صبح از خواب بيدار مي شويد و سرحال آماده شروع يک روز خوب هستيد. کارهايتان را به سرعت انجام مي دهيد، ولي بعد از ظهر از رمق مي افتيد. چه چيز انرژي و چابکي شما را گرفته و باعث اين ناتواني غيرعادي مي شود؟ البته قبل از توضيح بايد مختصراً به عرض شما برسانيم که در اين موارد، 3 حالت وجود دارد که بايد به پزشک مراجعه کنيد:
1. ضعف بعد از ظهر به طور مرتب روي مي دهد، حتي اگر برنامه خواب منظمي داشته باشيد.
2. ضعف به مدت 2 هفته يا بيشتر در تمام بعد از ظهر و حتي شب روي مي دهد.
3. ضعف بعد از ظهر بر کار و سلامتتان تأثير گذاشته است (مثلاً اگر رانندگي مي کنيد يا کار سنگين انجام مي دهيد)
آيا موضوع جدّي است؟ اين ضعف ناگهاني يک رخداد طبيعي است و معمولاً نشانه سلامت و ضرباهنگ طبيعي روزمره زندگي ماست و ساعت بيولوژيک درون بدن عموماً مسئول تنظيم اين مکانيسم است.
صبح، ما به دنبال يک خواب شبانه سرحاليم و انرژي و آمادگي ما براي کار در بالاترين حد است. يک افت در بعد از ظهر روي مي دهد و خواب آلودگي ظهور مي کند، يعني ساعت طبيعي که افراد آماده براي يک چرت بعد از ظهر مي شوند. سپس در عصر توان فعاليت دوباره بالا مي رود.
اين ضعف در افراد مختلف شدت هاي متفاوتي دارد. به طور کلي، عمق اين افت انرژي بستگي به شدت خواب آلودگي و مقدار خواب شبانه فرد دارد. اگر خواب و استراحتتان کم است در ساعت چرت که معمولاً بين 1 تا 3 بعد از ظهر است، خواب آلودگي شروع مي شود. بسياري افراد اگر خواب شبانه کافي نيرو بخش داشته باشند اين خواب آلودگي در بعد از ظهر اتفاق نمي افتد.
اگر واقعاً دچار کمبود خواب باشيد، اين افت فيزيولوژيک بعـد از ظهـر تبـديل به يک خـواب آلـودگي اسـاسي مي شـود. بـراي بيشـتر ما، اين ضـعف بعد از ظهر چند خـميازه و کمي ناراحتي معمولي ايجاد مي کند. اما اگر پشت ميز کارتان از حال مي رويد، يا در حال رانندگي احساس خواب آلودگي مي کنيد، اين علامت اخطاري است که خواب شما به حد غيرمعمولي کم است.
اين ضعف شديد معمولاً به اين معني است که ديگر شب آنقدر دير و نامنظم نخوابيد. گاهي نيز اين ضعف به اين معني است که اختلال جدّي درخواب وجود دارد. علت اين امر شايد قطع موقت تنفس در شب (آپنه) به صورت مکرر است.
غذاي ظهر هم مي تواند باعث ضعف بعد از ظهر شود. ناهار پر از کربوهيدرات و کم پروتئين (مثل غذاي بعضي ادارات که برنج زياد و پروتئين کم دارد) مي تواند با بالا بردن سطح سروتونين مغز، که ماده اي خواب آور است، باعث کاهش انرژي و هشياري در بعد از ظهر شود.
* تمهيدات درماني
ضعف بعد از ظهر ممکن است مسأله مهمي نباشد، ولي نبايد ناديده گرفته شود. کاهش هشياري مي تواند به حوادثي در هنگام رانندگي و در مراکز صنعتي منجر گردد. چند روش براي برگرداندن فرد به حالت عادي توصيه مي شود.
1. کمـي قـدم بزنيـد: 10 دقيقـه راه رفـتن سـريع بيـش از خـوردن هـر چـيزي انـرژي فـرد را بـالا مي بـرد و بيـداري عمـومي بـدن را باعـث مي شـود. حتي ديده شده بعضي از بخش هاي مغز و ارگان ها بعد از اين عمل تا 2 ساعت فعال مي مانند.
2- استراحت مختصري بکنيد: اگر شرايط شما اجازه مي دهد، کمي بخوابيد. البته هيچ گاه بيش تر از 1 ساعت نباشد و از ساعت 4 به بعد هم نباشد.
3. شب به قدر کافي بخوابيد.
4. برنامه کاري خود را عوض کنيد: فعاليت هاي کم تحرک تر و پرتحرک تر خود را تقسيم بندي کنيد.
5. صبحانه را فراموش نکنيد.
6. ناهار مناسبي بخوريد: ترکيب متعادلي از پروتئين و کربوهيدرات مصرف کنيد.
7. تنقلات شيرين نخوريد: اينها بعد از يکدوره افزايش انرژي، خستگي را تشديد مي کنند.
8. قهوه يا آب معدني مصرف کنيد: داراي خاصيت محرک هستند.
