اسپاسم یا گرفتگی عضلات كمر یكی از شایع ترین شكایاتی است كه افراد را به مطب پزشكان می كشاند. قبلا در مطلبی به گرفتگی عضلانی اشاره کردیم اما امروز میخواهیم به صورت متمرکز به درد کمر و گرفتگی عضلات کمر اشاره کنیم و بدین منظور با دكتر حمید بهتاش، ارتوپد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران درباره همین مشكل گفتگو كرده ایم.
گاهی فقط با بلند كردن یك بار سنگین، كمرمان درد می‌گیرد. چرا؟
بله، بلند كردن نادرست یك بار سنگین یا حتی بلند كردن نادرست وزنه ی ورزشی می‌تواند به درد پشت منجر شود. البته گاهی اوقات علت واضحی هم برای این نوع دردها پیدا نمی‌شود.
این دردها در چه قسمت‌هایی از عضلات پشت‌مان ایجاد می‌شود؟
درد پشت ممكن است در هر قسمتی از ستون فقرات ایجاد شود، ولی بیشتر در قسمت تحتانی پشت دیده می‌شود.
حدود یك درصد تمامی موارد كمردرد، ناشی از یك علت زمینه‌ای جدی نظیر شكستگی ستون فقرات به علت ضربه، فتق دیسك كمری ، عفونت یا تومور ستون فقرات هستند. 99 درصد بقیه مربوط به فرسودگی روزانه می‌شوند. گاهی اوقات درست در زمان كشیدگی عضله یا پیچ خوردن رباط، شما متوجه درد می‌شوید. در سایر موارد ناراحتی به تدریج پدید می‌آید. شما ممكن است با ناراحتی از خواب برخیزید. صرف‌نظر از چگونگی شروع درد، معمولا برای پزشك مشكل است كه علت دقیق درد را مشخص سازد.
نشانه‌هایش چیست و چه‌طور می‌توانیم آن را تشخیص بدهیم؟
درد پشت و سفتی آن و همچنین سختی در حركت از علایم كشیدگی عضلات پشت است. به همین دلیل هنگام مراجعه به پزشك، از شما در مورد مشكلات احتمالی ستون فقرات سوال خواهد شد و سپس معاینه بدنی صورت می‌پذیرد. اگر مدركی باشد كه پزشك را به مشكلات ستون فقرات مشكوك سازد، وی از وسایل تشخیص برای رد مشكلاتی نظیر فتق دیسك بهره خواهد برد.
اسپاسم یا كشیدگی پشت را باید چقدر جدی بگیریم؟
به هر حال، به هیچ‌وجه نمی‌توان ناراحتی كه در اثر درد كمر ایجاد می‌شود را نادیده گرفت. در صورت داشتن كمردرد، انجام امور روزمره بسیار دردناك خواهند بود و درد شدید ممكن است شما را بی‌حركت سازد. در بیشتر موارد، با استراحت كردن، مشكل كم‌رنگ می‌شود. متاسفانه عود حملات درد، یك قانون است تا یك استثناء، بنابراین در صورت مشاهده ی هر یك از علائم زیر به پزشك مراجعه كنید:
درد شدید، تب ، لرز ، تعریق شبانه یا درد غیرمنتظره، دردی كه به یكی از اندام‌های تحتانی انتشار می‌یابد و با ضعف در اندام تحتانی یا تغییرات عملكرد مثانه یا روده همراه است؛ دردی كه به شدت فعالیت‌های روزانه شما را محدود كرده است؛ علایم و نشانه‌هایی كه ظرف یك تا دو هفته بهبود نمی‌یابند.
تشخیص علت درد پشت اغلب آسان نیست، ولی ضروری است كه مسایل جدی زمینه ای برطرف شوند. در حقیقت شناخت دقیق علت درد، رویكرد درمانی را تغییر نمی‌دهد.
این دردها را چه‌طور باید درمان كرد؟
90 درصد دردهای پشت با درمان یا بدون درمان، ظرف مدت 4 تا 6 هفته بهبود می‌یابند. در 10 درصد دیگر، درد مدتش طولانی تر است و ظرف 6 تا 12 هفته یا بیشتر بهبود می‌یابد، مخصوصا اگر ناشی از پیچ‌خوردگی رباط‌ها یا كشیدگی شدید عضلانی باشد.
