عراق با نام رسمی جمهوری عراق (به عربی: الجمهوریة العراقیة) (به کردی: کۆماری عێراق) کشوری در خاورمیانه و جنوب باختر آسیا است. پایتخت عراق شهر بغداد است. این کشور از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از باختر با اردن و سوریه، از خاور با ایران و از شمال با ترکیه همسایه ‌است. عراق در جنوب مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد و دو رود مشهور دجله و فرات که منشأ تمدن‌های باستانی میان‌رودان (بین‌النهرین) در طول تاریخ کهن این کشورند از شمال کشور به جنوب آن روان هستند و با پیوستن به رود کارون اروندرود (شط العرب) را تشکیل می‌دهند و به خلیج فارس می‌ریزند.

پهناوری عراق ۴۳۸،۳۱۷ کیلومتر مربع (۵۸ام، حدود یک چهارم ایران) است. بیشتر سرزمین عراق پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز. ولی بخشی از کردستان عراق (شمال خاور) کوهستانی و سردسیر می‌باشد. همچنین عراق یکی از بزرگترین کشورهای دارای منابع نفت می‌باشد.

جمعیت عراق حدود ۳۰ میلیون تن (آمار ۱۳۸۶) است. حدود ۷۵ درصد مردم عرب، ۲۰ درصد کرد و ۵ درصد آشوری، ترکمن و سایر اقوام هستند. همچنین حدود ۶۰ درصد مردم عراق شیعه، ۳۸ درصد سنی و ۲ درصد مسیحی و پیروان سایر ادیان هستند. عراق محل زندگی و مرگ ۵ امام شیعه است و شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا زیارتگاه شیعیان جهان است.

عراق دارای تمدن و فرهنگ دیرینه و پرباری است. سومریان، اکدی‌ها و آشوری‌ها نخستین تمدن‌های باستانی عراق را چند هزار سال پیش از میلاد بنیاد نهادند. در دوران پیش از اسلام، عراق کنونی جزئی از ایران بود. پس از اسلام عراق مرکز حکومت درازمدت خلافت عباسی شد. از میانه سده دهم تا پایان سده سیزدهم هجری خورشیدی، عراق تحت حکومت امپراتوری عثمانی قرار داشت. عراق در سال ۱۲۹۸ (۱۹۱۹) از عثمانی جدا شد و به سرپرستی بریتانیا درآمد و در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) استقلال یافت.
عراق یکی از کشورهای خاورمیانه است و از شرق با ایران، از شمال با ترکیه، از شمال غرب و غرب با سوریه، از جنوب با عربستان سعودی و از جنوب شرق با کویت همسایه است.
بنادر ام القصر و فاو در همین ناحیه در کنار خلیج فارس قرار دارند. مساحت این کشور 453500 کیلومتر مربع است و قسمت‌های کوهستانی آن در شمال و شمال شرقی و غرب آن گسترده شده.
در کتاب‌های «سرزمین خلافتهای شرقی» و «الموسوعه» چنین آمده است:
بین النهرین به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می شود که اعراب، قسمت شمالی را جزیره و قسمت جنوبی را عراق نامیده اند. بیشتر این سرزمین را بیابان‌ها یا جلگه‌های حاصلخیز اطراف رودهای دجله و فرات تشکیل داده است.
از حدود 4500 سال پیش اقوام گوناگونی بر این سرزمین حکومت کرده اند و می‌توان گفت کهن‌ترین تمدن جهان در بین النهرین در عراق پدید آمده است.
اسکندر مقدونی در سال 33 قبل از میلاد، این سرزمین را تصرف کرد. عراق در سال 302 میلادی تحت سیطره ساسانیان در آمد و مدتها یکی از ایالات ایران بود.
تیسفون، پایتخت ساسانیان، و شش شهر مهم دیگر که مجموعا مدائن نامیده می‌شوند و نیز کاخ ساسانیان که ایوان کسری نام دارد و امروز جز خرابه ای از آن باقی نیست در عراق امروزی قرار دارند.
پس از ظهور اسلام و آغاز فتوحات، تصرف این سرزمین، اولین فتح بزرگ مسلمانان بود.
امام علی علیه السلام در دوران خلافت خود، پایتخت حکومت اسلامی را از مدینه به کوفه که در عراق است منتقل فرمود. بعدها وقتی خلافت از امویان به عباسیان رسید اوضاع اقتضا کرد که پایتخت جدیدی انتخاب شود. از این جهت، منصور دوانیقی شهر بغداد را در حاشیه رود دجله بنا نهاد.
بعد از مدتی این پایتخت رونق یافت و مرکز خلافت عباسیان شد و از آن پس تاکنون همیشه پایتخت بوده است.
عراق در قرون جدید تحت سلطه عثمانیها قرار داشت تا اینکه جنگ جهانی اول پیش آمد و سلسله عثمانی نابود شد. از آن پس عراق به کشوری مستقل تبدیل شد. در سال 1958 حکومت پادشاهی ملک فیصل از میان رفت و نوع حکومت این کشور جمهوری اعلام شد.
در عراق دو رودخانه بزرگ جریان دارد: دجله به طول 1800 کیلومتر، و فرات به طول 2350کیلومتر.
از دیگر شهرهای مهم آن می توان به کربلا، نجف، موصل، بصره، کرکوک و سلیمانیه اشاره کرد.

