دیباچه:
"بگذارید غذایتان نخستین پزشك شما باشد."این كلمات قصار كه بخشی از سوگندنامه پزشكی در 377 سال پیش از میلاد مسیح است، امروزه اهمیت و ارزش خود را بیش از پیش روشن ساخته و بیانگر مهمترین هدف علم تغذیه است. علمی كه به ما می‌آموزد هر آنچه می‌خوریم و می‌نوشیم، به طور مستقیم بر نحوه فعالیت جسمانی و روانی ما تأثیر دارد. به عبارت دیگر سوءتغذیه یا تغذیه نادرست می‌تواند موجب انواع بیماری‌ها گردد. برای مثال چاقی، تصلب شرائین، اختلال‌های روده و معده و فشار خون، ناشی از استفاده بی‌رویه غذاهای پركالری، نمك، چربی و كمبود مواد سلولزی است یا استفاده سرخود و بی‌رویه ویتامین‌ها در كودكان موجب دشواری‌های یادگیری و تحصیلی می‌شود و از سوی دیگر سوءتغذیه و كمبود مصرف ویتامین‌ها نیز عامل گواتر، كم‌خونی، كوری، عقب‌ماندگی ذهنی و ده‌ها بیماری دیگر می‌شود. از همین رو رشته تغذیه در عصر حاضر اهمیت بسیار زیادی دارد.این رشته به رژیم درمانی، اصول علم تغذیه، ارزش مواد غذایی و نحوه تغذیه مناسب برای حفظ سلامت بدن می‌پردازد. در این میان اصول علم تغذیه بررسی می‌كند كه چه فرآیندی روی مواد غذایی خورده شده انجام می‌گیرد تا جذب یا دفع شود و رژیم درمانی نیز نوع رژیم غذایی لازم در بیماری‌های مختلف را مشخص می‌كند، چون در برخی از بیماری‌ها، بعضی از مواد غذایی باید حذف شده یا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد مثل بیماری گواتر كه از كمبود ید ایجاد می‌شود.
این رشته دارای دو شاخه عمده است كه عبارتند از :
الف) تغذیه گروه‌های مختلف جامعه مانند سالمندان، معلولین و كودكان و نوجوانان. ب) تغذیه بالینی كه شامل تغذیه و مشاوره غذایی بیماران بستری و سرپایی می‌شود.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
دروس پایه:
زیست‌شناسی، روانشناسی، جامعه‌شناسی، شیمی عمومی، فیزیك، فیزیولوژی، تشریح تئوری، تشریح فیزیولوژی عملی، میكروب‌شناسی، شیمی آلی، آمار حیاتی، بیوشیمی مقدماتی، میكروب‌شناسی مواد غذایی.
دروس اصلی:
اصول اپیدمیولوژی، تغذیه اساسی، بهداشت و مسمومیت‌های غذایی، مدیریت بخش غذایی، نقش تغذیه در خدمات بهداشتی، فیزیولوژی تغذیه، زبان اختصاصی، بیوشیمی متابولیسم، اصول و روش‌های نگهداری مواد غذایی، شیمی مواد غذایی، اصطلاحات پزشكی و بیمارستانی، اقتصاد غذا و برنامه‌ریزی، بهداشت عمومی.
دروس تخصصی:
بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه و اپیدمیولوژی، تنظیم برنامه غذایی، تغذیه گروه‌های ویژه، رژیم درمانی، بررسی وضع تغذیه، آموزش تغذیه، تأثیر فرآیند بر ارزش غذا، تغذیه دوران‌های مختلف، سمینار، اكولوژی تغذیه، كارآموزی.
توانایی‌های لازم :
همان‌طور كه یك پرستار باید به كار خدماتی علاقه‌مند باشد، كارشناس تغذیه نیز باید روحیه خدماتی داشته و صبر و حوصله لازم را برای صحبت با بیمار و راهنمایی او داشته باشد. حتی دانشجویانی كه مایلند پس از فارغ‌التحصیلی دفتر مشاوره غذایی دایر كنند، باید دارای 3 سال سابقه كار در بیمارستان باشند. همچنین داوطلبان علاقه‌مند به این رشته لازم است در دروس زیست‌شناسی و شیمی كه پایه دروس دانشگاهی این رشته است توانمند باشند
.
موقعیت شغلی در ایران :
تا چند سال پیش فارغ‌التحصیلان رشته تغذیه حتی در بیمارستان‌ها جایگاه مشخص و تعیین‌شده‌ای نداشتند اما در چند سال اخیر بخصوص از زمانی كه به كارشناسان تغذیه اجازه مطب داده شده، این رشته در بیمارستان‌ها هویت و جایگاه تازه‌ای پیدا كرده است، اما متأسفانه هنوز در بین پزشكان نقش و اهمیت كارشناسان این علم روشن نشده است. در حالی كه باید همكاری تنگاتنگی بین پزشكان و متخصصان تغذیه وجود داشته باشد و در واقع هرجا كه یك پزشك متخصص غدد، قلب و عروق یا كلیه حضور دارد، باید در كنارش یك متخصص تغذیه باشد. چون پزشك فقط لیست غذاها یا مواد غذایی كه بیمار نباید بخورد، تعیین می‌كند اما كارشناس تغذیه می‌گوید كه یك بیمار چگونه و چقدر باید بخورد تا هم مواد غذایی مورد نیاز به بدنش برسد و هم رژیم غذایی را حفظ كند.
