گليم به عنوان يکی از قديمی ترين زير اندازها و حتی دستبافته های بشری موضوع تحقيق و بحث و گفتگوی بسياری صاحبنظران،پژوهشگران وعلاقه مندان بوده و هست ،چرا که اين زير انداز بسيار زيبا،ظريف و اصيل خوشبختانه در حال حاضر و بويژه در کشورمان روزگار پررونقی را می گذراند و هم از نظر داخلی به خاطر توجه و استقبال مردم مناطق مختلف ايران وهم از جهت بازارهای بين المللی به لحاظ صدور و تامين بخشی از ارز مورد نياز حائز اهميت شايانی است. ريشه نقوش گليم عشاير را می توان در باورهای بافندگان جستجو کرد،نقوشی که حکايت از نياز و پايبند بودن زندگی بافندگان به طبيعت دارد.
بطور مثال: نماد آب بصورت خطوط شکسته در گليم راه يافته است. در بسِياری موارد کاربرد بسيار
زياد اين نقش در گليم علل الخصوص در حاشيه حکايت از نياز شديد بافندگان به اين نعمت خداوندی دارد. طرحهای گليم عموماٌ به صورت هندسی است و نقشمايه های گليم های قشقايی کاملاٌ ازاين اصل پيروی می کند . نقوش گليم قشقايی بسيار محدود و نيز ساده و عاری از هر گونه پيچيدگی می باشد . اين نقوش در کل به دو دسته تقسيم می شود. ِ
دسته اول: نگاره هايی که از کنار هم قرار گرفتن و تکرار آن موضوعی به بيننده القا می شود
دسته دوم: نگاره هايی که برگرفته از زندگی و يا ديده های زنان بافنده است.
در ميان گليمهای توليدی مناطق مختلف ايران ، گليم قشقايی بخاطر زيبايی خاص خرده نقشها و نقش های پرمعنی وپر مفهوم و رنگهای زيبای آن که حاصل رنگرزی پشم و ابريشم با مواد ملونة طبيعی و بخصوص گياهی استءارزش و اعتبار ويژه ای دارد. وجه مشترک همة دستبافتهای روستايی و عشايری ،گونه ای نقش پردازی سنتی است که در ظرف هزاران سال پرورش يافته است. در بافندگی يا هر کار هنری،سنتها را نمی توان ناديده گرفت ، زيرا همة آنها عنصری ضروری در نظام همبستة ارزشهاست و به زندگی عشايری و روستايی معنی وجهت می بخشد.
از همين روست که بافت گليم عمدتا"از نگاره هايی برگرفته شده که شيوه زندگی را به بيننده القا می کند و همين امر باعث می شود تا نقوش گليمی زبانی سمبوليک داشته باشد، لذا هدف از اين تحقيق حفظ و احياء بطتر هنرو طرحهای سنتی ايران است بويژه طرحهای گليم که ريشه در فرهنگ و تمدن چند هزار سالة ما دارد .
همچنين متوجه ساختن طراحان پارچه به محيط اطراف و سنتهای اصيل ايرانی می باشد تا در اين راستا از توجه به طرحهای بيگانه کاسته شود.
بررسی نقوش رومبلی و پرده از گذشته تا حال
همانطوری که از آثار مورخان وجهانگردان پيداست بافتن جزو اولين هنرها و صنايع بوده است و
تقريبا" بافتن پارچه و گليم از يک زمان رواج يافته است.
طراحی روی پارچه هنری است که از دير باز در شهرها و روستاههای کشور رواج داشته است ،
در گذشت قرنها صنعتگران هنرمند ايرانی پارچه های زيبا بافته اند و نقش جانوران و گياهان و
ساير عوامل تزئينی که در همة هنرهای ملی ما به چشم می خورد ، که در طرح ريزی پارچه نيز
منبع الهام بوده است و گاه چنان دقت وظرافتی در طراحی پارچه بکار بستند که منجر به بافت
پارچه های زربفت گرانبها ی معروف ايرانی می شده است .
گاه برای مصارفی مانند رومبلی و پرده استفاده می شد و اغلب از پارچه های زربفت و مخمل
برای اين منظور استفاده می گرديد .