دوره معاصر
نوشتار اصلی: پس از اشغال عراق، ۲۰۰۳ - تاکنون


جلال طالبانی، رئیس جمهور عراق

در سال ۱۳۵۹ (۱۹۸۰) جنگ ایران و عراق با حمله غافلگیرانه صدام به مرزهای ایران آغاز شد که‌ تا سال ۱۹۸۸ ادامه‌ یافت. در همان دهه عملیات انفال که‌ در مناطق شمالی عراق به‌ اجرا درمی‌آمد به‌ قتل و کشتار بیش از ۱۸۲ هزار از کردها گردید و از جمله‌ آن می‌توان به‌ بمباران شیمیایی شهر حلبچه‌ اشاره‌ نمود.

به‌ دنبال تهاجم ارتش عراق به‌ کویت و جنگ خلیج فارس کشور عراق با تحریم‌های اقتصادی روبرو شد و قسمت شمالی آن منطقه‌ پرواز ممنوع اعلام شد. نهایتا درپی تهاجم نظامی ایالات متحده آمریکا و همپیمانانش در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳ میلادی)، حکومت صدام حسین سرنگون شد. هم اکنون دولت عراق که برآمده از آرای مردم عراق است، مسئولیت اداره امور عراق را برعهده دارد. رئیس جمهور جلال طالبانی و نخست وزیر نوری مالکی است.

گفتنی است که از زمان اشغال عراق توسط آمریکا و همپیمانانش، بیش از یک میلیون تن عراقی درپی خشونتهای فرقه‌ای، جنگهای داخلی میان عراقی‌ها و گروه‌های خارجی حاظر در عراق از جمله القاعده عراق و حملات اشغال‌گران کشته شده‌اند.

جغرافیا

بخش بزرگ عراق صحرا است اما مناطق مابین دو رود دجله و فرات حاصلخیز است. قسمت‌های شمالی کشور به عمدتاً کوهستانی است و بلندترین قله آن حاجی عمران (هممرز با بلندیهای پیرانشهر ایران) با ارتفاع ۳۶۰۰ متر است. عراق مرز ساحلی کوجکی با خلیج فارس دارد. در مجاورت شط العرب که نزد ایرانیان با نام اروندرود شناخته شده‌است، مرداب‌ها قرار داشتند اما بیشتر آنان طی سالهای دهه ۱۳۷۰ خشکانیده شدند. آب و هوای کشور (به جز شمال) عمدتاً صحرایی است با زمستان‌های خنک و گاه سرد و تابستانهای خشک و گرم و آفتابی.

مناطق کوهستانی شمال اغلب از زمستانهای سرد با بارش برف و باران برخوردار است که گاهی موجب طغیان رودخانه‌ها می‌شود. شهر بغداد که پایتخت کشور است در مرکز کشور و در ساحل رود دجله قرار دارد. شهرهای بزرگ دیگر اربیل و موصل در شمال و بصره در جنوب هستند. کشور عراق را گهواره تمدن بشریت دانسته‌اند.