اعضاء مصنوعی
دیباچه:رشته اعضای مصنوعی و وسایل كمكی یكی از زیرشاخه‌های توانبخشی است كه در آن طریقه طراحی و ساخت اعضای مصنوعی و وسایل كمكی براساس اصول مهندسی و منطبق با آناتومی بدن آموزش داده می‌شود. در واقع دروس این رشته مجموعه‌ای از علوم مهندسی و علوم پزشكی است.متخصص اعضای مصنوعی در سه زمینه حمایت از اعضای ضعیف و ناتوان بدن، ساخت اندام مصنوعی برای عضو از دست رفته و اصلاح ناهنجاری‌ها فعالیت می‌كند و برای به دست آوردن این تخصص، دروس پایه مثل آناتومی بدن، علل ناهنجاری‌ها و بیماری‌های اندام‌های مورد نظر را مطالعه كرده و سپس نحوه ساخت اُرتزها و پروتزهای مختلف را فرا می‌گیرد.گفتنی است كه ارتز وسیله‌ای كمكی است كه در موازات اندام فلج یا ضعیف به كار برده شده و به آن كمك می‌كند تا كارایی بهتری داشته باشد و شامل تمام اندام‌ها از جمله اندام تحتانی، اندام فوقانی، ستون فقرات و سرو گردن می‌شود. پروتز نیز عضو مصنوعی است كه جانشین عضو طبیعی شده و در امتداد عضو طبیعی قرار می‌گیرد.برای مثال فردی كه دچار بیماری فلج اطفال شده است با استفاده از ارتزهای كمك كننده می‌تواند سرپا ایستاده و به فعالیت‌های زندگی خود به صورت مستقل ادامه دهد.تفاوت این رشته با مهندسی پزشكی در این است كه رشته مهندسی پزشكی؛ در زمینه الكترونیك و بیومكانیك كاربردی كل تجهیزات پزشكی فعالیت می‌كند یعنی طراحی یك دستگاه رادیولوژی یا فیزیوتراپی نیز در حیطه كار مهندسی پزشكی قرار می‌گیرد، در حالی كه رشته اعضای مصنوعی به طراحی و ساخت وسایل كمكی و اعضای مصنوعی می‌پردازد و اعضای مصنوعی قابل ساخت در این رشته نیز اعضای مصنوعی خارج از بدن مثل دست، پا، چشم و بینی است.از همین جا می‌توان به یكی دیگر از تفاوت‌های موجود بین این دو رشته پی برد چون فارغ‌التحصیل مهندسی پزشكی علاوه بر اعضای مصنوعی خارج از بدن، پروتزهای داخلی مثل قلب مصنوعی یا اعضای پیچیده الكترونیكی و مكانیكی مثل دست سیبرنتیكی را نیز طراحی می‌كند، اما فارغ‌التحصیل اعضای مصنوعی، قطعات ساده‌تری كه با ابزار دستی نیز قابل ساخت است مثل پای مصنوعی عادی یا انواع بریس‌ها را طراحی كرده و می‌سازد.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
آناتومی انسانی ، رسم فنی ، كمك‌های اولیه ، ایمنی و پیشگیری از سوانح در كارگاه، ریاضیات پایه و مقدمات آمار، تكنیك‌های فلزكاری ، تكنیك ارتوپدی فنی ، اصول توانبخشی ، خواص مواد (علوم فلزات)، خواص مواد (مواد مصنوعی)، بهداشت عمومی ، ارتوپدی ، مكانیك، تكنولوژی چوب ، تكنیك قطعه‌سازی، تئوری پروتز ، تئوری ارتز ، مدیریت صنعتی، روانشناسی معلولین، آناتومی و فیزیولوژی اعصاب ، فیزیك ، تكنولوژی درودگری ، آشنایی با طراحی و ساخت ارتزهای اندام فوقانی ، آشنایی با طراحی و ساخت پروتزهای زیرزانو، آشنایی با طراحی و ساخت ارتزهای اندام