از زباله های الکترونیک چه می دانید؟

زغال سنگ، فولاد، نفت، وقتی می خواهیم آلودگی محیطی را تصور کنیم، این مواد را که به صنایع اقتصادی بسیار قدیم متعلقند، به یاد می آوریم. آسمان دود گرفته، رودخانه های پر گل و لای، زباله های سمی. از آنجا که دنیا در حال گذر به سمت اقتصاد نوینی است، فکر میکنیم آلودگی صنعتی چیزی مربوط به گذشته های دور خواهد بود. موبایل ها، لپ تاپ ها، پخش کننده های MP3، تولیدات بی پایان کارخانه های سازنده نیمه رساناها هستند و دهکده سیلیکونی سرآغاز اقتصاد دیجیتال بود.

اما صنعت تکنولوژی نیز راز کوچک ناپاکی در خود دارد. او بخودی خود دارای زباله سمی است. تلفن ها و کامپیوترها حاوی فلزات خطرناکی مانند سرب، کادمیوم و جیوه هستند که اگر به دور انداخته شوند، می توانند هوا و آب را آلوده کنند. آنها زباله های الکترونیکی نامیده می شوند و در دنیا مقادیر بسیار زیادی از آن تولید می شود: 20 تا 50 میلیون تن در سال که طبق گفته سازمان ملل برای پر کردن قطاری به امتداد دور دنیا، کافی خواهد بود! آمریکا تاکنون بزرگترین تولید کننده زباله های الکترونیکی در دنیا بوده است، اما این زباله ها درجای دیگری انباشته می شوند، یعنی در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هند، زیرا کشورهای ثروتمند این زباله ها را از کشور خود خارج می کنند. در آنجا فقرا بخصوص کودکان، رایانه ها و تلفن های شخصی خارج از رده را برای یافتن اجزای فلزی باارزش (که سمی نیز هستند) جداسازی می کنند.

در شهرهایی مانند شهرهای جنوب چین، کودکان با حفاظ ایمنی ناقص، این فلزات را ذوب می کنند و در بخار سمی آن نفس می کشند. چیزی که نتواند بازیافت شود، به راحتی انباشته می شود و رودخانه هایی که بخودی خود مسموم هستند را به لجنزاری سمی تبدیل می کند. تمام این اتفاقات تنها به دلیل امید به دستیابی چند دلار در ازای خرده ریزهای اقتصاد دیجیتال بوقوع می پیوندد.

مایکل ژائو آسیب مستقیم این واقعه را دیده است. او خبرنگار است و برای تهیه فیلم مستندی راجع به تاثیر زباله الکترونیکی به این شهر در جنوب چین که سالانه یک میلیون تن زباله در آن تجزیه می شود، سفر کرده است. او می گوید: من دیدم مردم خرده ریزهای فلزی را روی اجاق هایی که با زغال سنگ روشن شده بود، برای بدست آوردن طلا ذوب می کردند. این کار دود قرمز رنگ غلیظی ایجاد می کند که من بعد از چند دقیقه و قبل از سوختن چشمانم آنجا را ترک کردم. محققان محلی متوجه شدند کودکانی که در شهرکهای اطراف این شهر زندگی می کنند زندگی سخت تری دارند و از بیماری های تنفسی که با این زباله ها مرتبط است رنج می برند.

طبق قراردادی از سوی سازمان ملل در سال 1989 برای کنترل زباله های خطرناک که از کشورهای ثروتمند به کشورهای فقیر وارد می شود، هر کشوری میتواند بصورت یک جانبه واردات این زباله ها را ممنوع کند، و صادر کنندگان نیز قبل از فرستادن زباله باید موافقت کشور مقصد را کسب کند. اما آمریکا که مهمترین منبع تولید زباله دیجیتال و سمی محسوب می شود، هرگز این قرارداد را امضا نکرد و کشورهایی مانند چین نیز بخاطر پول، مقادیر زیادی از این ضایعات را وارد می کنند.

در کنفرانسی که اخیرا در اندونزی برگزار شد تعدادی از متخصصین محیط زیست و کشورهای فقیر عنوان کردند که تعهدنامه زیر پا گذاشته شده است و رشد زباله های الکترونیکی از مهمترین دلایل آن است.

بیشتر مشکلات عدم اجرای این قرارداد به آمریکا و صنایع تکنولوژی آن مربوط می شود، زیرا صادر کردن زباله به کشورهای فقیر از انباشته کردن و نگهداری آن در خانه ارزان تر تمام می شود!

یکی از اعضای سازمان ملل راه حلهایی را برای این معضل بیان می کند. یکی از این راه حل ها توسعه برنامه بازیابی رایانه های شخصی و تلفن هاست. مانند کاری که شرکت Dell اخیراً انجام داد. یا کاهش استفاده از فلزات سمی در تولید قطعات مانند اقدام شرکت Apple. با این حال پولی که کشورهای فقیر از راه ذوب این فلزات بدست می آورند انقدر زیاد هست که حاضر به ترک این روش نباشند، البته اگر هزینه های محیط زیست و بهداشت را در نظر نگیریم.

آنچه مسلم است، اگر ما اقدامی نکنیم، این زباله ها بیشتر و بیشتر می شوند، ما وسایل الکترونیکی بیشتری میخریم و عمر این تولیدات کوتاهتر می شود. اگر ما آن شهر جنوبی را در چین دیده بودیم، شاید برای خریدهای بعدی خود تجدید نظر می کردیم. بسیاری از مردم تصور می کنند صنعت دیجیتال، صنعت تمیزی است، در حالیکه بسیار آلوده است. چون ما آلودگی را نمی بینیم، دلیل بر این نیست که وجود ندارد