نويسنده: پيمان صفردوست
بالاخره زنگ مهر سلامت به صدا درآمد و دانش آموزان مثل هر سال بر سر کلاس هاي درس خود حاضر شدند. البته در اين ميان تفاوتي هم وجود داشت و آن موضوع شيوع آنفلوآنزاي نوع H1N1) A) بود بحث کنترل آنفلوآنزاي نوع Aدر مدارس از ماه هاي پيش هم از دغدغه هاي اصلي متخصصان بود و آنها مدام لزوم توجه به آن را گوشزد مي کردند. دکتر مرضيه وحيد دستجرد، نيز در همين رابطه در اولين مصاحبه خود بعد از آغاز سال تحصيلي اعلام کرد که مسأله اصلي در مورد بهداشت مدارس در سال تحصيلي جديد مسأله شيوع اين بيماري است. دستورالعمل هاي بهداشتي متخصصان و اظهارنظرهاي دست اندرکاران از يک سو و آمارهاي ارايه شده از سوي نشريات و سايت هاي مختلف خبري در مورد ميزان ابتلا به تلفات اين بيماري در سطح جهاني از طرف ديگر موجب شده است که خانواده هايي که فرزند مدرسه رو دارند بيش از پيش نگران سلامت فرزندان خود باشند. نگراني هايي که شايد بيشتر از خطرناک بودن بيماري، به دليل ناآگاهي و عدم شناخت مردم از اين بيماري به وجود آمده است. به راستي والدين دانش آموزان تا چه حد بايد نگران اين بيماري باشند و چه کارهايي را بايد در اين مورد انجام دهند؟
دکتر عليرضا ناطقيان، فوق تخصص بيماري هاي عفوني اطفال و عضو کميته کشوري آنفلوآنزا در اين مورد اعتقاد دارد احتمال شيوع بيماري آنفلوآنزاي نوع Aدر مدارس ما به دليل وجود شرايط خاص بالاست و مي گويد: «بيشتر مدارس ما از نظر تعداد دانش آموز، بسيار پرجمعيت هستند، به طوري که تعداد نفرات در يک کلاس گاهي به 40 نفر نيز مي رسد و اين مسأله باعث مي شود که دانش آموزان در فواصلي کمتر از حد استاندارد (180 سانتي متر) نسبت به هم قرار بگيرند. علاوه بر اين، فقدان سيستم هاي تهويه مناسب در اکثر مدارس، احتمال انتقال بيماري در بين دانش آموزان را افزايش مي هد. گذشته از اين دو مورد، مسأله ديگري نيز وجود دارد که در شيوع بيماري در مراکز آموزشي نقش اساسي دارد و آن فراموشکاري و عدم توجه دانش آموزان به ويژه در سنين پايين تر به توصيه هاي بهداشتي است. کنار هم قرار گرفتن اين موارد باعث مي شود که ما براي کنترل آنفلوآنزاي نوع A در مدارس با مشکلات فراواني رو به رو باشيم.»
فصل مشترک توصيه هاي آموزشي در کنترل بيماري آنفلوآنزاي نوع Aدر بين تمام متخصصان و دست اندرکاران، رعايت بهداشت فردي است که مهم ترين آنها نيز شستشوي مکرر دست ها با آب و صابون اعلام شده است.
اگر چه گزارش ها از برخي مدارس حاکي از عدم توجه مسوولان اين مراکز به بحث بهداشت فردي است، دکتر امامي رضوي، معاون سلامت وزارت بهداشت در اين مورد مي گويد: «دستورالعملي به امضاي سرپرست وزارت آموزش و پرورش رسيده و به تمام مراکز آموزشي کشور ابلاغ شده که تجهيز سيستم صابون مايع و سرويس هاي دست شويي يکي از اين موارد بوده است و توسط ناظران وزارت بهداشت هم کنترل مي شود.»
دکتر امامي رضوي اعتقاد دارد قرار دادن بسته هاي کوچک مايع دست شويي در کيف مدرسه دانش آموزان مي تواند نقش به سزايي در کنترل بيماري و جلوگيري از انتقال آن داشته باشد.
دکتر ناطقيان نيز در اين مورد مي گويد: «ويروس آنفلوآنزاي نوع Aتا 48 ساعت توانايي پايداري روي دست ها را دارد و دانش آموزان بايد دست هاي خود را به طور مرتب با آب و صابون شستشو دهند.» وي همچنين معتقد است: «استفاده از ژل هاي ضدعفوني کننده حاوي الکل نيز با توجه به سهولت مصرف و عدم نياز به آب، مي تواند در سلامت دانش آموزان بسيار کارساز باشد.»
با اين حال جلوگيري کامل از انتقال بيماري غيرممکن است و خواه ناخواه حتي با رعايت تمام اصول بهداشتي گروهي از دانش آموزان به اين بيماري دچار خواهند شد. در اين صورت خانواده ها چه نقشي در کنترل بيماري مي تواند داشته باشند؟
دکتر ناطقيان شرايط به وجود آمده را جزو شرايط خاص تلقي مي کند و مي گويد: «والدين دانش آموزان بايد امسال تعامل بيشتري با مدارس داشته باشند. آنها بايد صادقانه به محض بروز علايم در کودک، از رفتن او به مدرسه جلوگيري کنند. زيرا اگر دانش آموز مبتلا وارد محيط پر ازدحام مدرسه شود، کنترل او در تماس با ساير دانش آموزان بسيار دشوار خواهد بود.»
