صدفي براي گوهر

نويسنده: زينب خاتون جلال كمالي
منبع: ماهنامه گلبرگ

حجاب

حجاب در لغت به معناي پوشش، پرده، وسيله پوشش، حايل و... است. فرهنگ معين و فرهنگ عميد براي واژه حجاب، معاني زير را آورده‏اند: پرده، ستر، نقابي كه زنان، چهره خود را بدان پوشانند و روي‏بند و چادري كه زنان سرتا پاي خود را بدان پوشانند. اين واژه در اصطلاح به معناي «پوشش مخصوص زنان» است.

فطري بودن پوشش

تمام كساني كه زندگي بشر و تحولات آن را ارزيابي كرده‏اند، به اين نتيجه رسيده‏اند كه از آغاز پيدايش انسان، هر يك از زن و مرد كوشيده است تا پوشش مناسب خود را تهيه كند. تلاش هميشگي بشر براي تهيه پوشاك، از آن جهت كه با آموزش خاصي همراه نبوده است، نشان مي‏دهد كه تكاپوي انسان براي يافتن پوشش، از فطرت دروني‏اش سرچشمه مي‏گيرد. حجاب زنان، پيشينه‏اي طولاني دارد. با مطالعه آثار تمدن‏هاي گوناگون، چنين به نظر مي‏رسد كه حجاب زنان، از عادت‏هاي كهن تمدن‏هاي بشري بوده است. براي مثال، بر اساس نوشته دايرة المعارف لاروس، زنان يوناني در دوره‏هاي گذشته، صورت‏ها و اندامشان را تا روي پا مي‏پوشاندند.

مصونيت، نه محدوديت!

حجاب در باورها و ارزش‏هاي ما ريشه دارد و رعايت پوشش به ويژه در ميان بانوان، ايجاد مصونيت براي جلوگيري از عوارض منفي، مفاسد و ابتذال است. از ديدگاه اسلام، زن، شخصيتي شايسته دارد و مي‏تواند مدارج كمال را بپيمايد و به مراتب عالي انسانيت بار يابد. دامن زن، مدرسه بشر است و والايي مردان، بدون زنان ممكن نيست. اصلاح جامعه در گرو پارسايي، حيا و حجاب بانوان خواهد بود. جايگاه والاي اين گوهر گران‏بهاي آفرينش، مي‏طلبد كه در صدف پوشش قرار گيرد تا ارزش‏هايش حفظ گردد. خانم فاطمه دولان، استاد مسلمان انگليسي‏زبان گفته است: «حجاب باعث مي‏شود كه زن، ارزش خود را از حد يك كالاي تجارتي يا وسيله‏اي براي بهره‏دهي بالا ببرد و هم خود براي خويش ارزش قائل شود و هم جامعه را وادار به احترام كند».

سابقه پوشش در ايران

پوشش در ايران، به قبل از اسلام و صدور حكم حجاب بر مي‏گردد. در تاريخ چنين آمده است: هنگامي كه سه تن از دختران كسرا، شاه ساساني را اسير كردند و نزد خليفه دوم بردند، آن سه با پوشش و نقاب، سيماي خود را پوشانيده بودند. خليفه دستور داد حجاب از چهره برگيرند تا بدين‏گونه خريداران، آنان را ببينند و پول بيشتري به پايشان بريزند. دوشيزگان ايراني از برهنه كردن سر و صورت خودداري كردند و نماينده خليفه را با مشتي كه بر سينه‏اش زدند، از خود دور ساختند. خليفه با مشاهده اين وضع، عصباني شد و خواست با تازيانه آنان را آزار دهد. در آن حال، حضرت علي عليه‏السلام به خليفه فرمود: «در رفتارت با دشمن مدارا كن. از رسول اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله شنيدم كه مي‏فرمود: بزرگ و شريف هر قومي را كه خوار گرديده است، گرامي داريد».

حجاب كامل بعد از فرمان الهي

رعايت پوشش در ميان اقوام و قبيله‏ها، پيش از اسلام نيز وجود داشته، ولي فراگير نبوده است. از برخي روايات برمي‏آيد كه رواج پوشش كامل، پس از فرمان الهي و كلام وحي بوده است. در روايتي از يكي از همسران رسول اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مي‏خوانيم كه وي گفته است: «من برتر از زنان انصار نديدم. همين كه آيه‏هاي سوره نور نازل شد، يك نفر از آنان ديده نشد كه همچون گذشته بيرون آيد و آنها سر خود را با روسري‏هاي مشكي مي‏پوشانيدند.» از آيه‏هاي قرآن كريم هم برمي‏آيد كه وجوب حجاب براي بانوان، بر اساس صراحت قطعي وحي است و اينكه برخي از تحليلگران پنداشته‏اند پوشش، از عادت‏ها و رسم‏هاي دوره عباسي است، پذيرفتني نيست.

