ماجراى كشف حجاب به دست رضاخان ميرپنج، ريشه در جريان روشنفكرى بيمارگونه اي دارد كه از دوران قاجاريه، خصوصا در زمان ناصرالدين شاه و احمدشاه، با حضور مأموران قدرتهاى استكبارى در كسوتهاى مختلف در ايران و مسافرتهاى ...
ماجراى كشف حجاب به دست رضاخان ميرپنج، ريشه در جريان روشنفكرى بيمارگونه اي دارد كه از دوران قاجاريه، خصوصا در زمان ناصرالدين شاه و احمدشاه، با حضور مأموران قدرتهاى استكبارى در كسوتهاى مختلف در ايران و مسافرتهاى شاهانه به كشورهاى غربى و مهمتر از همه بازگشت عناصر فرنگ رفته مرعوب فرهنگ مبتذل غرب، امثال ميرزاملكم خان و تقى زاده كه براى پيشرفت معتقد به فرنگى شدن، از فرق سر تا نوك پا داشتند، رشد پيدا کرد .
اين تهاجم ابتدا با تغيير لباس ملى و طرح لباس متحدالشكل و ممنوع كردن لباس روحانيت، شروع شد و پس از سفر چهل روزه رضاخان در خردادماه سال ۱۳۱۳ به تركيه با كارگردانى محمدعلى فروغى و به ميزبانى كمال مصطفى پاشا (آتاتورك) كه تركيه را عرصه تاختوتاز فرهنگ غرب كرده بود،با برنامه ريزي گسترده تر و هماهنگ با ترکيه به صورت گسترده ترى در ايران اعمال گرديد.
در همين سال بود كه آموزگاران و دختران دانشآموز از داشتن حجاب، ممنوع شدند و به دنبال آن، به نيروهاى شهربانى دستور داده شد تا با توسل به قوه قهريه، حجاب را از سر زنان مسلمان بردارند. درادامه تحميل فرهنگ بىعفتى بود كه رضاخان، با گستاخي تمام ، حرم شريف و مطهر ثامنالحجج (ع) را با خون معترضين به كشف حجاب رنگين ساخت و واقعه كشتار خونين مسجد گوهرشاد را به وجود آورد. و در همين راستا فعاليتهاى گستردهاى جهت کشف حجاب در نقاط مختلف ايران صورت گرفت كه از آن جمله به صدور بخشنامههاى متعددى كه در سالهاى ۱۳۱۶ و ۱۳۱۷ به وزارتخانهها، استانداريها، فرمانداريها و شهربانىها ارسال گرديد، مىتوان اشاره كرد.
اسنادى كه در اين بخش به مطالعه آن خواهيد پرداخت، گوشهاى از اظهار عجز كارگزاران رضاخانى است كه با مخالفت سرسختانه مردم غيور و متدين خطه خونرنگ آذربايجان روبرو گرديده و به شكست ذّلتبار خود اعتراف كردهاند.
سند اول:
شماره : ۱۱۸
از: رضائيه دفتر مخصوص شاهنشاهى
از مراغه گزارش مىدهند كشف حجاب به هيچوجه در آن شهر عملى نشده است بنده هم كه آنجا رفتم همينطور ديده شد تغيير شهربانى آنجا را فرماندارى مراغه براى پيشرفت حجاب لازم دانسته است.
مستوفى
سند دوم:
شماره: ۳۱۵ تاريخ: ۱۶/۲/۱۳۱۷
رياست ادارهكل شهربانى
از قرار گزارش استاندار ۴ كشف حجاب در مراغه عملى نشده و اين عدم پيشرفت را براثر بىكفايتى و يا عدم توجه رئيس شهربانى آنجا مىداند و تقاضاى تغيير او را نموده است. حسبالامر مطاع مبارك اعليحضرت همايون شاهنشاهى ابلاغ مىنمايد اگر اينطور است كه اظهار شده رئيس شهربانى مزبور را تغيير بدهيد نتيجه اقدامات را هم گزارش بدهيد كه بهعرض پيشگاه مبارك برسد.
سند سوم :
شماره: ۵۱۱
رياست دفتر مخصوص شاهنشاهى
عطف به ابلاغيه مطاع مبارك ۳۱۵ـ ۶/۲/۱۷ راجع به گزارش استاندار ۴ در موضوع عملى نشدن كشف حجاب در مراغه كه اوامر مطاع مبارك اعليحضرت همايون شاهنشاهى شرف صدور يافته است هرگاه رئيس شهربانى آنجا غفلت كرده است تغيير داده شود بعرض مىرساند. ياور حسام وزيرى پايهور شهربانى تبريز براى بازجويى به مراغه اعزام طبق گزارش شهربانى تبريز بهطورى كه بازجويى شده رئيس شهربانى مراغه در مورد كشف حجاب غفلتى نكرده زنهايى كه در معابر ديده مىشوند بىحجاب هستند ولى عدهاى از بانوان از منزل خارج نمىشوند متمنى است مراتب را از شرف عرض پيشگاه مبارك اعليحضرت همايون شاهنشاهى گذرانده اوامر مطاع مبارك را ابلاغ فرمايند.