افراد دارای درد پشت و اندام تحتانی حتی به زمان بیشتری برای بهبود نیاز دارند، اما با گذشت زمان و انجام مراقبت‌های مناسب، علائم تخفیف می‌یابند.
چه مراقبت‌هایی لازم است؟
مراقبت‌های شخصی كه شما می‌توانید در منزل انجام دهید، برای رهایی از درد مهم می‌باشند. استفاده از گرما یا سرما (نظیر حمام آب گرم، كمپرس گرم یا سرد) می‌تواند درد را تسكین دهد و عضلات ملتهب را آرام سازد. البته سرما بهتر است و از آن به دفعات مكرر استفاده كنید ولی هر بار بیش از 20 دقیقه طول نكشد تا از آسیب پوست جلوگیری شود.
از یخ پوشیده با كیسه نایلونی كه آن را در پارچه یا حوله ای پیچیده اید،استفاده نمایید تا به پوست آسیبی نرسد. وضعیت پوست خود را هر 5 دقیقه بررسی كنید. در هنگام استفاده از یخ، پوست شما قرمز می‌گردد. هنگام شروع محو شدن قرمزی، یخ را از محل بردارید.
از بین رفتن قرمزی می‌تواند بیانگر سرمازدگی باشد، لذا بعد از قطع درد شدید (معمولا ظرف یك تا دو روز)، توسط چراغ گرم‌كننده مخصوص، محل را گرما كنید. گرما دادن را تا 20 دقیقه ادامه دهید.
از قرار دادن یخ یا وسیله گرم بر نقاطی از پوست كه حس و گردش خون آن كاهش یافته است، خودداری نمایید. همچنین در صورت ابتلا به ناراحتی شدید قلبی از این روش‌ها اجتناب نمایید.
ناگفته نماند كه تمرینات ورزشی یك روشی كلیدی برای بهبودی است. هر كاری كه می‌توانید انجام دهید نظیر راه رفتن، دوچرخه‌سواری با دوچرخه ی ثابت، یا شنا. به همین دلیل با شدت كم فعالیت بدنی را آغاز كنید و به تدریج آن را افزایش هید.
استراحت را هم توصیه می‌كنید؟
در گذشته پزشكان توصیه می‌كردند برای دو تا شش هفته در رختخواب استراحت نمایید، ولی در حال حاضر استراحت یك تا دو روزه توصیه می شود، آن هم در موارد شدید بیماری. استراحت طولانی مدت عموما برای پشت مناسب نیست، زیرا قدرت و مقاومت بدن را كاهش می دهد.
داروها چقدر در كاهش این دردها اثر دارند؟
داروهای كاهنده درد كه در دسترس عموم مردم می‌باشند و نیاز به نسخه ی پزشك ندارند، نظیر استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی نظیر ایبوپروفن یا آسپیرین می‌توانند در آرام ساختن درد كمك كنند. بسته به علت و میزان درد شما، ممكن است پزشك از داروهای ضددرد قوی‌تر و شل‌كننده‌های عضلانی استفاده نماید.
فیزیوتراپی هم موثر است؟
بله، در موارد مزمن تاثیر دارد. فیزیوتراپی ممكن است بعد از خلاصی از درد حاد برای برگرداندن آمادگی ستون فقرات، هماهنگی بین انقباض عضلانی و انعطاف‌پذیری صورت پذیرد. فعالیت‌های جسمی برای كشیدن و تقویت عضلات پشت احتمال مشكلات آتی را كم می كنند. برای بعضی‌ها فیزیوتراپ ممكن است حرارت درمانی و ماساژ ملایم را انجام دهد.گاهی استفاده از بریس‌ها، كرست‌ها و كشش مكانیكی مفید است.
چه موقع كار به جراحی می‌كشد؟
جراحی برای كمتر از یك درصد موارد كمردرد توصیه می‌شود. جراحی بیشتر برای درمان فتق دیسك كه باعث بروز درد در اندام تحتانی به علت تحت فشار قرار دادن عصب می‌گردد، توصیه می‌شود. جراحی همچنین برای برداشتن فشار از روی نخاع كاربرد دارد.
در صورتی كه تنگ شدگی ناشی از استخوان در ستون فقرات بر یك یا چند عصب فشار وارد سازد، نیز از جراحی استفاده می‌شود.
