خاطرات آزادگان از دوران اسارت

هر بار كه صليب سرخ جهاني به اردوگاه مي‌آمد، به ازاي هر نفر يك دفتر چهل برگ و يك مداد يا خودكار تحويل مي‌داد. اكثر بچه‌ها درس‌هايشان را ريز و كم‌رنگ با مداد در دفترشان مي‌نوشتند تا بتوانند پس از يادگيري، آن‌ها را پاك كرده و دوباره استفاده كنند!
در صورت كم آوردن كاغذ، بچه‌ها از پاكت سيمان‌هاي خالي كه حكم آشغال را داشتند، استفاده مي‌كردند. بدين صورت كه پس از شستن پاكت‌ها و پاك كردن پودرهاي باقيمانده، آن‌ها را به شكل كاغذهاي دفترچه درآورده و از يك طرف مي‌دوختند!

منبع: نشريه امتداد    

يكي از برادران دزفولي روي كاغذ سيگار دعا نوشته بود. به اين بهانه عراقي‌ها او را در حضور ديگران برهنه كرده و كتك زدند.
چند روز بعد پيكر نيمه‌جانش را در داخل سلول انداختند. يك نصفه روز پيش ما بود و صبح فردايش كه مي‌خواستيم بيدارش كنيم بدنش خشك و سرد بود. او همان نيمه‌شب به لقاا... پيوست.

منبع: كتاب فرهنگ آزادگان جلد 2    

يك روز داشتيم دعا مي‌خوانديم. حال خوبي داشتيم! يكهو عراقي‌ها به داخل آسايشگاه ريختند و بچه‌ها فوراً ورقه‌هاي دعا را پاره كرده و در دهان گذاشتند. جويدند و قورت دادند.
هرچه گفتند كه كاغذها را چرا خورديد‌؟‌ ساكت و صامت نگاهشان كرديم و چيزي نگفتيم. آن‌ها ديوانه‌وار بر سرمان ريختند و چوب‌ها را بر سر و تنمان خرد كردند.

منبع: كتاب فرهنگ آزادگان جلد5   -  صفحه: 87  

وقتي راديو به دستمان افتاد، براي نگهداري آن و نوشتن اخبار آن و رساندن اخبار به آسايشگاه‌ها بايد سازماندهي درستي مي‌شد؛ چون بيست تا آسايشگاه بود و در هر آسايشگاه 90 نفر زندگي مي‌كردند. كل نفرات اردوگاه 1945 نفر بود.
راديو را يك نفر كه گوشي داشت و دست‌خطش هم خوب بود و تند هم مي‌نوشت، تحويل مي‌گرفت. در يك برگ اخبار را مي‌نوشت و فردا آن را به افرادي كه اسمشان را «كرام الكاتبين» گذاشته بودند، براي تكثير مي‌داد.
اين افراد بچه‌هاي حزب‌اللهي بودند كه عهد بسته بودند اخبار را تا قبل از خوانده شدن در آسايشگاه‌ها به كسي نگويند. حتي عده‌اي اصلاً نمي‌دانستند كه اخبار راديو در كجا گرفته مي‌شود. مثلاً چهار نفر در حمام‌ها نگهباني مي‌دادند و راديو را مي‌گرفتند، يا در زير پتو، در اتاق‌هاي گرم اخبار را مي‌نوشتند و بدين‌صورت ما به مدت 5/1 الي 2 سال يك برنامه‌ي خيلي منظم اخبار صداي جمهوري اسلامي ايران را داشتيم.

منبع: كتاب فرهنگ آزادگان جلد5   -  صفحه: 126  

راوي: يونس علي حسني _ اردوگاه موصل 4  

وقتي براي پانسمان به بهداري رفتم، پزشك‌يار عراقي كنارم آمد و يك سطل آشغال را جلو‌ي تخت گذاشت. فكر كردم مي‌خواهد زخم‌ها را شست‌وشو بدهد. وقتي خوب نگاه كردم، ديدم كرم‌هاي ريزي را از لا به لاي زخم‌هاي بدنم بيرون مي‌كشد و داخل سطل زباله مي‌اندازد.