امروزه نيز طرح پارچه های رومبلی و پرده به شکلها و طرحهای متفاوت گلدار و هندسی و
منظم وياتکراری ازيک طرح در اندازه های کوچک و بزرگ يا اندازه های مساوی می باشد و
رنگ نقش مهمی در اين طرحها بازی می کند و از رنگهای مکمل و هم خانواده استفاده می شود
دربسياری موارد از رنگهای بسيار زيبا نيز استفاده می گردد که با طرحهای بکاررفته شده همخوانی
دارد.
گزارشکار عملی
با توجه به اينکه موضوع کار عملی اينجانب طراحی رومبلی و پرده با الهام از نقوش گليم قشقايی
می باشد در اين مرحله کار برای پيدا کردن نقوش گليم قشقايی از منابع وکتابهای مختلف ، اعم از
فارسی و لاتين استفاده نمودم ، زيرا هيچکدام از اين طرحها در يک کتاب واحد جمع نگرديده
است .همچنين رنگبنديهای گليمهای مختلف ايرانی و خارجی الهام بخش کارهايم گرديد .لازم به
ذکر است که اين نقوش همه به صورت هندسی و ساده طراحی شده و بيشتر تنوع در رنگبندی آن
توجه من را به خود جلب کرد .همچنين سعی گرديد تا در بعضی از طرحها از نقشمايةها به
صورت غير هندسی استفاده شود تا از حالت يکنوختی در آيد .زيرا خطوط مورب ومنحنی در
نقوش گليم قشقايی ديده نمی شود. بعد از انتخاب نقشمايه های مورد نظر ابتدا آنها را به اندازه
کوچک و بزرگ زيراکس نموده و با جابجايی طرحها و تنوع در ترکيب بندی طرحهای مورد نظر
را ايجاد نمودم . البته طراحی آن بسته به اين که برای رومبلی يا پرده مورد استفاده قرار بگيرد
متفاوت است.و اندازه کار شده در ابعاد(42*64)می باشدو تعداد10 کار نيز انجام گرديده است
که 3 نمونه ازطرحهای انجام شده ،ارائه دهنده يک ست برای پذيرايی می باشد که شامل رومبلی
پرده وکاغذ ديواری است که نقشمايه های استفاده شده در اين ست يکی است ولی ترکيبندی آن
با هم متفاوت است ودراجرای رنگی آن نيز از رنگهايی که با هم مطابقت دارد استفاده گرديده است
مرحله بعدی اجرای اتود رنگی است که از قسمتهای مختلف يک طرح در اندازة (10*10)اتود
رنگی زده می شود تا رنگ مورد نظر بدست آيد . برای هر نمونه کار از 5تا 7 رنگ استفاده شده و
تکنيک بکار رفته گواش می باشد.در بعضی از نمونه کارها سعی گرديده است تا از رنگهای بکار
رفته در گليم قشقايی استفاده گردد مطابقت مو ضوغی هم داشته باشد . و برای تنوع در رنگبندی از
رنگهای همخانواده و مکمل در کنار هم استفاده گرديده است .درحدود 7 تا 10 اتود رنگی برای
هر طرح زده شد تا رنگ مناسب و مورد نظر انتخاب گرديد .بعد از انتخاب اتودهای رنگی نوبت به
اجرای کار نهايی در ابعاد(42* 64) بر روی مقوای مورد نظر رسيد و رنگهای مورد استفاده در کار
نهايی بايدحتما" همان رنگهای مورد استفاده در اتود رنگی باشد .همچنين يک نمونه از اين طرحها
بر روی پارچه به عنوان پرده چاپ گرديد ، که بوسيله چاپ سيلک اسکرين 1 طرح در 2 رنگ
مجزا بر روی 2 نمونه پارچه زده شد.
موارد ذکر شده خلاصه ای بود از اجرای کار عملی اينجانب که اميد است مورد توجه و عنايت
دوستداران هنر و هنرمندان قرار بگيرد.
راضيه هندی ليسانس طراحی پارچه و لباس