رئيس اداره كل شهربانى
[پىنوشت رضاخان:] تا وقتى كه در خانه هستند نبايد متعرض شد هر وقت از خانه خارج شدند و خواستند با حجاب حركت نمايند مطابق مقررات بايد ممانعت شود.۱۵/۴/۱۷[۱۳۱۷]
سند چهارم :
شماره: ۸۷۷ تاريخ: ۱۵/۴/۱۳۱۷
محرمانه رياست اداره كل شهربانى
نامه شماره ۱۱۹۶۱/۲۰۸۵۶ به عرض پيشگاه اعليحضرت همايون شاهنشاهى رسيد مقرر فرمودند ابلاغ نمايم زنهايى كه در خانههاى خود با چادر هستند نبايد متعرض آنها شد هر وقت از خانه خود با حجاب خارج و در كوچه و معابر با چادر باشند مطابق مقررات بايد ممانعت به عمل آيد.
رئيس دفتر مخصوص شاهنشاهى
سند پنجم :
از: رضائيه ۲۷/۱۲/۱۷
شماره: ۳۱۲۸
دفتر مخصوص شاهنشاه
وضع حجاب شهرهاى اين استان و رضائيه را كه در هيچجا رضايتبخش نيست و كرارا به غلامحسين بهزادى رئيس شهربانى اينجا تذكر داده و نتيجه نگرفتهام بالاخره به وزارت كشور گزارش دادهام معلوم مىشود براثر اين گزارش از اداره كل شهربانى بازپرسىهايى از او شده است به جاى اينكه به بنده مراجعه و در رفع اين وضعيت تشريك مساعى كند نامه بخشنامه مانندى به همه ادارات اينجا نوشته به خواهش و تمنا شايد در پاره[اى] موارد به فشار مشغول تمام كردن وقت است.
با اين رئيس شهربانى كه بايد چشم و گوش و دست بنده باشد نمىدانم چگونه تشريك مساعى كنم در شهرهاى اين استان غير از شاگردان مدارس و خانمهاى رؤسا و اعضاء ادارات و مسيحىها هر زنى كه در كوچه ديده مىشود روسرى داشته و چانه و صورت خود را بسته است. ۵۸ عبداللّه مستوفى
سند ششم :
شماره: ۳۱۲۸ تاريخ: ۲/۱۲/۱۳۱۷
محرمانه
رياست ادارهكل شهربانى
از قرار اظهار استاندار ۴ موضوع رفع حجاب در آن استان رضايتبخش نيست غلامحسين بهزادى رئيس شهربانى آنجا نيز بدون مراجعه به استاندارى مستقيما يك نوع اقدامات بىحاصلى مىنمايد. غير از شاگردان مدارس و خانمهاى رؤسا و اعضاء دوائر و مسيحىها سايرين با روسرى راه مىروند و صورت و چانه خود را هم با روسرى مىبندند استاندارى از رئيس شهربانى آنجا شاكى است كه با او در امورات تشريك مساعى ندارد حسبالامر مطاع مبارك اعليحضرت همايون شاهنشاهى ابلاغ مىنمايد يا رئيس شهربانى رضائيه را تغيير بدهيد و يا به ترتيب ديگر رفع شكايت استاندار را بنماييد كه در پيشرفت امور وقفه حاصل نگردد.رئيس دفتر مخصوص شاهنشاهى
و سند هفتم نيز ادامه اين مقاومت جانانه است كه تا پايان عمر رژيم شاهنشاهى ادامه داشته است:
شماره: ۶۰/ م تاريخ: ۲۹/۲/۲۵۳۶ [۱۳۵۶]
آقاى خسرو اميرقاسمى سرپرست اداره كل كشاورزى و مديركل تعاون و امور روستاها
نظر به پيشرفتهاى دوران انقلاب جامعه زنان ايران و فعاليتهايى كه خانمها در شئون مختلف اجتماعى آغاز نموده و گامهاى مؤثرى كه دوشادوش مردان در اداره امور مملكت برميدارند و باتوجه به اين واقعيت كه منظور حجاب نسوان در اسلام چيزى غير از استفاده از چادر اين پوشش دست و پاگير و باز دارنده از تحريك بوده است اوامر مبارك اعليحضرت همايونى شاهنشاه آريامهر مبنى بر عدم استفاده چادر صادر گرديده بنابراين ضرورت دارد اوامر صادره را به كليه خانمهاى شاغل در آن اداره و ادارات تابعه بنحو مؤثر متذكر شده و به آقايان نيز تفهيم فرماييد كه استفاده از چادر وسيله همسرهاىشان بلاترديد موجب مواخذه و بازخواست شديد آنان خواهد شد.
احمد برادر
استاندار
ارسال گرديد
خواهشمند است مراتب به فرد فرد خانمهاى شاغل در آن اداره نيز ابلاغ فرمايند.
خسرو اميرقاسمى
مدير تعاون و امور روستاها و سرپرست اداره كل كشاورزى استان چهار محال و بختيارى
