خداوند در مورد اجباري نبودن دين ميفرمايد: لاَ َّ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ...;(بقره،256)
در دين هيچ اجباري نيست و راه از بيراهه به خوبي آشكار شده است...".
براي اجباري نبودن انتخاب دين، چند دليل بيان شده است:
1. حقيقت دين، يك سلسله اعتقادات قلبي است كه در پي آن، آدمي كارهايي را انجام ميدهد. در اعتقادات و امور قلبي، جاي اجبار و اكراه نيست، تا خداوند در دين اجباري قرار دهد.
اجبار مربوط به كارهاي ظاهري است; مثل اين كه بچه ها را مجبور كنند، دارو بخورد.
نميتوان با اجبار به كسي گفت، به فلان چيز اعتقاد پيدا كن. مثلاً شخصي كه خورشيد را ميبيند، وادار كرد تا معتقد شود كه شب است.
پيدايش اعتقاد قلبي و يقين، مقدمات و اسباب خاص خود را دارد، كه اگر آن اسباب و مقدمات فراهم بود، اعتقاد حاصل ميشود و اگر نبود، اعتقاد پيدا نميشود.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي، ج 2، ص 342 ـ 343، / تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي ج 2، ص 205،)
2. در اسلام، راه حق از باطل با دلايل و معجزات آشكار، روشن شده است "قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَي...;(بقره،256) راه از بيراهه به خوبي آشكار شده است...
و نيازي به اجبار نيست; كساني به زور متوسل ميشوند كه فاقد منطق و استدلال باشند; نه دين اسلام كه داراي دلايل روشن و استدلالهاي نيرومند است.(ر. ك: تفسير نمونه، ج 2، ص 205.)
3. ايماني ارزشمند است كه اختياري باشد. اگر انسانها با اجبار، ايمان بياورند، و از خود اختياري نداشته باشند، ايمانشان ارزشمند نخواهد بود.
يكي از تفاوتهاي انسان با فرشتگان و حيوانات، در اختيار داشتن انسان است.
در پايان اين نكته قابل توجه است كه از نظر تكوين، در ماهيت دين اكراه و اجبار راه ندارد; يعني در جهان خارج خداوند به انسان قدرت انتخاب داده و او را مختار آفريده است و در كنار اين قدرت اختيار، عقل به او عطا كرده است
لذا انسان قدرت انتخاب هر ديني را دارد
ولي از نظر تشريع، انسانها مكلف به پذيرش دين اسلام هستند و غير از دين اسلام، دين ديگري از آنان پذيرفته نيست.
قرآن كريم در اين مورد ميفرمايد: ومَن يَبتَغِ غَيرَ الاْ سًِسْلـَمِ دينًا فَلَن يُقبَلَ مِنهُ وهُوَ فِي الأخِرَةِ مِنَ الخـَسِرين;(آلعمران،85)
هر كس جز اسلام، ديني ديگر جويد، هرگز از وي پذيرفته نشود و وي در آخرت از زيانكاران است."