دکتر عبدالله کريمي، فوق تخصص بيماري هاي عفوني اطفال و رييس مرکز تحقيقات عفوني اطفال نيز با اعتقاد بر لزوم جداسازي جمعيت مبتلا از سالم در محيط هاي پرجمعيت مي گويد: «در صورت عدم وجود علايم بيماري مثل تب، خستگي، درد شديد ماهيچه ها، بي حالي، اسهال، سرفه، آب ريزش از بيني، ورم ملتحمه چشم و درد گلو بايد از رفتن به محيط هاي شلوغ مثل مدارس خودداري کرد.»
با توجه به رده سني کودکان مدرسه رو، بحث آموزش در آنها موضوعي است که مورد توجه بسياري از متخصصان بوده است. اما به غير از شستشوي دست آيا موارد ديگري هم وجود دارد که بتوان آن را به دانش آموزان داد؟!
دکتر ناطقيان معتقد است سن آموزش در همين سنين است و مي گويد «ما نمي توانيم از افرادي که طي چند سال به نوعي از رفتار عادت کرده اند انتظار داشته باشيم به راحتي الگوي زندگي خود را تغيير دهند ولي اين وضع در مورد کودکان متفاوت است. دانش آموزان در اين سن در مقطع يادگيري هستند و آموزش ها را به ويژه از معلم خود به راحتي قبول مي کنند. با نهادينه شدن اين آموزش ها در دانش آموزان نه تنها در مورد آنفلوآنزاي نوع Aبلکه در مورد تمام بيماري ها فرهنگ سازي صورت مي گيرد. مثلاً گرفتن جلوي دهان و بيني در هنگام عطسه و سرفه يکي از مسايلي است که به راحتي مي توان آن را به کودکان آموزش داد».
دکتر کريمي هم در اين مورد اعتقاد دارد: «عدم استفاده از وسايل شخصي ديگران، آلوده زدايي از وسايل در معرض عوامل آلوده کننده بوده ونحوه صحيح استفاده از ماسک ها از ديگر مسايلي است که بايد به دانش آموزان آموزش داد.»
همين طور دکتر داود يادگاري، متخصص اطفال و رييس مرکز تحقيقات بيماري هاي عفوني دانشگاه هاي بهشتي در اين زمينه مي گويد: «بايد نحوه صحيح دفع کردن دستمال کاغذي هاي آلوده شده، رعايت فاصله ايمني فرد مبتلا و ديگران و اصول بهداشت فردي به ويژه بهداشت تنفسي در مورد اين بيماري به کودکان آموزش داده شود.»
نکته ديگري که در مورد شيوع بيماري آنفلوآنزاي نوع Aدر کشور ما حايز اهميت است، نگراني والدين به خصوص مادران است که دلواپس سلامت فرزندان خود هستند. با وجود تأکيد بسياري از متخصصان و مسوولان دست اندرکار به بيماري زايي اندک اين بيماري، هنوز با بروز کوچک ترين علايم بيماري در کودکان، به موجي از اضطراب در خانواده آنها پديدار مي شود.
اگر چه بسياري از متخصصان معتقدند بيشتر اين قبيل بيماري ها با علايم باليني يکسان بروز مي کند ولي شايد بتوان با اندکي دقت، تفاوت هايي بين سرماخوردگي ساده و آنفلوآنزاي نوع Aقايل شد.
دکتر ناطقيان، در اين مورد مي گويد: «هيچ علامتي نيست که در آنفلوآنزا باشد و در سرماخوردگي نباشد ولي ممکن است شدت اين علايم تفاوت محسوسي با هم داشته باشند.» وي مي گويد: «سرعت انتشار آنفلوآنزاي نوع Aنسبت به ساير بيماري هاي هم خانواده خود و سرماخوردگي بسيار بيشتر است و مي توان با مشاهده تعداد نفرات بيشتر مبتلادر يک خانواده، احتمال بروز آنفلوآنزاي نوع Aرا در نظر داشت. دومين عاملي که مي تواند در شناسايي بيماري به ما کمک کند، درجه حرارت بدن بيمار است. در سرماخوردگي هاي عمومي، معمولاً ميزان تب از 38/5 درجه بيشتر نمي شود و اگر تب بيمار از اين فراتر رفت، بايد احتمال بروز آنفلوآنزا را نيز داد. نکته ديگر هم که در تشخيص بيماري آنفلوآنزاي نوع Aوجود دارد، ميزان ضعف عمومي بدن است. در سرماخوردگي معمولي اين ضعف به صورت تدريجي و خفيف تر ايجاد مي شود. در صورتي که در آنفلوآنزاي نوع Aشدت آن بيشتر است».
کنار هم قرار دادن اين مؤلفه ها گر چه به شناسايي قطعي بيماري نمي انجامد و نياز مراجعه به پزشک را منتفي نمي کند، شايد بتوان اندکي از بار نگراني هاي والدين از بيماري فرزندانشان کم کند.
جدا از تمام اين مسايل عنوان شده دراين صحبت ها شايد نکته پاياني که در آرامش رواني خانواده ها بسيار مؤثر باشد، نحوه کسب اطلاعات در مورد آنفلوآنزاي نوع Aيا همان آنفلوآنزاي خوکي است. با توجه به همه گيري جهاني اين بيماري، بسياري از خبرگزاري ها و سايت هاي رسمي و غيررسمي در حوزه هاي متفاوت، اخباري که گاه کاملاً غيرتخصصي، ناآگاهانه و تنها در حد يک شايعه مطرح مي شوند. توصيه روان شناسان و متخصصان به خانواده ها اين است که براي حفظ آرامش رواني خود، تحت تأثير اين نوع اخبار و شايعات قرار نگيرند و اطلاعات خود را تنها از طريق نشريات تخصصي و سايت هاي معتبر تهيه کنند.