تحتانی، آشنایی با طراحی و ساخت ارتزهای ستون فقرات، آشنایی با طراحی و ساخت پروتزهای اندام فوقانی، آشنایی با طراحی و ساخت پروتزهای بالای زانو، اصول فیزیوتراپی و كاردرمانی، ارزشیابی واندازه‌گیری عضلات، آناتومی سطحی ، مقاومت مصالح ، اصطلاحات پزشكی ، رادیولوژی ، تكنیك چرمكاری ، آمار و روش تحقیق، مدیریت مركز ارتوپدی فنی، نورولوژی ، كینزیولوژی وبیومكانیك ، كارآموزی در عرصه ارتزهای زیرزانو، كارآموزی در عرصه ارتزهای پا، كارآموزی در عرصه ارتزهای بالای زانو، كارآموزی در عرصه ارتزهای ستون فقرات ، كارآموزی در عرصه ارتزهای اندام فوقانی ، كارآموزی در عرصه پروتزهای مچ پا و پنجه ، كارآموزی در عرصه پروتزهای زیرآرنج ، كارآموزی در عرصه پروتزهای بالای آرنج، كارآموزی در عرصه پروتزهای زیرزانو، كارآموزی در عرصه پروتزهای بالای زانو، كارآموزی در عرصه پروتزهای لگن.
توانایی‌های لازم :
دانشجوی رشته اعضای مصنوعی و وسایل كمكی مثل یك مجسمه‌ساز باید با گچ مجسمه‌سازی كار كند و قالب‌های گچی از پا، دست، نیم‌تنه یا سر و گردن بسازد و مثل یك نجار، آهنگر و كفاش باید به جوشكاری، تراشكاری، ارّه‌كاری، فلزكاری و چرمكاری بپردازد. به عبارت دیگر متخصص این رشته باید از دست‌هایی توانا برخوردار و به كارهای فنی و صنعتی علاقه‌مند باشد.در ضمن دانشجوی این رشته باید دارای جسم و روحی سالم و توانمند باشد تا در انجام كارهای سنگین این رشته مثل فلزكاری یا كار با گچ و قالب‌های سنگین دچار مشكل نشود و بتواند بعضی از اوقات چهار ساعت سرپا بایستد و كار كند. آمادگی روحی برای برخورد با بیماران و روابط اجتماعی خوب نیز در این رشته بسیار ضروری است چون رشته اعضای مصنوعی یك رشته خدماتی است و فارغ‌التحصیل آن باید با دردمندترین اعضای جامعه در ارتباط باشد.
موقعیت شغلی در ایران :
فارغ‌التحصیل این رشته می‌تواند در دو بخش دولتی و خصوصی فعالیت كند كه بخش دولتی شامل سازمان بهزیستی، هلال احمر، بنیاد جانبازان و بیمارستان‌های دارای مراكز ارتوپدی فنی است. اما حیطه اصلی فعالیت فارغ‌التحصیلان این رشته بخش خصوصی است چون رشته اعضای مصنوعی جزو معدود رشته‌های توانبخشی است كه فارغ‌التحصیل آن می‌تواند پس از كسب تجربه لازم، مركز خصوصی دایر كرده و به افراد فلج یا افرادی كه انواع بدشكلی‌های مختلف و مشكلات ارتوپدی دارند، افرادی كه بیماری‌های ساده مثل صافی كف پا داشته و احتیاج به كفش طبی دارند و كسانی كه دچار قطع عضو هستند، خدمات خود را ارائه دهد.در ضمن اگر دانشجویی اهل تحقیق و مطالعه باشد، در این رشته زمینه نوآوری بسیار زیاد است. بخصوص در زمینه پروتزهای زیبایی؛ یعنی ساخت چشم، گوش و بینی مصنوعی كه نیروی كار متخصص در ایران بسیار كم است.
منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی و نرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش
