم، ترش و شيرين .
حساس يودن يا درد گرفتن دندان وقتي كه دندانها را روي هم فشار مي دهيم.
بوي بد دهان مي تواند به علل مختلف ايجاد شود كه يكي از علت هاي آن پوسيدگي دندانها است.
پوسيدگي بين دنداني مي تواند باعث گير كردن مواد غذايي بين دندانها و پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده بشود.

در دهان هر فرد بطور طبيعي انواع و اقسام ميكروب ها وجود دارد ولي همه ميكروب هاي موجود در دهان پوسيدگي را به وجود نمي آورند. وقتي مدتي دندان تميز نشود. ميكروب ها در روي دندان لايه اي را تشكيل مي دهند كه پلاك ميكروبي نام دارد پلاك ميكروبي لايه نرم و غليظي است كه از مقدار زيادي باكتريهاي مختلف و سلولهاي موجود در در دهان تشكيل مي شود و چنان بر سطح دندان مي چسبد كه به آساني با آب شسته نمي شود. هر چه زمان بيشتر مي گذرد، انواع مختلفي از ميكروب ها وارد پلاك ميكروبي مي شوند و بيماري زايي آن را بيشتر مي كنند.

ذكر اين نكته لازم است كه پلاك ميكروبي با رسوب نرم سفيدي كه روي دندان مي نشيند و قابل ديدن مي باشد، متفاوت است . اين رسوبات سفيد رنگ به آساني با آب شسته مي شود. ولي پلاك ميكروبي قابل ديدن نيست و بي رنگ است .

پلاك ميكروبي در صورتي قابل مشاهده است كه آن را با مواد رنگي مخصوصي رنگ كنيم. براي نشان دادن پلاك ميكروبي از قرص هاي رنگي كه قرص آشكار كننده پلاك ميكروبي نام دارد استفاده مي شود. براي از بين بردن پلاك ميكروبي بايد با دقت و حوصله دندان را مسواك كرد.

پلاك ميكروبي چندين كار در دهان انجام مي دهد:

1. وقتي پلاك روي دندان تشكيل مي گردد، رنگ طبيعي و شفاف دندان عوض مي شود.
2. پلاك سبب پوسيدگي دندان مي شود.
3. پلاك باعث بيماري لثه و ساير بافت هاي نگهدارنده دندان مي شود.
4. پلاك تبديل به جرم سخت اطراف دندان مي گردد