رشته تغذيه در ايران
در تاريخ 27/8/1340، بر اساس تصويب نامه قانوني هيئت وزيران به شماره 13698/15، "انستيتو خواربار و تغذيه ايران" و آموزشگاه عالي وابسته به آن بصورت سازماني مستقل مرتبط با وزارت بهداري وقت تأسيس شد. هدف اساسي از تأسيس اين انستيتو، تعيين خط مشي كلي تغذيه كشور بر پايه بررسيها و تحقيقات بود. سپس در سال 1355، مجلس شوراي ملي سابق، قانون تشكيل "انستيتو علوم تغذيه و صنايع غذايي ايران" را از تصويب گذراند و در نتيجه، قانون اجازه تأسيس "انستيتو خواربار و تغذيه ايران" لغو و انستيتوي جديد جايگزين آن شد.
تا سال 1365 انستيتو وابسته به وزارت بهداري سابق بود و پس از آن همزمان با تشكيل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي، درماني شهيد بهشتي پيوست. سرانجام مطابق با تحولات و پيشرفتهاي جهاني و تغيير نگرش پژوهشي، بموجب مصوبه مورخ 14/8/1370 مجلس شوراي اسلامي و تاييد شوراي نگهبان در تاريخ 21/8/1370، سازمان جديدي بنام "انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور" بصورت مؤسسه‌اي علمي و تحقيقاتي داراي استقلال مالي و شخصيت حقوقي و وابسته به دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي تأسيس شد. به موجب اين مصوبه انستيتو بار ديگر موقعيت رسمي خود را به عنوان يك انستيتوي ملي با استقلال حقوقي و مالي بازيافت. اين مؤسسه داراي يك بازوي آموزشي تحت عنوان دانشكده علوم تغذيه و صنايع غذايي است، كه در سال 1340 با تشكيل قانون انستيتو خواربار و تغذيه ايران، اساسنامه آموزشگاه عالي تغذيه كه وابسته به انستيتو خواربار و تغذيه بود در شصت و چهارمين جلسه مورخ 16/8/43 شوراي مركزي دانشگاه به تصويب رسيد.
در همين راستا شوراي گسترش آموزش عالي در يكصد و هشتمين جلسه خود در تاريخ 25/12/56 تغيير نام مدرسه عالي علوم تغذيه و شيمي مواد غذايي به دانشكده علوم تغذيه و صنايع غذايي را تصويب نمود كه با تشكيل قانون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي دانشكده علوم تغذيه از انستيتو علوم تغذيه و صنايع غذايي ايران منفك و در حال حاضر يكي از دانشكده هاي تابعه دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني شهيد بهشتي مي باشد.
محيط کار
اکثر متخصصين تغذيه ساعتهاي منظمي را در هفته کار مي کنند. بعضي نيز به صورت نيمه وقت و يا حتي تعطيلات آخر هفته را به کار مي پردازند.
محل کار آنها معمولا محيطي پاکيزه با نور و تهويه مناسب مي باشد. بعضي از آنها بايد در آشپزخانه هاي گرم و شلوغ کار کنند. برخي نيز در اکثر ساعتهاي کاري مجبور به کار کردن به صورت سرپائي مي باشند
.
فرصتهاي شغلي
اکثر متخصصين تغذيه در بيمارستان ها، سراهاي سالمندان ويا کلينيکها و مطب پزشکان کار مي کنند. ديگر فرصت هاي شغلي در رستورانها، مؤسسات خدمات اجتماعي، محل هاي نگهداري از بيماران، مؤسسات زيبائي اندام، مدارس، کالج ها و دانشگاه ها مي باشند. بعضي از آنها نيز توسط شرکتهايي که به صورت قراردادي به مراکزي مانند کالج ها و دانشگاه ها، خطوط هوائي و…. سرويس دهي مي کنند به کار گرفته مي شوند.
بعضي از اين متخصصين به صورت شخصي به عنوان مشاور در امر تغذيه براي بيمارستانها، سراهاي سالمندان و… کار کرده و يا به مشتريها خدمات مشاوره اي ارائه مي دهند.
آموزش و ادامه تحصيل
دروس پايه اي اين رشته شامل زيست شناسي، شيمي، رياضيات و بهداشت مي باشند. از دروس ديگر اين رشته مي توان از بيوشيمي ( شيمي زيستي )، ميکروبشناسي و فيزيولوژي نام برد.دروس تجارت، آمار، علم رايانه، روانشناسي، جامعه شناسي و اقتصاد نيز مي توانند در آينده شغلي فرد تاثير گذار باشند.
چشم انداز آينده
با تاکيد روز افزون بر پيشگيري از بيماريها توسط بهبود عادتهاي غذائي، فرصتهاي شغلي براي متخصصين تغذيه نيز رو به افزايش است. با افزايش جمعيت ونيز با مسن تر شدن بافت اجتماعي، نياز به اين متخصصين در سراهاي سالمندان، مدارس، زندانها، سازمانهاي بهداشتي و مراکز بهداشت خانواده افزايش مي ابد.
توجه عمومي به تغذيه و تاکيد بر آموزش سلامتي و بهداشت باعث نياز به اين رشته بخصوص در زمينه مديريتي ميشود. اين نياز در مراکز خدماتي قراردادي غذائي و کلينيکها و مطبهاي پزشکان نيز رو به افزايش است.