نشانه‏اي از ديانت

اسلام، حجاب را لطف و عنايتي از سوي خداوند متعالي مي‏داند و مسئله تحميل، محدوديت و خشونت در آن مطرح نيست. زن با رعايت حجاب، افزون بر آنكه نشانه‏اي از ديانت، ايمان و تقوا با خود دارد، نوعي ابهت در خويشتن به وجود مي‏آورد و از اين راه در مسائل اجتماعي و سياسي مشاركت مي‏كند. در ارزش و قدرت تأثير حجاب همين بس كه استعمارگران هرگاه خواسته‏اند بر اختناق خود در جامعه بيفزايند و به حيله‏هاي خود دست يابند، كوشيده‏اند اين دژ استوار را كه ضامن ايمان و عفاف و عامل گسترش فضيلت در جامعه اسلامي است، از ميان بردارند يا آن را كم‏اهميت جلوه دهند.

تلاش استعمارگران

در فرهنگ كشورهاي اسلامي و به ويژه ايران، حجاب از جايگاه بلندي برخوردار است و دشمنان همواره تلاش كرده‏اند ميان حجاب و اصل دين جدايي به وجود آورند. بر همين اساس، استعمارگران در ايران، رضاخان، در افغانستان، امان اللّه‏ خان و در تركيه، كمال آتاتورك را برگزيدند تا در اين كشورها به اسلام‏زدايي بپردازند و فرهنگ وارداتي غرب را جاي‏گزين كنند. رضاخان با حمايت بريتانيا، در هفدهم دي ماه 1314 خورشيدي، كشف حجاب را رسمي و اجباري كرد و فرزندش اين روز را جشن گرفت. اين دو نماد استبداد، همه امكانات كشور را براي گسترش فرهنگ بي‏حجابي و ابتذال در ايران به كار گرفتند. قيام گوهرشاد با حضور اقشار مردم مشهد به رهبري عالمان و نيز اعتراض شيخ محمدتقي بافقي در قم، از جمله ايستادگي‏هاي ملت در برابر اين حركت بود.

توطئه كشف حجاب

بي‏ترديد، از پليدترين ترفندهاي دشمنان اسلام، توطئه كشف حجاب است كه در تاريخ معاصر ميهن ما به شكل رسمي و قانوني اتفاق افتاد. رهبر كبير انقلاب در اين باره فرمود: «زن در دو مرحله مظلوم بوده است: يكي در جاهليت كه اسلام منت گذاشت بر انسان و زن را از آن مظلوميتي كه داشت، بيرون كشيد و يك موقع هم زن در ايران مظلوم شد و آن دوره شاه سابق بود».

واكنش امام خميني رحمه‏الله به كشف حجاب

امام خميني رحمه‏الله كه در زمان كشف حجاب به حاج آقا روح‏اللّه‏ خميني معروف بود، به همراه تني چند از فضلاي حوزه علميه قم، به رئيس حوزه علميه قم، آيت اللّه‏ شيخ عبدالكريم حائري يزدي گفتند: «چاره‏اي جز اين نيست كه در تلگراف رسمي به كشف حجاب اعتراض شود؛ چون حجاب از ضروريات دين اسلام است و ما بايد از آن دفاع كنيم. اگر طاغوت قبول نكرد، دست كم از حوزه و مرجعيت شيعه رفع تكليف مي‏شود و اين اعتراض در تاريخ مي‏ماند.» آيت اللّه‏ حائري‏يزدي در تلگراف مختصري خطاب به رضاشاه نوشت: «حجاب از مسلّمات دين اسلام است و كشف آن براي زنان نبايد اجباري و الزامي باشد» كه با پاسخ اهانت‏آميزمحمدعلي فروغي، نخست‏وزير وقت و واكنش تند رضاخان روبه‏رو گرديد.

ضرورت حجاب

در احاديث و روايات گوناگون بر ضرورت حجاب تأكيد شده است. حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «در آخرالزمان و نزديك قيامت كه بدترين زمان‏هاست، زناني ظاهر مي‏شوند كه بي‏حجاب و نامناسب از خانه بيرون مي‏آيند. آنان به احكام الهي و دستورهاي اسلامي پاي‏بند نيستند، بلكه داخل در فتنه‏ها مي‏گردند و زناني خوش‏گذران و شهوت‏ران هستند. اين‏گونه زنان براي هميشه در دوزخ خواهند سوخت».

مظهر عفاف

فاطمه عليهاالسلام ، مظهر عفاف و پارسايي و سرمشق و سرور تمامي زنان عالم است. روزي رسول اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله از صحابه پرسيد: چه چيزي براي زنان از همه بهتر است؟ ياران ندانستند. پس علي عليه‏السلام از فاطمه عليهاالسلام پرسيد و آن حضرت پاسخ داد: «از همه چيز بهتر اين است كه نه مردان بيگانه را ببينند و نه مردان بيگانه، آنها را».
اسوه عفت و پاكدامني، اولين روز تولد را با پوششي بهشتي آغاز كرد. در رواياتي آمده است كه هنگام تولد، لباسي از بهشت براي آن حضرت آورده شد و جسمش پوشش كامل يافت تا زمينه تعالي روحش باشد. زهراي پاك، اين برترين الگوي زن و عالي‏ترين چهره بشريت، گو اينكه فريادگري بر ضد ظلم را پيشه داشت و ستم بر امام خويش را برنمي‏تابيد، از محدوده خانه پا بيرون نهاد و در اجتماع حضور يافت و با بليغ‏ترين جمله‏ها از حق و حقيقت دفاع كرد و اين همه در نهايت آزرم، حيا و عفاف بود.

ريشه‏هاي بي‏حجابي