منبع: كتاب پشت ميله هاي رمادي    

يك روز عراقي‌ها پي به برگزاري نماز جماعت ما بردند. آن هم درست در لحظه ارتكاب جرم! سرگرد عراقي سراغ امام جماعت را مي‌گرفت و ما چيزي نمي‌گفتيم. او كه اين سكوت را ديد، دستور داد در را باز كنند و بعد وارد آسايشگاه شد. كمي به صفوف بچه‌ها نگاه كرد و سپس به طرف صف دوم رفت و گوش يك نفر را گرفت و در حالي كه او را از صف بيرون مي‌كشيد، گفت: - پيدايش كردم. نگاهش كنيد! كلاه بر سر دارد. امام جماعت همين است. او را بردند و چند روزي در زندان انفرادي حبس كردند و با كتك و شكنجه پذيرايي شد! او را به خاطر كلاهي كه از جورابش درست كرده بود و به سر داشت، به عنوان امام جماعت گرفته بودند، زيرا چيزي از نماز جماعت نمي‌دانستند. پس از اين جريان، عراق‌ها دو روز هم آب را بر روي ما بستند.

منبع: كتاب نمازدراسارت   -  صفحه: 72  

عادي‌ترين بيماري، بيماري پوستي گال بود. از هر 1000 نفر، 95 نفر به آن مبتلا شده بودند.
اين بيماري به حدي شايع بود كه بچه‌ها به شوخي مي‌گفتند: هركس گال نگرفته باشد، اصلاً اسير نيست. البته غير از گال، قارچ و امراض پوستي ديگري هم در بدن اسرا جاخوش كرده بود.

منبع: كتاب آزادگان بگوييد   -  صفحه: 106  

بچه‌ها در صدد برآمدند در هنگام بازگشت به ايران با ترتيب دادن برنامه‌هايي، نشاط و سرزندگي خود را كه به مدد لطف خدا حاصل شده بود، به هموطنان خود هديه دهند. از اين رو گروه‌هاي مختلفي براي خواندن سرود، قرآن، اجراي تئاتر و برنامه‌هاي ديگري كه بچه‌ها آماده كرده بودند، ايجاد شدند.
برنامه به اين شكل بود كه عراقي‌ها به هر شكلي كه بچه‌ها را جابه‌جا مي‌كردند، گروه سرود تشكيل مي‌شد. براي همين هم ما به تعداد آسايشگاه‌ها چند گروه سرود تشكيل داديم، به همين ترتيب با ارتباط مخفيانه‌اي كه با اردوگاه‌هاي ديگر داشتيم، گروه‌هاي سرود تشكيل شد و به كار خود ادامه دادند.

منبع: كتاب فرهنگ آزادگان جلد5   -  صفحه: 72  

راوي: مسعود شهبندي _ اردوگاه موصل  

افسر عراقي به ما دستور داد در باغچه‌ي اردوگاه گودال بزنيم و بيل و كلنگ را به ما كه سه نفر بوديم، تحويل دادند. بعد از چند ساعت كه گودال كنده و مهيا شد، ما را وادار كردند تا داخل گودال شويم و بعد روي ما تا گردن خاك ريختند فقط سرمان از گودال بيرون بود. بعد يك سرباز عراقي آمد و خاك‌هاي دور و بر سر ما را با پوتين و ضربات بيل محكم كرد تا منفذي نداشته باشد.

منبع: كتاب مقاومت دراسارت جلد1   -  صفحه: 65  

راديو كه افتاد دستمان، سريع تغيير شكلش داديم. جلد و وسايل اضافه‌ي راديو را ريختيم دور و فقط قطعات اصلي آن را نگه داشتيم. به جاي بلندگو هم از گوشي استفاده مي‌كرديم و گوشي را از جلد كپسول‌هايي كه براي تسكين درد بچه‌هاي مجروح مي‌دادند تهيه كرديم.
شكل خبررساني به اين طريق بود كه يك نفر مسئول راديو بود، شب‌ها مي‌رفت زير پتو و اخبار را گوش مي‌داد. از ساعت پنج، تا هشت و نه شب.
خبرها را مي‌نوشت روي كاغذ و مي‌داد مسئول اردوگاه. مسئول اردوگاه هم مي‌داد به بچه‌هاي ديگر و آن‌ها هم مي‌نوشتند و بين بچه‌ها پخش مي‌شد.

منبع: كتاب فرهنگ آزادگان جلد5   -  صفحه: 132